Mustaqil ishi mavzu: Axborot xavfsizligi. Login va parol qoyish. Reja

Axborot xavfsizligi tarixi
Ilk aloqa vositalarining paydo boʻlishi bilan diplomatlar va harbiy rahbarlar maxfiy yozishmalarni himoya qilish mexanizmlarini va uni soxtalashtirishga urinishlarni aniqlash usullarini ishlab chiqish zarurligini anglaganlar. Masalan, eramizdan avvalgi 50-yillarda Yuliy Tsezar tomonidan ixtiro qilingan shifrlash usuli uning maxfiy xabarlarini begonalar tomonidan oʻqilishiga yoʻl qoʻymaslik uchun ishlab chiqilgan. Maxfiy xabarlar shunday belgilanganki, ular himoyalangan va faqat ishonchli shaxslar tomonidan qoʻriqlanadigan, xavfsiz xonalarda maxsus qutilarda saqlangan^.
Pochta xizmatining rivojlanishi natijasida xatlarni qabul qilish, parolini ochish, oʻqish va qayta muhrlash ishlarini bajarish uchun davlat tashkilotlari paydo boʻla boshlagan. Shu tariqa, Angliyada bu kabi maqsadlar uchun 1653-yilda „Maxfiy idora“ (inglizcha: Secret Office) tashkil etilgan^[. Rossiyada xatlarni nazorat qilish Pyotr I davrida yoʻlga qoʻyilib, 1690-yildan boshlab chet elga yuboriladigan barcha xatlar Smolenskda nazorat qilingan. XVIII asr oʻrtalarida qabul qiluvchida hech qanday shubha uygʻotmasligi uchun deyarli barcha xorijiy diplomatlarning yozishmalarini yashirin ravishda „qora kabinetlar“da nusxalash amaliyoti tizimli xususiyatga ega boʻlgan. Ochilgandan soʻng, xabarning kriptotahlilini oʻtkazish talab qilingan va buning uchun oʻz davrining taniqli matematiklari „qora kabinetlar“ faoliyatiga jalb qilingan. Bu borada eng ajoyib natijalarga Kristian Goldbax erishgan. U olti oylik faoliyati davomida Prussiya va Fransiya vazirlarining 61 ta xatini ochishga muvaffaq boʻlgan. Hatto baʼzi holatlarda, xat muvaffaqiyatli shifrlangandan soʻng, uning mazmuni oʻrtadagi odamning hujumi natijasida almashtirilgan. 19-asr boshlarida Rossiyada Aleksandr I hokimiyatga kelishi bilan barcha kriptografik faoliyat Tashqi ishlar vazirligi idorasiga oʻtkazilgan. 1803-yildan boshlab taniqli rus olimi Pavel Lvovich Shilling ushbu boʻlim xizmatiga jalb qilingan. Kanslerning eng muhim yutuqlaridan biri 1812-yilgi Vatan urushi paytida Napoleon I ning buyruqlari va yozishmalarini dekodlash boʻlgan. XIX asrning oʻrtalarida maxfiy maʼlumotlarning yanada murakkab tasniflash tizimlari paydo boʻladi, bu esa hukumatlarga axborotni sezgirligiga qarab boshqarish imkonini beradi. Masalan, Britaniya hukumati 1889-yilda „Davlat sirlari toʻgʻrisida“gi qonunni chop etishi bilan bunday tasnifni maʼlum darajada qonuniylashtirgan.