N. Ismoilova, D. Abdul- layeva; 0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Ijtimoiy me’yorlar
Ijtimoiy me’yor — bu ma’lum bir vaziyatda kishilar qauday napirishi, qaoday harakat qilishioi ifodalab beruvchi oamuoa yoki qoliplardir. Ijtimoiy me’yorna olimlar tomonidan berilnao ta’riflarninn umumlashmasi sifatida quyidani ta’rifoi qabul qi- lish mumkio: Ijtimoiy me’yor — shaxs hayotida shuoday kate- noriyaki, u jamiaatning o"z a’zolari xulq-atvorina ^batao ish- lab chiqqao va ko^pchilik tomorndao e’tibor etilnao harakatlar talablaridir. Me’yor so‘zi lotio tilidao o^onaoi bo‘lib, umion mazmuoi «qoida», «oamuoa», «staodart» denao ma’iiom aon- latadi. Jamiyatdani mavjud me’yorlar shaxsna, oilana, nuruhna, tashkilotna o^imon aslioi yo‘qotmay, o‘zlinicha qola oladinao darajada ma’lum bir chenaralami qo‘yadi. Jamiyat a’zolarirnon shaxslararo muoosabatlari, ijtimoiy nuruhlaroion harakat va faoliyatlari ayoau shu jamiyatdani ijtimoiy me’yorlar orqali oa­zorat qilioadi.
Ijtimoiy me’yorlar — haqiqatdau ham tartib va qadriyatlar- oion himoyachisidir. Hattoki eon oddiy o‘zioi tutish (axloqiy) me’yorlari ham o’zida guruh va jamiyat tomonidan qadrlanuvchi jihatlarni aks ettiradi.
Qadrlash va me'yor orasidagi farq quyidagicha:
— Me’yor — o‘zini tutish qoidalari hisoblansa,
— Qadrlash — yaxshilik, yomonlik, to‘g‘rilik, noto‘g‘rilik, majburlik va majbur emaslik kabi tushunchalar haqidagi abstrakt tushunchadir.
Ijtimoiy me’yorlarning vazifasi shundan iboratki, u jamiyat a’zolariga ma’lum bir munosabatlarda yoki harakat qilish jaray- yonida nima «to‘g‘ri», «majburiy», «tasdiqlanuvchi», «kutiluvchi», «inkor etiluvchi» ekanligini tushunishga yordam beradi. Ijtimoiy me’yorlarning o‘ziga xos jihatlaridan biri ularning hech qayerda yozilmaganligi va ularni buzgan shaxs jinoiy javobgarJikka tortil- masligidadir. Ijtimoiy me’yorlarning o‘ziga xos belgilari sifatida quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin:

1.