N. A. Preobrajenskiy (1980) taklifi boyicha kasallikni
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
Mustaqil ta`lim (2)
|
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MUSTAQIL TA’LIM
Bajardi:To’lqinova Durdona Tekshirdi:Musayeva Dilfuza
Mavzu:SURUNKALI RINITLAR Reja:
1.Surunkali rinitga olib keluvchi sabablar 2.Surunkali kataral rinit 3.Surunkali rinitni davolash 4.Kasallik belgilari Surunkali rinitlarni xozirgi kungacha yagona klasifikatsiyasi qabul qilingan emas.V.T.Pal’chun va N.A.Preobrajenskiy (1980) taklifi boyicha kasallikni asosan uch turi tofovut qilinadi: Surunkali kataral, gipertrofik va atrofik. I.B.Soldatov (1997) sassiq tumovni(ozena)xam shu guruxga
kiritgan.A.X.Min’kovskiy (1949) surunkali kataral rinit gipertrofik rinitni birinchi bosqichi deb xisoblaydi.B.S.Preobrajenskiy(1955) kataral,gipertrofik,atrofik rinit, sassiq tumov(ozena) va vazomotor rinitlari xammasini birlashtirib, surunkali rinitlar guruxiga kiritgan. Vazomotor rinit xaqida soz yuritilganda bu kasallikni ikki xil korinishi neyrovegetativ va allergik turlari tafovut qilinadi. Surunkali rinitga olib keluvi sabablar quydagilar:- uzoq davom etadigan va qaytalanadigan otkir
rinit(bunday xolatga olib keluvchi asosiy omillardan biri sovuqni tasiri). -burunda yallig’lanish chaqiradigan (kimyoviy, termik va mexanik) omillarni uzoq muddatda tasir etishi -burun boshlig’ini mikrofloraldarga bolgan maxalliy ximoya vositasini pasayishi -burun, burun-ҳalqum va burun yondosh boshliqlarini surunkali kasalliklari -turli yoldosh (yurak etishmovchiligi, miokardit, nefrit, bronxit,jigar tsirrozi, endokrin kasalliklar) kasalliklar. Yuqorida keltirilgan omillarni aloxida
yoki birgalikda tasiri natijasida burun boshligida quyidagi ogarishlar kuzatiladi: 1) burun boshligi shilliq qavatlari va chiganoqlarida uzoq vaqtga davom etadigan va tez qaytalanadigan maxalliy qon aylanishini buzilishi. 2) burun boshligidagi mikrofloraga nisbatan maxalliy immunologik quvvatni pasiyishi. 3) yallig’lanish natijasida ajralgan shilimshiq modda, burun boshligidagi mikroflorani virulentligini yuqori bolishiga muxim
omil xisoblanadi. Bunday
ozgarishlar kelgusida surunkali rinitni rivojlanishini uchun asosiy sababi bolib qoladi. SURUNKALI KATARAL
RINIT (Rhinitis catarrhalis cronica ) Surunkali kataral rinit surunkali rinitlarni 15% tashkil etadi. Kasallikni bu darajada kop uchrashini asosiy sabablari: - bu shilliq qavatlarga tashqi muxitni turli salbiy omillarini birinchilardan bolib tasir etishi -burun shilliq qavatlarni tez yallig’lanishga moyilligi. Yallig’lanish jarayoni asosan shilliq qavat va qisman shilliq ostini qamrab oladi. Kasalikni boshlanishida shilliq qavat yuzasidagi xilpillovchi epiteliylar qatorlari ozayadi, tuklari yoqoladi, ayrim joylarda tsilindirik epiteliylar kubsimon epiteliyga aylanadi. SHilliq qavat yuzasi shilliq va bokalsimon bezlar ishlab chiqargan shilimshiq bilan qoplanadi.Epiteliy osti qatlami shishgan, qon tomirlari kengaygan, devorlari yupqalashgan va qon bilan tolgan, atrofida xujayralar (limfotsitlar,neytrofillar) infil’tratsiyasi kuzatiladi. 1.Gipersekretor (rhinitis chronica simhlex
hypersecretoria)turi kasallikni bu korinishida yallig’lanish jarayoni boshqa belgilariga qaraganda koproq shilimshiq ajralishi bilan kechadi. 2.Vazodilatator (rhinitis chronica simplex
vasodilatatorica) turi, qon tomirlarini tez-tez va uzoq muddatga kengayib turishi natijasida, boshqa belgilariga nisbatan burun shilliq qavatlari va chiganoqlari doimo shishganlik xolati yaqqol keskin namoyon boladi. 3.Aralash (rhinitis chronica simplex hypersecretoria dilatatorica) bu turida kasallik yuqoridagi ikkala belgisi bir xilda namoyon boladi. Rinoskopiyada – Burundan tinimsiz ajralayotgan shilimshiqni burun terisiga tasiri va burunni doimo artish natijasija burunni kirish qismini terisi qizirgan, yorilgan boladi. Burun shilliq qavatlari va burun chiganoqlari qizarib
shishgan, pastki
burun chiganogini oldingi qismlari esa yogonlashgan boladi. Qon tomirlarini tolaqonligi natijasida ayrim xollarda burun chiganoqlarini rangi kokimtir tus oladi, bunday xolatni rhinopathia vasomotorica deb yuritiladi. SHilliq qavatlarini shishini pasaytirish uchun kuniga bir maxal 3-5% li lyapis (kumush nitrat) eritmasi surtiladi. Burun ichiga ul’tra binafsha nur beriladi yoki 0,5-0,25% tsink sul’fat bilan elektroforez qilinadi va bir vaqtning ozida UVCH qilinadi. Burundan normal nafas olishni tiklanishi, kasallikni toliq barataraf qilishga olib keladi. SURUNKALI GIPERTROFIK RINIT (Rhinitis chronic hyperplastica fibroza)Gipertrofik rinitda, patologoanatomik nuqtai
nazardan toqima
xujayralarini gipertrofiyasi emas, balki ularni soni kopayishi, yaniy giperplaziyasi kuzatiladi. SHuning uchun xam
gipertrofik rinit
atamasi ayrim
otorinolaringologlarni fikricha kasallikni xolatini toliq aks ettirmaydi, bu erda kasallikni giperplastik rinit atamasini yuritishni taklif qilishadi. Xozirgi kunda otorinolaringologiya boyicha deyarli barcha adabiyotlarda gipertrofik rinit atamasi
yuritilayotganligi uchun
biz xam
kelgusi bayonimizda shu terminni ishlatamiz.Bundan tashqari, uzoq muddat
burunga qon
tomir toraytiruvchi dorilirni qollash, burun chiganoqlarini yogonlashuviga (giperplaziyasi) olib keladi. Ayrim xollarda buru chiganogidagi giperplaziya jarayoni birlamchi bolib, kasallikni boshlanishidan asta-sekin proleferativ ozgarishlar rivojlanishi bilan davom etadi.Bundan tashqari umumiy sabablardan yurak, qon – tomir va oshqozon-ichak tizimi kasalliklari, yosh bolalarda esa konstitutsional tuzilish va gormonal ozgarishlar xam gipertrofik rinitni keltirib chikaruvchi omillaridan xisoblanadi. Chiganoqlar giperplaziyasi xolatiga qarab diffuz va chegaralangan (pastki yoki orta burun chiganoqlarini
oldingi yoki
orqa qismlarida chegarlangan gipertrofiya kuzatiladi) turlariga bolinadi. CHiganoqlar yuzasida xosil bolgan giperplaziya jarayonini korinishiga qarab uch turga bolinadi: 1-yassi
2-dagal 3-papillyar, bu turlari aloxida yoki birgalikda uchrashi xam mumkin. Ayrim vaqtda u yoki bu turdagi giperplaziyada chiganoqlarda xujayralararo suyuqlik xisobiga shishishi bilan asoratlanadi. Bunday mikroskopik korinishlar burunning boshqa qismlarida, ayniqsa burun tosigi yuzasida va dimog suyagini orqa qismida uchraydi. Kop miqdordagi shilimshik ajralma bemorni bezovta qiladi, ajralma burun boshligini, burun yollarini toldiradi, bir qismi burun ҳalqum tomonga xam oqib tushadi. Bu xolat bemorlarni burunni ajralmadan tozalashga majbur qiladi va ular doimo burun qoqib yoki yotalib tuflab yurishga majbur qiladi. Yuqorida keltirilgan xolatlar bemorlarda uyquning va asab tizimini buzilishiga, mexnat qobiliyatini pasayishiga, xolsizlanishga olib keladi. Yallig’lanish natijasida xid sezish maydoni shilliq qavatlarida shish paydo bolishi va doimo shilimshiq ajralma bilan tolib turishi
xid sezish
qobiliyatini pasayishiga (giposmiya), xattoki
butunlay yuqolishiga (anosmiya) olib keladi. Kattalashgan burun chiganoqlari burun yollarini tosib turganligi uchun xam bemorlarda ovoz ozgarib (rhinolalia clausa) pingillab gapiradi.
Pastki burun chiganogining orqa qismi gipertrofiyasi Gipertrofik ozgarishlar asosan pastki
burun chiganogida va qisman orta burun chiganoqlarida kuzatiladi. CHiganoqlarni gipertrofiyasi toliq,butun qiganoq boylab yoki qisman chegaralangan joylarida uchraydi. CHiganoqlarni yuzalari notekis, dagallashgan, rangi toq qizildan, kokimtirgacha boladi. Burun yollari toraygan, burun tubida va yollarida suyuq yoki qoyiqlashgan oq rangli xidsiz ajralma boladi. Buning uchun pastki burun chiganogini oldingi qismiga xar 4 kunda bir marotaba 1.0 ml gidrokortizon va shuninig bilan birga 0.5ml.dan boshlab, kotarilib boruvchi miqdorda 1.0ml.gacha etkazilib, kunora splenin qilinadi. Bir vaqtni ozida burun chiganoqlari splenin malxami bilan massaj qilinadi. Konservativ davolash naf bermaganda burun chiganoqlari kimyoviy yoki termik kuydiriladi.
Pastki burun chiganogini ul’trtovushli dezintegratsiya qilish.
Keyin elektrkauter sovuq xolda burun ichiga kiritilib,burun-xalqumni orqa devoriga tekiziladi,songra 1,0 sm. orqaga qaytariladi. Kauter elektr
tizimiga ulanib
uchi qizdiriladi va yogonlashgan burun chiganogini orqa qismidan oldinga qarab
bir xildagi
uch yonalishda kuydiriladi.Muolija vaqtida xaqiqiy gosht kuygandek ovoz chiqadi va burundan tutun ajraladi.Burunni kirish qismini kuydirmaslik uchun galvano kauter doimo nazoratda turishi kerak. Jarroxlikdan songi birinchi kuni shilliq qavat, burun chiganogi shishib, qizaradi yaniy otkir yallig’lanish jarayoni kuzatiladi, burundan kop miqdorda shilimshik ajraladi va nafas olish yanada qiyinlashadi. Muolijani uchinchi kunlardan boshlab burundagi shishlar va ajralmalar asta-sekin pasayib, kuydirilgan joylar orni
chandiqlashadi, burun yollari kengayadi va burun orqali nafas olish engillashadi.Kuyishdan xosil bolgan qasmoqlarni ajralishini engillashtirish uchun burunga xar kuni sintomisin emulsiyasi yoki oddiy moylar shimdirilgan dokali pliklar qoyilib turiladi. Chiganoqlarni fibroz korinishidagi giperplaziyasida konxotomiya jarroxligi burchaksimon qayrilgan Bekman
qaychisi yordamida kesiladi. Agar
chiganoqlarni faqat orqangi qismlari kattalashsa, ularni maxsus burun qaychisi yordamida kesilib burun ilgakchalari yordamida tortib
olinadi. Chiganoqlarni nafaqat shilliq qavatlari balki suyak qismi xam kattalashganda ularni qirqish uchun richagli qaychilar ishlatiladi. Burun chiganoqlari giperplaziyasida qollaniladigan jarroxlik turlari kop bolib, bu usullarini qollashda gipertrofiyani shakli va kattaligi darajasiga qarabgina emas, balki burun chiganoqlarini medial devoriga xamda burun boshligiga nisbatan ozaro joylashuvini xam xisobga olib tanlanadi. Pastki chiganoqlarni oldingi qismlari kattalashganda, ponasimon shaklda kesiladi, tarqalgan gipertrofiyada esa (yumshok toqimalar xamda suyak kismi kattalashuvi) qaychi bilan chiganoqni kattalashgan yumshoq va suyak qismi birga qirqiladi. Keyingi vaqtlarda kam jaroxatli xisoblangan usul, chiganoqlarni shilliq osti konxotomiyasidir. Bu jarroxlik usuli tarqalgan gipertrofiyalarda qollaniladi. Ogriqsizlantirish uchun 3% kokain eritmasiga 0,25- 0,5ml. 0,5% novokain eritmasi qoshiladi va shprits bilan burun chiganoqlarini birikkan qismini, oldingi va
orta joylariga,xamda medial devorlariga yuboriladi. Pastki burun chiganogini oldingi qirgogidan, (kesish shakli xar xil bolib )suyak qismigacha kesiladi. SHilliq qavat va suyak qobigi suyakdan ajratilib, suyakni kattalashgan qirgogi qirqiladi, keyin shilliq qavat tekkislanib joyiga qo`yiladi va ustidan dokali pilik bilan bostiriladi.
Shilliq osti konxotomiyasida kop qon ketishi kuzatilmaydi. Burun chiganoqlarini kriotasirlash. Jarroxlikning bu turi yuqorida keltirilgan usullardan keskin farq qiladi. SHilliq ostini kriotasirlashga (pastki va orta burun chiganogi) bemorni tayyorlash, gal’vonokaustikaga tayyorlashdan farq
qilmaydi, faqat
bunda krioaplikator qollaniladi. Burun semptomlaridan tashqari, allergik rinitli ko'plab odamlar qichiydigan yoki suvli ko'zlar bilan qiynashadi. Surunkali allergik rinitning belgilari surunkali sinusit yoki burun poliplari kabi asoratlarning oldini olish uchun muhimdir. Agar siz uy hayvonlari uchun alerjisi bo'lsa, sizning xonangizni kechalari yotoqxonangizdan tashqarida tutib, sizning alomatlaringizni nazorat qilishga yordam berishi mumkin. Surunkali allergik rinit bilan kurashishEhtimol siz taxmin qildingiz, ammo allergik bo'lmagan rinit allergiya yoki infektsiyadan kelib chiqmagan rinit. Bu holatni yuqumli bo'lmagan rinit, vazomotor rinit, idyopatik rinit yoki ichki rinit deb atash mumkin. Shuningdek, siz o'qiyotgan tadqiqotga ko'ra, sizning belgilaringiz bir yilgacha davom etib, surunkali deb hisoblanishi mumkin. Shu kabi belgilari keltirib chiqaradigan boshqa sharoitlar orasida burun spreyi giyohvandligi, dori
ta'sirlari va laringofaringeal refluks tufayli kelib chiqqanrebound kontseptsiya mavjudPseudoephedrin yoki fenilefrin kabi og'izdan chiqqan og'iz dekonjestanlar sizning alomatlaringizni nazorat qilishda foydali bo'lishi yoki bo'lmasligi mumkin. Buni sinab ko'rishdan avval shifokor yoki farmatsevt bilan maslahatlashib oling va bir vaqtning o'zida 3 kundan ko'proq vaqt davomida ishlatilgan rebound kontsentratsiyasiga olib kelishi mumkin bo'lgan dekonjestanlardan xabardor bo'ling. Surunkali allergik rinit bilan kurashishingizga yordam
beradigan boshqa
narsalar, salqin
sekresyonlaringizni yaxshilash uchun salqin namli nemlendirici va ko'p miqdorda suv ichishni o'z ichiga olishi mumkin. Bundan tashqari, ko'p miqdordagi sho'rlanish burun spreyi foydalanishni yoki neti pot, lampochka shpritsi yoki boshqa qurilma yordamida burunli
sug'orishdan foydalanishga harakat qilishingiz mumkin. Ular ko'pchilik dorixonalarda sotiladi. Gomeopatik vositalar ayrim
kishilarning simptomlarni nazorat qilishda foydali bo'lishiga qaramay, agar juda cheklangan bo'lsa, ularning samaradorligini tasdiqlaydi. Ular eucalyptol yoki akupunktur bilan kapsaicin burun spreyi kabi dorilarni o'z ichiga olishi mumkin. Agar dorilar semptomlaringizni nazorat
qilishda samarali bo'lmasa, ushbu terapiyani sinab ko'rishingiz mumkin. Shunga qaramasdan, ushbu muolajalar uchun hozircha tavsiya qilinadigan etarli miqdorda ijobiy tadqiqotlar mavjud emasligini unutmang. Ba'zi hollarda jarrohlik jarrohlik kasalliklarini kamaytirish, sapiklangan septumni ta'mirlash yoki burun poliplarini olish kabi foydali bo'lishi mumkin. Allergiya bo'lmagan rinitning ildiz sababiga qarab, siz sinus infektsiyalari yoki burun poliplari kabi asoratlarni rivojlanish xavfi ostida bo'lishi mumkin. Agar yuz og'rig'i, tish og'rig'i, jiddiy bosh og'riqlar, haddan tashqari charchoq, yomon hidni burun bo'shatish yoki isitma kabi belgilarga duch kelsangiz, shifokorni ko'rishingiz kerak.
Mavzu: Yuqori
jag’ bo’shlig’ining o’tkir yallig’lanishi Reja: 1.Jag’larning odontogen osteomiyelitlari 2.Tish olish operatsiyasi asoratlari 3.Yuqori jag’ suyagi
JAG‘LARNINg ODONTOGEN OSTEOMIYELITLARIJag‘laming
odontogen osteomiyelitlari — bu jag‘laming suyak to ‘qimasidan, tish kasalliklarining asorati sifatida yuzaga keluvchi, infeksiyali, yiringli —
Download 0.78 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|