Mutaqil ishi

O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Kreativ fikrlash fanidan tayyorlagan MUTAQIL ISHI

• TUSH, tush koʻrish — uyquda sodir boʻladigan subyektiv psixik hodisa. Fiziologik jiqatdan Tush bosh miya katta yarim sharlarining tormozlanmagan hujayralari faoliyati natijasidir. Chuqur uyqu paytida bosh miya poʻstloq qismining hujayralari butunlay tormozlanadi va bunda tush koʻrilmaydi. Bosh miya poʻstloq qismining ayrim boʻlaklari tormozlanmaganda shu joylar kuchsiz taʼsirotlarga sezgir boʻladi. Shunda odam tush koʻradi.

• • TUSH, tush koʻrish — uyquda sodir boʻladigan subyektiv psixik hodisa. Fiziologik jiqatdan Tush bosh miya katta yarim sharlarining tormozlanmagan hujayralari faoliyati natijasidir. Chuqur uyqu paytida bosh miya poʻstloq qismining hujayralari butunlay tormozlanadi va bunda tush koʻrilmaydi. Bosh miya poʻstloq qismining ayrim boʻlaklari tormozlanmaganda shu joylar kuchsiz taʼsirotlarga sezgir boʻladi. Shunda odam tush koʻradi.

Tushda uyqudagi kishi aniq va tasvirli kechinmalarning shohidi boʻladi. Tush dagi voqealar bir-biriga bogʻliq, bir oz noaniq, hayajonli, afsonaviy tus oladi. Tush, asosan, tez kechadigan uyqu fazasidan uygʻonish vaqtida yoki undan soʻnggi bir necha min. davomida roʻy beradi, kishi uni uzoq vaqt yodsa saqlay olmaydi.

Kishi sokin kechadigan uyqu fazasida ham Tush koʻrishi mumkin. Ertalabki uygʻonish davrida Tush, odatda, uzoq davom etadi (chunki bunda «tez kechadigan» uyqu vaqti uzoqroq boʻladi).

• Kishi sokin kechadigan uyqu fazasida ham Tush koʻrishi mumkin. Ertalabki uygʻonish davrida Tush, odatda, uzoq davom etadi (chunki bunda «tez kechadigan» uyqu vaqti uzoqroq boʻladi).

Tushning xususiyati kishining nerv sistemasi tipiga, uning sogʻligʻiga, maʼlum davrdagi kechinmalariga bogʻliq.

• Tushning xususiyati kishining nerv sistemasi tipiga, uning sogʻligʻiga, maʼlum davrdagi kechinmalariga bogʻliq.

• Ko’plab izlanishlar shuni ko’rsatdiki, tushlar odamga ma’lumot saqlashga yordam berar ekan. Odam tush ko’rganida ma’lumotni uzoq muddatli xotiraga saqlab qo’yar ekan. Neyrobiologlar aniqlashicha, kun davomida xotiralar gippokampda – miyaning uzoq muddati xotira bilan bog’langan qismida saqlanar ekan.
Tushlar xotirani saranjomlaydi
Odam uxlaganda, xotiralar miya po’stidan – miyaning axborotni qayta ishlovchi ya’ni yangi ma’lumot qabul qiluvchi qismidan gippokampga o’tqazilar ekan.

Tush miyaga axborotni bir qismdan boshqa qismga o’tqazib, ularni “yozib olish” va kerak bo’lganda tiklash uchun yig’ib qo’yishga vaqt beradi. Izlanishlar yana shuni ham ko’rsatdiki, xotiralar miya po’stiga berilishidan oldin, gippokamp butun kunda o’tgan voqealarni qayta shakllantirar ekan, ba’zida oxiridan boshiga qarab.

• Tush miyaga axborotni bir qismdan boshqa qismga o’tqazib, ularni “yozib olish” va kerak bo’lganda tiklash uchun yig’ib qo’yishga vaqt beradi. Izlanishlar yana shuni ham ko’rsatdiki, xotiralar miya po’stiga berilishidan oldin, gippokamp butun kunda o’tgan voqealarni qayta shakllantirar ekan, ba’zida oxiridan boshiga qarab.

Qo’rqinchili kino ko’rgandan keyin har bir odamga kinodagi maxluq ishtirok etgan daxshatli tushlar kirgan bo’lsa kerak. Tushlar insonga kuchli his-tuyg’ular bilan kurashishga yordam beradi, masalan, qo’rquv, qayg’u va sevgi.

• Qo’rqinchili kino ko’rgandan keyin har bir odamga kinodagi maxluq ishtirok etgan daxshatli tushlar kirgan bo’lsa kerak. Tushlar insonga kuchli his-tuyg’ular bilan kurashishga yordam beradi, masalan, qo’rquv, qayg’u va sevgi.

Terapevtik tushlar
Psixologlar fikricha, tushlar hissiyotlarni hodisalardan ajratadi va bu bilan hissiyotlarni osongina qabul qilishga yordam beradi (chunki miya hissiyotlar va o’tmishdagi tajribalarni bog’lay oladi).
Olimlar aniqlashicha, ushbu bog’lashlar, miya uyg’oqlik paytidagi bog’lashlardan farq qilar ekan. Turli xil bog’lanishlar yangi perspiktivalar ishlab chiqishga ko’maklashadi va vaziyatni turli xil nuqtalardan baholashga yordam beradi. Ba’zi olimlar tush insonnig g’azab, qayg’u, qo’rquv yoki baxt hissiyotlari ildiziga borish uslubi deb bilsa, boshqa olimlar tush bu eng katta muammolarni yechish mumkin bo’lgan xavfsiz muhit deb hisoblaydi.
2009 yilda bemorlarda depressiya va bezovtalikni izlanish ishlari o’tqazilgan. Tush ko’rsh va kognitiv buzilishlar o’rtasida qiziq aloqa borligi aniqlangan, beshta izlanuvchilar ikki guruh talabalarni o’rganishgan: birinchi guruh 35 ta sog’lom talaba, ikkinchi guruh esa 20 ta depressiyaga chalingan va bezovta talabalar.
Tushlar bezovtalikning oldini oladi

Tajriba ostidagilarni ko’zning tezkor harakat fazasi (REM) da 10 daqiqaga uyg’otishgan, keyin yana 10 daqiqaga ko’zning sekin harakat fazasida (NREM) uyg’otishgan.

• Tajriba ostidagilarni ko’zning tezkor harakat fazasi (REM) da 10 daqiqaga uyg’otishgan, keyin yana 10 daqiqaga ko’zning sekin harakat fazasida (NREM) uyg’otishgan.

Uyg’onishlar vaqtida talabalar xotira reaksiyasi tezligiga, kayfiyat va o’ziga baho berish testidan o’tgan. Olimlar aniqlashicha, sog’lom talabalarga qaraganda, depressiya va bezovtaligi yuqori bo’lgan talabalar ko’proq agressiyali va o‘zi bilan olishishli tushlar ko’rgan. Biroq shu bilan bir qatorda, tezkor uyqu (REM) dan so’ng, depressiya va bezovtalik darajasi pastroq bo’lgan.

E’tibor bersangiz, ba’zilar tushni umuman tan olmaydi. Ba’zilar esa hamma narsani tushga bog‘lab qo‘yadi. Islomda esa uning haqiqati o‘rganilib, shariat asosida ish yuritiladi va hukm chiqariladi.

• E’tibor bersangiz, ba’zilar tushni umuman tan olmaydi. Ba’zilar esa hamma narsani tushga bog‘lab qo‘yadi. Islomda esa uning haqiqati o‘rganilib, shariat asosida ish yuritiladi va hukm chiqariladi.

E‘tiboringiz uchun raxmat!