N. U. Arabov I f. d, professor

Sun’iy intellektni o‘rganish modellari va usullari
Fikrlash jarayonlarini ramziy modellashtirish
Sun’iy intellekt (SI) tarixini tahlil qilib, fikrlashni modellash- tirish kabi keng qamrovli yo‘nalishni ajratib ko‘rsatish mumkin
Ko‘p yillar davomida ushbu fanning rivojlanishi aynan shu yo‘ldan bordi va hozirgi kunda u zamonaviy sun’iy intel- lektning eng rivojlangan sohalaridan biri hisoblanadi. Fikrlashni modellashtirish ramziy tizimlarni yaratishni o‘z ichiga oladi, un- ing kirishida ma’lum bir vazifa qo‘yiladi va chiqish vaqtida uning yechimi talab qilinadi. Odatda, taklif qilingan vazifa shakllangan bo‘lsa, yani matematik shaklga aylantirilganda, yoki hal qilish uchun bir algoritmi bo‘lmaydi, yoki bu ham murakkab, mehnat talab qiladi va hokazo. Bularga teorema, qaror qabul qilish va o‘yin nazariyasi, rejalashtirish,dispetchirlik va bashorat qilish kiradi.








Aqlli agentlar

Aqlli robotlar

Avtomatik dasturlash

1.7.1-rasm. Sun’iy aql tuzilishi

Tabiiy tillar bilan ishlash

Tabiiy tilni qayta ishlash muhim yo‘nalish bo‘lib, uning doirasida "inson" tilida matnlarni tushunish, qayta ishlash va generatsiya qilish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Xususan, bu yerda matnlarni bir tildan boshqasiga mashinali tarjima qilish muam- mosi hal qilinmagan. Zamonaviy dunyoda ma’lumotni ahtarish usullarini ishlab chiqish katta rol o‘ynaydi. O‘zining tabiati boyicha Tyuring original testi bu yo‘nalish bilan bog‘liq.
Bilimlarni to‘plash va ulardan foydalanish
Ko‘pgina olimlarning fikriga ko‘ra, aqlning muhim xusu- siyati o‘rganish qobiliyatidir. Shunday qilib, bilimlar muhandisligi oddiy ma’lumotlardan bilimlarni olish, uni tizimlashtirish va ulardan foydalanish vazifalarini birlashtirgan holda birinchi o‘ringa chiqadi. Ushbu sohadagi yutuqlar sun’iy intellekt tadqi- qotlarining deyarli barcha sohalariga ta’sir qiladi .
Bu yerda ikkita muhim sohalarini ajratish kerak.
Ularning birinchisi - mashina ta'limi - ishlash jarayoniga mustqil ravishda bilimni intellektual ishlab chiqarish tizimiga tegishli.
Ikkinchisi ekspert tizimlarini yaratish bilan bog‘liq - har qanday muammo bo‘yicha ishonchli xulosalar chiqarish uchun maxsus bilim bazalaridan foydalanadigan dasturlar .
Shakllarni aniqlash muammolarining katta sinfi mashinali o‘rganish sohasiga tegishli. Masalan, qo‘l yozuvini, nutqni aniqlash,matn tahlili. Ayniqsa, robototexnika bilan bog‘liq bo‘lgan kompyuterni ko‘rish qobiliyati ta’kidlash kerak .

3. 
   Sun’iy intellektni qo‘llash sohalari
   

Sun’iy intellektni qo‘llash sohalari juda keng bo‘lib, ham texnologiyalarni, ham ommaviy qo‘llashdan uzoq bo‘lgan yangi yo‘nalishlarni ham qamrab oladi.