Mustaqil ishi sport menejmentining boshqaruv prinsipi

Hodimlar (personal)ni tanlash va joylashtirish prinsipi. Bozor iqtisodiyoti 
sharoitida kadrlaтшi tanlash va joy-joyiga qo'yish prinsipi muhim ahamiyat kasb 
etadi. Bozor munosabatlari bosh qaruv kadrlariga qat’iy talablar qo‘yadi, ularning 
ishbilarmonlik sifatlari, ishlab chiqarish oldida turgan masalalami belgilaydi.

---

Jismoniy tarbiya va sport sohasida ushbu masala o‘ta dolzarb hisoblanadi.
Agentlar mustaqillik va erkinligi prinsipi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida agentlarsiz 
ish yuritishni tasavvur qilish qiyin, shuning uchun bozorda agentlar faoliyati 
iqtisodiy javobgarlik bilan bogiangan holda, birgalikda amalga oshishi kerak. 
Keyingi yillarda jismoniy tarbiya va sport sohasida ham agentlaming o‘mi kengayib 
borayapti.
Shaxsiy tashabbus prinsipi. Bozorda ishbilarmon, omilkor, shaxsiy foyda uchun 
harakat qiluvchi, tadbirkor kishilar faoliyat yuritishi kerak. Jismoniy tarbiya va 
sportda jamoa va jamiyat manfaatlariga shaxsiy manfaat va shaxsiy tashabbussiz 
erishib 
bo‘lmas!igini 
esdan 
chiqarmaslik 
lozim.
Javobgarlik 
va 
tavakkalchilik 
prinsipi, 
Tadbirkor 
o‘z 
faoliyati
uchun javobgar bo‘lishi, bunda ma’lum tavakkalchilik ham hisobga olinishi, ya’ni 
tadbirkoming o‘z huquq va majburiyatlari boMishi kerak. Jismoniy tarbiya va sport 
sohasida ushbu masala har qadamda uchraydigan o‘ta dolzarb mas’uliyat 
hisoblanadi.
Sport tovarlari ishlab chiqarish jarayonini boshlash, uni uzluksiz davom ettirish va 
ko‘zlangan natijaga yetishish vositalari: - (xodim)lar; - ishlab chiqarish vositalari, 
texnika; 
- 
xomashyo; 
- 
energiya; 
- 
transport.
Korxonadagi barcha turdagi zahiralami harakatga keltirib, maqsadga yo‘naltirirish 
menejmentning 
asosiy 
funksiyalari.
Funksiyalar faoliyat turlarini, subyektning boshqarish obyektiga aniq ta’sir qilish 
yo‘nalishlarini 
aks 
ettirishi.
Boshqaruv 
funksiyallari 
- 
ko‘p 
qirrali 
tushunchadir.
Boshqaruv funksiyallarini turkumlanishi: 1. Qo‘llanish va foydalanish miqyosiga 
qarab: - umumiy (asosiy) funksiyallar; - aniq funksiyallar. 2. Boshqarish faoliyati 
turlariga 
qarab: 
- 
iqtisodiy 
funksiyallar; 
- 
sotsial 
funksiyallar;
3. Obyektni qamrab olishiga qarab: - hududiy funksiyallar; - tarmoq funksiyallari.
4. Mehnat taqsimoti belgisiga qarab: - rahbaming funksiyallari; - ijrochining 
funksiyallari.
Jismoniy tarbiya va sport menejmentida asosiy ustuvor funksiyallar: - rejalashtirish; 

---

- tashkil etish; - muvofiqlashtirish va tartibga solish, yoki personalni o‘z xohishi 
bilan 
faoliyatga 
uyg‘otish; 
- 
nazorat 
va 
boshqalar.
Funksiyal - bu lotincha so‘z bo‘lib, biror kimsa yoki predmet, narsa (ish quroli)ning 
mehnat, faoliyat doirasi, vazifasi degan ma’nolami bildiradi. Menejment fimksiyasi 
faqat o‘z boshqaruv faoliyat doirasidagi vazifalami o‘z ichiga oladi. Vazifa esa 
menej ment boshqaruv faoliyati doirasida bo‘lgan va uning doirasidan tashqarida 
ham uchraydigan, amalga oshirilishi, hal qilinishi lozim bo‘lgan masala, erishilishi 
lozim bo’lgan maqsadni ko‘zda tutadi. Shuning uchun boshqarish funksiyasi 
deganda u yoki bu obyektni boshqarishga оid aniq vazifalami hal etishga qaratilgan 
bir turdagi ishlar majmui tushuniladi. Demak, boshqaruv muayyan funksiyalar orqali 
amalga oshiriladi. Masalan, ishlab chiqarish jarayonini boshlash, uni uzluksiz 
davom ettirish va ko‘zlangan natijaga etishish uchun: personal (xodim)lar; ishlab 
chiqarish vositalari; texnika; xomashyo; energiya; transport kabi ishlab 
chiqarishning boshqa moddiy ta’minot vositalari zarur bo‘ladi. Korxonadagi barcha 
turdagi zahiralarni bir-birlariga bog’lab, ularni harakatga keltirib, maqsadga 
yo‘naltirirish 
jarayonida 
menejmentning 
funksiyalari 
kelib 
chiqadi.
Funksiyalar faoliyat turlarini, subyektning boshqarish obyektiga aniq ta’sir qilish 
yo‘nalish!arini aks ettiradi. Boshqaruv funksiyalari - ko‘p qirrali tushunchadir. Shu 
sababli ularni muhim belgilar bo‘yicha turkumlarga ajratib o‘rganish zaruriyati 
tug‘iladi.
Boshqaruv funksiyalarini quyidagicha turkumlash mumkin: 

Qo’llanish va foydalanish miqyosiga qarab: - umumiy (asosiy) funksiyalar; - 
aniq funksiyalar.

Boshqarish faoliyati turlariga qarab: - iqtisodiy funksiyalar; - sotsial 
funksiyalar; - ma’naviy-ma’rifiy funksiyalar; - tashkiliy funksiyalar.

Obyektni qamrab olishiga qarab: - hududiy funksiyalar; - tarmoq funksiyalari.

Mehnat taqsimoti belgisiga qarab: - rahbarning funksiyalari; - ijrochining 
funksiyalari.

---

Boshqaruv funksiyalarining mohiyati, tasnifi va mazmunini o'rganish 
boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun zarurdir, chunki 
yuqorida ta’kidlaganidek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning 
funksiyalarida namoyon bo‘ladi. Menejmentda, jumladan, jismoniy tarbiya va 
sport menejmentida ham quyidagi asosiy (umumiy) funksiyalarga ustuvorlik 
beriladi: - rejalashtirish; - tashkil etish; - muvofiqlashtirish va tartibga solish, 
yoki personalni o‘z xohishi bilan faoliyatga uyg‘otish; - nazorat.
Boshqarish faoliyatining turlariga ko‘ra, funksiyalar quyida gicha bo‘ladi:
Boshqarishning iqtisodiy funksiyalari, ya’ni mablag‘larning doiraviy 
aylanishini amalga oshishi, mahsulot ishlab chiqarish, xizmatlar ko‘rsatish, 
marketing xizmatini uyushtirish va h.k.
Marketing - bu inson ehtiyoji va talablarini ta’minlash va foyda olish maqsadida 
bozor bilan amalga oshadigan, tovarlar sotilishini ta’minlash, ayirboshlashni 
tezlashtirishga 
qaratilgan 
faoliyat.
Masalan, marketing korxonaning asosiy funksional tizimi sifatida tovami qayta 
ishlash, bozorni tahlil etish, kommunikatsiyani yo‘lga qo‘yishni, taqsimlashni 
tashkil etish, baholami belgilash, servis xizmatini rivojlantirish bilan shug‘ullanadi, 
bular o‘z navbatida albatta boshqaruv funksiyalariga ta’sir etadi.
Menejmentning rejalashtirish funksiyasi - bu ijodiy loyiha- lashtirish, korxona 
istiqbolini, iqtisodiy sistemani belgilash hamda barcha zahiralami bir-biriga 
bog‘lagan 
holda 
ish 
tartibini 
aniqlash.
Rejalashtirish barcha xo‘jalik subyektlari strategiyasida o‘z aksini topadi.
Menejmentning tashkil etish funksiyasi - bu texnik, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqarish 
sistemalarini 
tartibga 
va 
harakatga 
keltirish.
Menejmentda tashkil etish funksiyasi, avvalo, eng maqbul tashkiliy tuzilmalar 
qurish, moddiy, mehnat, moliyaviy zahiralardan samarali foydalanish, boshqarish 
tizimlari orasidagi munosabatlami uyushtirish.

---

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT 
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT 
http://fayllar.org