MUSTAQIL ISHI Andijon mashinaso`zlik institute Elektrotexnika fakulteti M.E.M yo`nalish 341-guruh talabasi Abdupattoyev qutlug`bekning “Yarim o’takzgichlar fizika asoslari ” Keyingi betdagi rasmda hali kontaktga kehirilmagan n va p yarim oMkazgich materiallari modeli va sohalar tuzilishi keltirilgan. Ko‘rinib turibdiki, har qaysi materiallaming xohlagan nuqtasida hamma vaqt elektron neytrallik sharti bajariladi, chunki n-turdagi yarim o'tkazgichda erkin elektronlar soni, musbat zaryadlangan elektronlarni hosil qilgan donor atomlar konsentratsiyasiga, n-turdasida kovaklar konsentratsiyasi ular hosil qilgan manfiy zaryadlangan akseptor atomlar konsentratsiyasiga teng. p-turda Fermi sathi o‘tkazuvchanlik sohasiga yaqin, p-turda esa valent soha atrofida yotadi. Bu 2 xil turdagi yarim o‘tkazgichlami o‘zaro kontaktga keltiramiz p-n chegarasidagi elektron va kovaklaming taqsimotidagi gradiyent hisobiga n-turli yarim o‘tkazgichning kontakt sohasidagi elektronlar va kovaklar bilan 123 rekombinatsiyalashadi. Keyingi betdagi rasmda hali kontaktga kehirilmagan n va p yarim oMkazgich materiallari modeli va sohalar tuzilishi keltirilgan. Ko‘rinib turibdiki, har qaysi materiallaming xohlagan nuqtasida hamma vaqt elektron neytrallik sharti bajariladi, chunki n-turdagi yarim o'tkazgichda erkin elektronlar soni, musbat zaryadlangan elektronlarni hosil qilgan donor atomlar konsentratsiyasiga, n-turdasida kovaklar konsentratsiyasi ular hosil qilgan manfiy zaryadlangan akseptor atomlar konsentratsiyasiga teng. p-turda Fermi sathi o‘tkazuvchanlik sohasiga yaqin, p-turda esa valent soha atrofida yotadi. Bu 2 xil turdagi yarim o‘tkazgichlami o‘zaro kontaktga keltiramiz p-n chegarasidagi elektron va kovaklaming taqsimotidagi gradiyent hisobiga n-turli yarim o‘tkazgichning kontakt sohasidagi elektronlar va kovaklar bilan 123 rekombinatsiyalashadi. - Xuddi shunday p-turli yarim oMkazgichdan nturli yarim o‘tkazgich kontakt sohasiga diffuziya qilinib, undagi yerdagi elektronlar bilan rekombinatsiyalashadi. Natijada n-turli yarim o‘tkazgichning kontakt sohasida elektronlami yo‘qotgan musbat zaryadlangan donor ionlar , p-turli yarim o‘tkazgichni kontakt sohasida kovaklarini yo‘qotgan manfiy zaryadlangan akseptor ionlari hosil boMadi. boshlaydi, elektron va kovaklaming diffuziya asosida xosil boMgan bunday o‘tishlar, kontaktda yuzaga kelgan potensial to‘siqni tobora oshishiga va bu sohada Fermi sathlarini tenglashganida potensial to‘siqlar o‘zini maksimum qiymatiga erishadi. Bu holat, p-n o‘tishda muvozanat holati boMib hisoblanadi. p-n o‘tishda hosil boMgan elektr maydoni o‘z yo‘nalishi bo‘yicha elektronlaming n - turdan p - turga va kovaklami esa p - turdan n - turga o‘tishiga to‘sqinlik qiladi, ya’ni asosiy zaryad tashuvchilaming p-n o4ishda diffuziyaga qarshilik qiladi. Ammo bu hosil boMgan elektr maydoni p - turda asosiy boMrnagan zaryad tashuvchilar elektronlami p - turga va n - turda asosiy bo‘ Imagan zaryad tashuvchilar kovaklami n - turga o‘tishiga yordam beradi. Bunda asosiy boMrnagan zaryad tashuvchilarga p-n o‘tishdagi potensial to‘siq xalaqit bermaydi. p-n o‘tishning muvozanat holatdagi sohalar diagrammasi 6.1 rasmda keltirilgan:
- Bu holatda p-n o‘tishdagi potensial to‘siqni yengishga energiyasi yetgan asosiy zaryad tashuvchilar hosil qilgan diffuzion tok ( Jnn, Jpp) va p-n o‘tishdagi elektr maydoni ta’sirida teskari yo‘nalishda harakat qilayotgan asosiy boMrnagan zaryad tashuvchilami hosil qilayotgan Dreyf toklari ( Jnp, Jpn ) bir - biriga teng boMadi va p-n o‘tishdan tok o‘tmaydi.
XULOSA - Xulosa qilib aytamanki har qanday yarim o‘tkazgich materiallaming fizik xossaiarini o‘rganish va yarim o‘tkazgichli qurilmalaming xossaiarini aniqlash hamda ulami zamonaviy qurilmalarda ishlatish uchun, ulami manbalarga yoki boshqa qurilmalarga ulash, albatta metall kontaktlar yordamida amalga oshiriladi. Shuning uchun metal-yarim o‘tkazgich kontaktining sifati, holati va tabiatiga qarab, bunday kontaktlaming xossalari tubdan farq qilishi mumkin. Shu sababli hozirgi zamon elektronikasi va integral sxemalarida kontaktlar masalasi o'ta muhim o‘rin egallaydi. Bu muammoni batafsil ko‘rib chiqishdan oldin, metall yarim o‘tkazgich kontaktlar tabiatini aniqlaydigan ba’zi fundamental! tushunchalar ustida to‘xtalib o‘tamiz.
Foydanalingan adabiyotlar - М. К Baxodirxonov, N. F. Zikirillayev, X. M. Iliyev Y A R IM O T K A Z G IC H LA R FIZIKASI
- Jo‘rayev T.D. Quyosh issiqlik qurilmalari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
