N. A. Egamberdieva

m
va ostki diametri 6,4 
m
ga teng. 
Devorlari yarim aylanasim on bo'rtm alar tarzida olinib, ularning yuqori 
qism ida ravoqchalar bilan tutashtirilgan. 
Buxorodagi Minorai Kalon 
1127 yili qaroxoniy 
Arslonxon buyutmasi asosida qurilgan. Uning 
balandligi 45, 60 
m
boMib, 10 burchakli poydevor ustiga qurilgan, 
diam etri 9 metrga yaqin. Uni usta me’mor Baqo bunyod qilgan. Bu 
m inora pishiq g ‘ishtdan bunyod qilingan boMib, uning ustki qismiga 
o ‘ym a naqsh bilan nihoyatda go'zal, takrorlanmas bezaklar berilgan.

---

Vobkent minorasini Baqo ustoning shogirdi qurgan deb hisoblanadi. 
Uning balandligi 38,7w, 12 burchakli poydevor ustiga qurilgan, diametri 
6,2 
m.
U ham pishiq gMshtdan naqshinkor q ilib bezatilgan.
Bu davrga oid madrasalar bizning davrim izgacha etib kelmagan. 
Faqat Shohi Zinda kompleksidagi T am g'ach B ug‘raxon madrasasining 
qoldiqlari saqlanib qolgan. Tarixiy m anbalarda uning 1066 yilda 
qurilganligi aytib o ‘tilgan. Arxeologik tadqiqotlar natijasida uning 
tomonlari 44x55 
m
boMganligi aniqlangan.
Kirish tomoni sharqqa qaratilgan boMib, uncha katta bo‘lmagan 
peshtoq boMgan. Uning o‘ng va chap tom onlarida 2ta gumbazli darsxona 
boMgan. Hovli atrofida 10 ga yaqin hujralar, m asjid va yozgi darsxonasi 
boMgan.
Bu davrga oid karvon saroylaming ham k o ‘pchiligi yaxshi saqlan- 
magan. Lekin nomlari xalq orasida saqlanib qolgan. Jumladan, 
Toshrabot, Qo‘shrabot, Oqrabot, Doya xotin va boshqalar. O datda 
karvon saroylar rabotda joylashgan. Doya xotin va Raboti Malik karvon 
saroylari maMum darajada saqlanib qolgan.
Ular orqali biz o‘sha davrlarda karvon saroylar kanday tarzda 
boMganligi to‘g ‘risida xulosa chiqara olam iz. Raboti Malik karon saroyi 
1078-1079 yillarda Qoraxoniy Shams u l-M u lk tomonidan qurilgan deb 
hisoblanadi. Bu bino xom gMshtdan qurilgan boMib, pishiq gMsht bilan 
pardozlangan. Devorlarining balandligi 12 m boMgan. Bugungi kunda 
uning peshtoqi saqlanib qolgan. B inoning old tomonining ikki 
burchagida minoralar boMgan. 
M inoralardan peshtoqqacha boMgan 
joylarda kungurador-yarim ustunlar joylashtirilgan. Uning usti ravoq 
toqlar bilan birlashtirilgan. Bino ikki 
qism dan iborat boMgan. 
Peshtoqdan ko‘ngdalang joylashgan hovliga chiqilgan, uning to ‘rtala 
tomonida hovlilar boMgan. Hovlining to ‘rida katta gumbazli saroy v a 
xonalar boMgan. Bir paytlar Raboti M alik karvon saroyi katta 
kompleksdan iborat boMgan. Uning qaram a-qarshi tomonida sardoba 
boMib, u ham hozirgi kungacha saqlanib turibdi.
S a rd o b a la r bu davr uchun muhim m e’moriy obidalardan biri 
boMgan. U shaharlar oraiigMda joylashgan karvon saroylar - rabotlar 
yaqinida qurilgan. K o‘pincha sardoba shu erdagi yagona suv manbai 
boMgan. Bu inshootlar suv yig'gich boMib, unga qor, yomgMr ba’zan 
quduq suvlari maxsus inshootlar orqali to ‘planib yoMovchilar uchun 
uzoq muddatga saqlashga moMjallangan. U lar 
gumbazli aylanasimon 
hovuzlar tarzida qurilgan. U erdan suv sizib ketmasligi uchun gMshtlar 
maxsus qorishma - qir bilan terilgan va pardozlangan. Q ir - ohaq,

---

qamish kuli va q ip ig ‘idan tayyorlangan maxsus suv o ‘tkazmaydigan 
qorishma. 
Sardobalam ing ko‘pchi!ik qismi bizning davrimizgacha 
saqlanib qolgan.
M ovarounnahr 
shaharlari 
hayotidagi 
iqtisodiy 
va 
siyosiy 
tangliklar qoraxoniylar davlatida yuz bergan siyosiy tarqoqliklar 
bilan 
bogMiq boMgan. M o‘g ‘ullar istilosi M ovarounnahr shaharlari 
hayotida yom on 
iz qoldirdi. Ko'pchilik shaharlam ing maydoni 
qishloqlar darajasiga tushib qoldi, ba’zilari m utlaqo xuvillab qoldi. 
M ovarounnahr tarixida XIII asrning 20-yillaridan in q iro z d av ri 
boshlandi. XIV asrning 20-30 yillarida ham m o‘g‘ullar tomonidan 
am alga oshirilgan vayronagarchilik hali tugatilmagan, hunarmand- 
chilik, dehqonchilik va savdo-sotiq o‘zining XIII asr boshlaridagi 
darajasiga ko‘tarila olm agandi. Faqat tarix sahnasiga Am ir Temur 
ko'tarilgach, XIV asrning 70- yillaridan M ovarounnahm ing iqtisodiy 
va siyosiy, ham da m adaniy hayotida jadal rivojlanish boshlandi. 
Tem ur istilolari bilan bogMiq holda Movarounnahr shahar hayotida, 
m arkazlashgan 
d av lat 
sharoitida 
iqtisodiy 
xo‘jalikning 
barcha 
tarmoqlarida, m adaniy hayotning barcha jabhalarida gullash davri 
boshlandi. Y angidan-yangi shaharlar qad ko‘tardi, ichki va tashqi 
savdo, bozor m unosabatlari izga tushdi. M adaniy hayotda somo- 
niylar, qoraxoniylar, v a xorazmshohlar davridagidek buyuk o‘zgarish- 
lar yuz berdi. N atijada umum bashariyat sivilizatsiyasi yuksak 
cho‘qqilarga ko‘tarildi. Rivojlangan o'rta asrning ikkinchi tara q q iy o t 
bosqichi tem uriylar davri bilan bogMiq. Am ir Tem ur o ‘z davlatining 
poytaxti qilib S a m a rq a n d shahrini tanlagach, u erda obodonlashtirish 
va qurilish ishlarini boshlab yubordi. 1371-1373 yillarda hozir 
m a’muriy binolar joylashgan tepalik (Tepa qo‘rg‘on)da o ‘z arkini 
qurdiradi. Tem ur davrida, ark -»shahri d a ru n » , shaham ing devor bilan 
o ‘ralgan qolgan qism i esa «hisor» deb ataldigan. Samarqand shahri 
mustahkam va baland mudofaa devori bilan o‘rab olingan. Mirzo 
Bobum ing maMumotiga k o ‘ra, uning ustida otliq bemalol yura olgan. 
M udofaa devom ing tashqi aylana qismi keng boMib, chuqur handaq 
bilan m ustahkam langan.
Ark hududi 34