Mustaqil ishi. Mavzu: Steroid, izoprenoidlar va poliizoprenoidlar. Topshirdi: / / Abdullayeva Xilola. Qabul qildi: / / Allaberganova Zebo. Baholash: Urganch 2023

Jinsiy gormonlar.

Erkaklar va ayollar jinsiy bezlaridan steroid tabiatli 10 dan ortiq gormonlar ishlab chiqadi, ular jinsiy gormonlar deb yuritiladi. Ularning bazilari buyrak usti bezi ekstraktidan ham topilgan. Bu gormonlar erkakli jinsiy gormonlari–androgenlar (androsteron, degidroandrosteron, testesteron) ayollik jinsiy gormonlari –estrogenlar (estradiol, va boshqalar) va sariq tana gormonlari gruppalariga bo‘linadi.

Izoprenoidlar.

Ular o‘simliklar asosida dunyosida keng tarqalgan. Bu gruppa mansub bo‘lgan birikmalarning asosi besh uglerodli qoldiqlardan iborat bo‘lib, ulardagi uglerod atomlari xuddi izopren molekulasidagidek joylashgan: o‘simliklardan erkin holdagi izopren olinmagan. Biroq ular tarkibida bir qancha shohlangan zanjir hosil qiluvchi besh uglerodli birikmalar uchraydi:

СН₃

СН₂ = С-СН=СН₂ изопрен.

Izoprenoidlarga efir moylar smolalar ( qatron) kamfora, kauchuk, karotinlar va shunga o‘xshash juda ko‘p xilma-xil moddalar kiradi.

Quyidagi jadvalda izoprenoidlar sinfiga mansub bo‘lgan asosiy gruppalar keltirilgan:

Izoprenoidlar klassifikatsiyasi

№	Sinflar	Formulasi	Ayrim vakillari	Oksidlangan hosilalari
1	Izopren	С5 Н8	Erkin holda uchramaydi.	izopentenolpirofosfat
2	Monoterpenlar.	С10 Н10	Efir moylar, shirsen	Spirtlar, aldegidlar, ketonlar.
3	Seskiviterpenlar	S15 N24	Efir moylar smolalar	Spirtlar, ketonlar
4	Diterinpenlar	S20 N22	Efir moylar, smolalar	Fitol, vitamin A smolali kislotalar.
5	Triterpenlar.	S3 N28	Snvalen, karotinlar	Sterillar
6	Tetraterpinilar	(S5 N8)4	Kauchuk
7	Politerpinlar	S40 N64	karatenlar

Efir moylar va Terpenlar
Efir moylar ko‘p o‘simliklar tarkibida uchraydi va o‘zidan xushbuy hid tarqatish xususiyatiga ega. Efir moylar tarkibida juda ko‘p har-hil moddalar bo‘lib, o‘simliklarning hushbuy hidi ham ko‘p jihatidan shu moddalarga bog‘liq.

Fenol birikmalari
Bu birikmalar o‘simliklar olamida keng tarqalgan bo‘lib xilma-xil moddalarni o‘z ichiga oladigan katta gruppani tashkil qiladi. Fenollar benzin hosilalari bo‘lib, ular bir, ikki va ko‘p atomli bo‘lishi mumkin.
O‘simliklarning turli organ va to‘qimalarida uchraydigan fenol birikmalari faqat miqdor jihatdan emas, balki sifat jihatidan ham bir – biridan farq qiladi. Chunki ularning har xil biokimyoviy protsesslarda ishtirok etishi to‘qilishi va polimerlanish darajasi bilan aniqlanadi. Ko‘pchilik oddiy fenol birikmalari osonlik bilan oksidlanadi va moddalar almashinuvida aktiv ishtirok etadi.
Barcha fenol birikmalari tarkibidagi aromatik halqaning soniga qarab uchta asosiy gruppaga bir halqali fenollar, ikki halqali fenollar va polimer fenol birikmalariga bo‘linadi.