Ona tili mavzu: ikkinchi darajali bo‘laklar to’ldiruvchi, aniqlovchi, hol guruh: 125 Bajardi: Gilopova Surayyo Tekshirdi: Ikkinchi darajali bo‘laklar Aniqlovchi To‘ldiruvchi Hol

ONA TILI

MAVZU: IKKINCHI DARAJALI BO‘LAKLAR TO’LDIRUVCHI, ANIQLOVCHI, HOL
Guruh: 125
Bajardi: Gilopova Surayyo Tekshirdi:
Ikkinchi darajali bo‘laklar
Aniqlovchi
To‘ldiruvchi
Hol

To’ldiruvchi

Toʻldiruvchi (tilshunoslikda) — gapning ot yoki otlashgan soʻz bn ifodalanadigan, harakatning obʼyekti boʻlgan predmetni koʻrsatib, asosan kesimga bogʻlanadigan boʻlagi. U oʻzi bogʻlangan soʻz kesimga nisbatan grammatik tobe munosabatda boʻladi. Boshqaruvchi soʻzga bogʻlanish xarakteriga koʻra, Toʻldiruvchi 2 xil boʻladi; vositasiz Toʻldiruvchi va vositali Toʻldiruvchi Vositasiz Toʻldiruvchi tushum kelishigidagi soʻz bn ifodalanadi va harakat bevosita yoʻnaltirilgan obʼyektni koʻrsatadi, oʻtimli feʼl kesimga bogʻlanib, kimni? nimani? qayerni? soʻroqlariga javob beradi.

TO‘LDIRUVCHI

kimga?
nimani?
nimaga?
kimni?
kimda?
kim (nima) uchun?
kim (nima) bilan?
qachon?
nimada?

HOL

• HOL (tilshunoslikda) — gapning ikkinchi darajali boʻlaklaridan biri boʻlib, ishharakatning belgi-sifatini, uning bajarilish usulini, shu bajarilish bilan bogʻliq boʻlgan oʻrin, payt, sabab, maqsad, shart-sharoit, miqdordaraja kabi xususiyatlarini koʻrsatadi. Hol ravish, feʼl, ot, sifat, son, olmosh kabi soʻz turkumlari b-n, shuningdek, taklidiy soʻzlar bilan ifodalanadi: Odil uyalganidan qizarib ketdi

HOL

qay tarzda?
qanday qilib?
qayerda?
Qanday?
qayerga?
nima uchun?
nega?
qachon?
qayerdan?

ANIQLOVCHI

nechanchi?
qaysi?
qancha?
qanday?
nechta?
qayerning?
nimaning?
kimning?
149-mashq
MIRZO ULUG‘BEK
ALI QUSHCHI
159-mashq

Berilgan so‘zlar	Matndagi sinonimlari
istiqomat qilmoq	yashovchi- qaysi?
buyuk	dunyoga dong‘i ketgan – qaysi?
muhtaram	ulug‘ – qanday?

151-topshiriq
Ulug‘bekning shogirdi matnining xulosasi:
Ilm va ma’rifat homiysining zakovati.
152-topshiriq
ARASTU
FAROBIY
152-topshiriq
Bir kuni Farobiydan so‘radilar:
– Kimning bilimi kuchliroq: senikimi yo Arastunikimi?
Farobiy shunday javob qaytardi:
– Men o‘sha zamonda yashab, u bilan uchrashganimda va uning qo‘lida tahsil olganimda edi, uning eng yaxshi shogirdlari safidan joy olgan bo‘lardim.
Kamtarlik ulug‘ fazilat
153-topshiriq
Bir kuni Farobiydan so‘radilar:
– Kimning bilimi kuchliroq: senikimi yo Arastunikimi?
Farobiy shunday javob qaytardi:
Berilgan gap tarkibidagi to‘ldiruvchi
Farobiydan – kimdan?
Vositali to‘ldiruvchi
153-topshiriq
Farobiy shunday javob qaytardi:
– Men o‘sha zamonda yashab, u bilan uchrashganimda va uning qo‘lida tahsil olganimda edi, uning eng yaxshi shogirdlari safidan joy olgan bo‘lardim.
u bilan – kim bilan?
Vositali to‘ldiruvchi
MUSTAQIL BAJARISH UCHUN TOPSHIRIQ:

• 154-topshiriq. “Ulug‘bekning shogirdi” matnidagi ajratilgan so‘zlarning ma’nosini aniqlang va lug‘at daftaringizga ko‘chiring hamda sintaktik tahlil qiling.