N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k

Munozara uchun savollar
1. Xaoma nima?
2. Eng qadimgi diniy e ’tiqod shakllarini sanab o ’ting?
3. Nima uchun ossuariy deb atalgan?
4. Ibtodoiy e’tiqodlami Rim dini Bilan boo’liqligi?
Adabiyotlar
1. Karimov I.A. “O ’zbekiston XXI asr b o’sag’asida...”. T. 
“O ’zbekiston”. 1997y.
2. 
M o’minov 
A.K. 
Dinshunoslik 
asoslarini 
o ’qitish 
va 
o ’rganishning yagona kontseptsiyasi. T. 1999 y.
3. Radugin A.A. Vvedenie v religiovedenie. Moskva 1996 g.
118

---

7-MAVZU: 0 ‘ZBEK IST0NDA VIJDON ERKINLIGI
Reja:
1. Vijdon erkinligi va tolerantlik tushunchalari
2. O’zbekistonda vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar 
to’g’risidagi qonun
3. Missionerlik va Prozeletizmning salbiy oqibatlari
Mavzuning 
o ’quv 
maqsadi: 
Ushbu 
mavzuda 
talabalar 
O ’zbekistonda vijdon erkinligini qonuniy asoslarini yaratilishi va diniy 
bag’rikenglik tamoyillarining rivojlantirilishi haqida m a’lumotga ega 
b o ’ladilar.
Tayanch iboralar: vijdon, konfessiya, bag’rikenglik, urf-odat, 
qadriyat, missionerlik, prozelit, diniy tashkilot.
Dunyoviy davlatlarda, ya’ni davlatdan din, diniy tashki-lotlar 
ajratib qo’yilgan mamlakatlarda, insonparvar, demok-ratik jamiyatlarda 
vijdon erkinligi mavjud. Vijdon erkinligi nima? Bu savolga quyidagicha 
javob berish mumkin. Dinlarga, diniy urf-odatlarga, imon-e’tiqodga har 
bir fuqaroning amal qilishi yoki hech qanday dinga amal qilmas-ligi 
huquqlarini joriy etilishi va ulardan shaxslaming bemalol foydalana 
olishiga vijdon erkinligi deyiladi.
Vijdon erkinligi insoniyat tarixida turli shakllarda amal qilgan 
bo’lib, ular hukmron diniy mafkura, dunyoqarash talablariga nisbatan 
ziddiyatda bo ’lib kelgan. Bugungi kunda mamlakatimizda 16 diniy 
konfessiya vakillari istiqomat qilib kelmoqda.
Davlat ular bilan o ’zaro munosabatda o ’z dunyoviy xususiyatini 
hisobga olgan holda quyidagi tamoyillarga amal qilmoqda:
- dindorlaming diniy tuyg’ularini hurmat qilish;
- diniy e’tiqodlami fuqarolaming yoki ular uyushmalari-ning 
xususiy ishi deb tan oladi;
- diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolaming ham, ularga amal 
qilmaydigan fuqarolaming ham huquqlari-ni teng kafolatlash hamda 
ulami ta’qib qilishga yo ’l qo’ymaslik;
- m a’naviy tiklanish, umuminsoniy ahloqiy qadriyatlami qaror 
toptirish ishida turli diniy uyushmalaming imkoniyatlaridan foydalanish 
uchun ular bilan muloqot qilish y o ’llarini izlash zarurati;
119

---

O ’zbekiston 
Respublikasining 
“Vijdon erkin-ligi 
va diniy 
tashkilotlar to ’g ’risida” gi qommiga yangi modda-lar qo’shilib, yangi 
tahrirda 1998 yil 1- may kuni qabul qilindi.
Uning 5-moddasida davlatdan din, diniy tashkilotlar ajratib 
qo’yilganligini ko’rsatish bilan birga barcha dinlar, ularning tashkilotlari 
teng huquqqa egaligi, dindorlar orasida o ’zaro nizolar chiqarish, 
horijdan kelib da’vat qilish qonun bilan ta’qiqlanadi. Bu ishlami qilgan 
shaxslar javobgarlikka tortiladi, deyiladi. 6-moddada barcha viloyatlar, 
tumanlar va mahalla q o ’mitalari o ’z hududlarida ushbu qonunga to ’g ’ri 
amal qilish uchun m as’ulligi va javobgarligi alohida ta’kidlab o ’tilgan.
7-moddada O ’zbekiston Respublikasida xalq ta’limining barcha 
tizimi dindan ajratib q o ’yilganligi, ta ’lim tizimi dasturiga diniy bilim 
berish kiritilmaydi, deb yozilgan. 8-moddada esa 18 yoshga to ’lgan va 
undan o ’tgan fuqarolardan 100 nafari diniy jam oa tuzishga ruxsat etilishi 
ko’rsatib o’tilgan.
Qonunda xususiy tarzda dinni o ’qitish m a’n etiladi (9-modda), deb 
k o ’rsatilgan. R o’yhatga olinmagan va ruxsat qilinmagan diniy tashkilot 
yoki jamoa tashkil etgan shaxs javobgarlikka tortiladi (11-modda).
Jamoat joylarida diniy xizmatdagilardan boshqa fuqarolarga diniy 
libosda yurish m a’n etiladi (14-modda). Horijdan keltirilgan diniy 
adabiyotlar maxsus ekspertizadan o ’tkazilgandan so ’nggina tarqatiladi 
(19-modda). Diniy ekstremistik mazmundagi chop etilgan materiallar, 
kino, foto, audio, video materiallar tayyorlash, saqlash va tarqatish 
ta’qiqlanadi (19-modda). Diniy ekstremizm - muayyan diniy konfessiya 
va tashkilotlardagi ashaddiy mutaassib, fanatik unsurlaming faoliyati 
mafkurasi. Fanatizm o ’z aqidasining shak-shubhasiz to’g ’riligiga 
ishonib, boshqa flrqa va mazhablami butunlay rad etgan holda ulami tan 
olmaslik, balki ulami diniy asoslami buzishda ayblab, ularga qarshi 
urush ochishga chaqiradigan omillardandir. Diniy fanatizm diniy 
ekstremizm va terrorizmga zamin tayyorlaydi.
Missionerlik haqida so ’z borar ekan, avvalo ushbu tushunchaning 
lug’aviy va istilohiy m a’nolarini tushunib olish muhim ahamiyatga ega. 
Ushbu so ’z lotin tilidagi