Mustaqil so`z+to`liqsiz fe`llar: Biz qishloqqa borgan edik. Karim o`qituvchi ekan. Biznikina ham kelar emish. Shul erur aybim Muqimiy Lof emas, yolg`on emas kabi

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
6-mavzu: Gap boldiruvchining olakalri nazariyasi. Gap tuzilishida hol, aniqlovchi, torni
Reja:

1. 
   Kesim. Kesimlik kategoriyasi.
   
2. 
   Mustaqil va nomustaqil kesimlik shakllari.
   
3. 
   Kesimning leksik asoslariga ko`ra turlari.
   
4. 
   Sodda kesim. Murakkab kesim. Tarkibli kesim.
   
5. 
   Ega
   
6. 
   To`ldiruvchi, aniqlovchi va hol ega, to`ldiruvchi; fe`lning aniqlovchi; ravishning bo`lak sifatida bir ma`noli bo`lishi, aniq vazifa bajarishi mumkin. Gap bo`laklari gap singari nutq ichida hosil qilinadi, o`zaro munosabat jarayonida til birliklarining qo`llanilish mahsuli hisoblanadi.
   Gap bo`laklarini o`rganish, umuman, gap to`g`risidagi ta`limotning ajralmas bir qismidir. Chunki gapning qismlarga ajratilishida shu gapda ifoda qilingan fikrning qismlarga ajratilishi o`z aksini topadi. Gapning har bir bo`lagi gapda ifoda qilingan fikrning tinglovchiga yetkazishda alohida o`rin tutadi.
   Demak, gap bo`lagi so`z turkumi bilan o`zaro zich aloqada bo`lsa ham, ma`no va vazifa jihatdan boshqa-boshqa birliklardir.
   Gapni bo`laklarga ajratish ega-kesim yoki logik subyekt va predikat qismlarni ajratishga qaraganda birmuncha murakkab jarayondir. Chunki gapning tarkibi tasavvurda ikkiga ajralib turadi, bo`laklar bunday ko`rinmasligi mumkin. Ikkinchi tomondan, gapdagi ayrim bo`laklar shakl jihatidan bo`lak deyishga imkon bersa ham, yurak yonmog`i kerak: yonmog`ini kesim; qamchinidan qon tomadi: qamchinidanni ega, tomadini bo`ladi. Biroq yillarda oshib ketdi gapning bitta bo`lagi sifatida ajratiladi. Bir bo`lak sifatida ajratiladigan analitik qurilmalar ko`pincha quyidagi formalarda bo`ladi.
   
   Mustaqil so`z+to`liqsiz fe`llar: Biz qishloqqa borgan edik. Karim o`qituvchi ekan. Biznikina ham kelar emish. Shul erur aybim Muqimiy... Lof emas, yolg`on emas kabi.
   
   Mustaqil so`z+predikativ-modal so`zlar: Biz zavod-fabrikalarga xomashyo yetkazib berishimiz zarur (I.R.). Bilish uchun o`qish kerak, izlanish kerak. Men siz bilan borishim mumkin kabi.
   
   Mustaqil so`z+ko`makchi: Ko`rmagan dunyo hali sen kabi oshig`ini (qo`shiq). Xalq uchun ishlaymiz. Men dunyoga kelgan kundanoq vatanim deb seni uyg`ondim (H.O.). Erta bilan turaman, yuz qo`limni yuvaman. Ikki yil ishlaganimdan keyin qishlog`im tomon yo`l olaman (O.). Men haqimdagi iliq so`zlaringiz uchun rahmat ().
   
   Mustaqil so`z+ko`makchi fe`llar: O`ng`ay savollar ekan: aytib berib qo`ya qolmabsan-da. Qiziqsiz oyi, aytib berib qo`ya qolish uchun bilish kerakmi, axir (). Bizni mahalladagilar ham bilib qoldi. Birpas o`tirib turing. Oyingiz hozir kelib qoladilar ().