Mustaqil so`z+to`liqsiz fe`llar: Biz qishloqqa borgan edik. Karim o`qituvchi ekan. Biznikina ham kelar emish. Shul erur aybim Muqimiy Lof emas, yolg`on emas kabi

Kitob, gazeta, jurnal nomlari: darsligi, , , , va b.

Turli geografik joy nomlari: Orol dengizi, Shimoliy muz okeani, Janubiy Surxon suv ombori, O`rta Osiyo, O`rta Sharq, O`rta Chirchiq, Navoiy ko`chasi, Mustaqillik maydoni va b.

Har ikkala komponenti ham hali o`z leksik ma`nosini butunlay yo`qotmagan, biroq bir butun holdagina gapning murakkab bo`lagi vazifasida keladigan borib kelmoq, topib olmoq, sotib olmoq, kelib ketmoq tipidagi murakkab fe`llar; havo rang, kul rang, shisha rang, och rang kabi murakkab sifatlar; o`n besh, bir yuz ellik, bir kam sakson, bir ming to`qqiz yuz yetmish to`rtinchi tipidagi murakkab sonlar; har kim, har nima, har bir, hech kim, hech narsa, bir necha, ba`zi bir, qaysi bir, ana o`sha, mana shu kabi ma`nolari o`zicha anglashilib turadigan murakkab olmoshlar; har vaqt, har zamon, har qachon, har dam, har xil, bir zamon, bir zum, bir nafas, hech vaqt, hech qachon, hamma vaqt, o`tgan kuni, shu zahoti, tunov kuni, kuni kecha, shu yerda, bu yoqdan kabi murakkab ravishlar; kapalagi uchib ketmoq, tegirmonga tushsa butun chiqmoq, boshini olib ketmoq, yostig`ini quritmoq kabi frazeologik birikmalar va b.

Misollar: O`zbekiston Respublikasi tinchlik ahdiga imzo chekdi. Fermerlar uyushmasi qaror qabul qildi. Besh yuzning yarmi ikki yuz ellik gaplarining egasi murakkab egadir. Siz bir yonda. Siz bir tomon, biz bir tomon, Raisning idorasi shu yerda. Bu yer Xalq so`ziO`zbekiston ovoziXalq so`ziO`zbekiston ovozi O`zbekistonning poytaxti. Bu kishi Arslonbekning akasining o`g`li gaplaridagi O`zbekistonning poytaxti, Arslonbekning akasining o`g`li birikmalari gapning bitta bo`lagi ega+kesim qaymoq, yomonning so`zi xotin (maqol). Dunyoning ishlari Ziyodulla o`ylagandek ancha mushkulroq bo`lib chiqdi (G`.G`.). Yaxshi ro`zg`or do`zax (maqol). Bir necha kishi qo`l-oyog`i bog`langan Oqilxon to`rani sudrab olib kirishdi (O.). Ko`ngil xazinasining qulfi til, ul xazinaning kaliti o`zbek xalqining milliy iftixori. Navoiy qo`li qisqa bosh bo`laklarsiz nutqda qo`llanilmaydi.
Bosh bo`laklar gapni markazlashtirishda uning yadrosi, asosi hisoblanadi. Gap qanchalik yoyiq bo`lmasin, undagi ikkinchi darajali bo`laklarning hammasi ikkiga bo`linib bosh bo`laklarga bog`lanadi Zamon kategoriyasi orqali nutq o`zining mazmuni bilan mayl kategoriyasi orqali o`zining biror sohaga qaratilgan maqsadi bilan bog`lanadi oyoqlar, ko`kraklar, boshlar hokim holatdagi egalardir; ikkinchi o`rinda kelgan bo`laklar (ildam, baland, mag`rur) egaga nisbatan tobe bo`laklar, ya`ni kesimlar bo`lib, egalarning belgilarini ko`rsatadi.
Kesim egaga nisbatan tobe bo`lsa-da, u gapning boshqa bo`laklariga ergashmaydi, balki boshqa bo`laklarni o`ziga ergashtirib keladi. Masalan, Har bir tup g`o`za yangi kelinchakdek yasangan (O.).
Kesimda ifodalangan predmet belgisi uch zamonning biriga sho`x kesim, ammo sho`x bola keldi deyilganda, sho`x quvonishar, sochishar, tutishar, intilishar egada ifodalangan predmetning (qizchalarning) faol belgisini ifodalaydi.
Faol belgilar jonli predmetlargagina emas, jonsiz predmetlarga va mavhum tushunchalarga ham nisbat berilishi mumkin. Masalan, Do`stlik xalqlar kuchiga kuch qo`shadi, ularga kurashda ishonch bag`ishlaydi, ularning irodasini chiniqtiradi, ong tushunchalarni oshiradi (SH.R.) gapida kesim (qo`shadi, bag`ishlaydi, chiniqtiradi, oshiradi) faol belgilarni mavhum tushunchaga biz uchun kuch, qon va katta xazina (nima?) (O.). Kunlarimiz yillardan salmoqli (qanday?). Yillarimiz tugal bir umr (nima?) (G`.G`.).
Rang-barang mazmun turlariga ega bo`lgan kesimning so`roqlari yuqorida ko`rsatilgan so`roqlar bilangina cheklanib qolmaydi, albatta. Kesimning so`roqlari eganing nechanchi shaxs bo`lishiga va harakat yoki holatning zamoniga ko`ra turlanib va tuslanib kelaveradi, shuningdek, to`liqsiz fe`llar bilan ham birikib keladi. Misollar, Sen shu ulug` xalqning farzandisan (kimsan?) (G`.G`.). Bu yangi hayot Xolmurodning ruhan va jisman o`sishiga kun sayin ta`sir qilar edi (nima qilar edi?) (P.T.). Saodat yetilgan qizlarning butun latofatini egallab olgan (nima qilgan?). Har bir kichik imo-ishoradan muhabbatga taalluqli ma`nolar anglaydigan yetukkina qiz bo`lib qolibdi? (G`.G`.).
Umuman, yuqorida aytganimizdek, gap bo`laklarini aniqlashda so`roqlargagina suyanish kifoya qilmaydi. Faqat sintaktik hodisalarning mohiyatini to`la va ongli ravishda o`zlashtirib olgandan keyingina, sintaktik tahlil mashg`ulotlarida so`roqlardan yordamchi bir usul sifatida foydalanish mumkin.
To`ldiruvchi, aniqlovchi va hol Qarshi., 2003.

O`zbek tili grammatikasi. II tom. Sintaksis. - T.: Fan, 1975. - 548 b.

S.Raximov, B.Umirqulov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 1-qism. T.: O`qituvchi, 2003. Darslik. O`z R OTV tas.

N.Jamolxonov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 1-qism. T.: O`qituvchi, 2005. Darslik. O`z R OTV tas.