N. U. Arabov I f. d, professor

1.6.9-rasm. Taksi xizmati

1.6.1-jadval
Buyumlar Internetini qo'llash sohalari

Ish yuritish sohasi	Faoliyatlar
Transport	Yuk tashish, maxsus jihozlar, taksi, shaxsiy transport
Uy-joy kommunal xo'jaligi	O'lchov asboblari, infratuzilma holati, ob- havo sharoiti, ekologiya
Tibbiyot	Taqib yuradigan tibbiy asboblar, masofadan diagnostika
Xavfsizlik	Kirishni boshqarish, o'g'irlikka qarshi tizimlar, kirish nazorati, video nazorati
Hayot sifati	Taqibyuradigan asboblar, maishiy texnika va elektronika, "aqlli uy", "aqlli shahar"
Chakana savdo	Savdo avtomatlari, logistika, moslashu- vchan reklama, navbat hajmi, tovarlarga buyurtma berish
Banklar	POS - terminallar, bankomatlar, o‘z-o‘ziga xizmat ko'rsatish terminallari, mijozlarni tekshirish
Qishloq xo'jaligi / chorvachilik	Hayvonlar uchun sensorlar, dala nazorati, mahsulotni yetkazib berishni boshqarish

Buyurmalar Interneti konsepsiyasi Internet kelajakda dina- mik global tarmoq infratuzilmasiga aylanishini bashorat qil- moqda . Buyumlar Internetireal vaqt muhitida axborot tizimlarni optimallashtiradi. Bunday kelajak tarmog‘ida barcha ob’yektlar aqlli interfeyslarni global axborot tarmog‘iga bog‘lanish uchun ishlatadi.
^♦> O‘z-o‘zini tekshirish savollari)

1. 
   Buyumlar Internetining paydo bo‘lishining shart-sha- roitlari.
   
2. 
   Buyumlar Internetiga misol keltiring.
   
3. 
   Buyumlar Internetining ta’rifini bering.
   
4. 
   Buyumlar Interneti nimadan iborat.
   
5. 
   Buyumlar Internetidagi "narsa" atamasi nima?
   
6. 
   Buyumlar Internetidagi "qurilma" atamasi nimani bild- iradi?
   

7. 
   Asosiy biznes modellariga misollar keltiring.
   
8. 
   Buyumlar Internetda yuzaga keladigan biznes-masalalarini aniqlab bering.
   
9. 
   Buyumlar Internetining tarmoqlararo kontseptsiyalarini nima?
   
10. 
    Buyumlar Internetidan foydalanishga misollar keltiring.
    
11. 
    Buyumlar Interneti qanday sohalarda qo‘llaniladi?
    

7. 
   Sun'iy intellekt
   
   1. 
      Sun’iy intellektning paydo bo‘lishi va rivojlanishining
      qisqacha tarixi
      

Intellect (lot.dan intellectus - hissiyot, aql, tushunish, an- glash) - yoki aql, yangi vaziyatlarga moslashish qobiliyati, tajri- basi, tushunish va mavhum tushunchalar, foydalanish asosida ta’lim va xotira qobiliyatini iborat - tuyg‘u, tushunchasi, atrof- muhitni boshqarish bo‘yicha bilimlari. Intellekt - his, idrok, xo- tira, fikrlash, tasavvur - barcha inson aqliy qobiliyatlarini birlashtiradi muammolarni o‘rganish va hal qilish umumiy qobili- yati hisoblanadi.
Sun’iy intellekt tarixi XX asrning 40-yillarda elektron
hisoblash mashinalar (EHM) yaratilishi bilanboshlanadi.
Elektron hisoblash mashinalarning paydo bo‘lishi bilan sun’iy intellekt sohasidagi birinchi savollar paydo bo‘ldi: intel- lektual qobiliyatlari insonning intellektual qobiliyatlari bilan teng bo‘lgan mashinani yaratish mumkinmi?
Sun’iy intellekt (SI, engl . artificial intelligence, AI ) ongli hatti-harakatlarni avtomatlashtirish bilan shug‘ullanadigan ilmiy fan sifatida aniqlanishi mumkin.
1950-yilda ingliz matematik Alan Turing empirik Turing testini taklif etgan kompyuterning sun’iy intellekt.
1951 -yilda sun’iy intellekt sohasida Amerika olimi Mar- vin Minsky, Massachusets texnologiya institutining sun’iy intellekt Laboratoriya asoschilaridan biri SNARC-nerv tar- mog'iga asoslangan o'quv mashinasini yaratdi.
1956-yilning yozida Amerika Qo‘shma Shtatlarining Dart- mut universitetida sun’iy intellekt sohasi asoschilari deb atalgan McCarthy, Minsky, Shannon, Turing kabi olimlar ishtirokida bi- rinchi ilmiy anjumani bo‘lib o‘tdi. Anjumanda olimlar sun’iy intellekt sohasida loyihalarni amalga oshirish imkoniyatlarini muhokama qilishdi. Aynan o‘sha paytda artificial intelligence - sun’iy intellekt atamasi paydo bo‘ldi.
XX asrning 60-chi yillarida sun’iy aql sohasida qilin- gan fikrlashning murakkab jarayonini modellashtirib keng ko‘- lamdagi masalalarni ahtarish uchun o‘rinishlar qilindi.
Sun’iy intellektning amaliy dasturdagi muhim yutuqlarga XX asrning 70-yillarida erishildi, fikrlashning universal algoritm izlashni o‘rniga mutaxassislar-ekspertlarning aniq bilimlarini modellashtirish g‘oyasini keldi.
Bilimlarga asoslangan birinchi tijorat tizimlari yoki ekspert tizimlari AQSHda paydo bo‘ldi. Sun’iy intellekt muammolarini hal qilishga yangi yondashuv keldi - bilimlarni namoyish et- ish . «MYCIN» va «DENDRAL» kabi tibbiyot va kimyo uchun
tayorlangan va klassikaga aylangan ekspert tizimlari paydo bo‘lgan.
Har ikkala ushbu tizimlar diagnostika tizimlar edi, masa- lan, «MYCIN» dastur bemorlarning kasalligini tashhis qo‘yish vazifasini bajargan bo'lsa, «DENDRAL» dasturi esa - kimyoviy aralashmaning xususiyatlarini aniqlagan.
Aslida, sun’iy intellekt tarixidagi ushbu bosqichni ekspert tizimlarining vujudga kelishi deb atash mumkin .
Sun’iy intellekt tarixining keyingi muhim davri - XX asrning 80 yillari hisoblanadi. Bu yillarda sun’iy intellekt qayta vujudga keldi. Mutaxassislar sun’iy intellektdan ilmiy tadqiqotlarda ham, sanoatda ham foydalanish mumkinligini e’tirof etdilar. Yangi tex- nologiya sifatida birinchi tijoriy dasturiy mahsulotlar paydo bo‘l- di. Bu davrda mashinalarni o‘rganish sohasi rivojlana boshladi.
Keyinchalik, odamlarning nutqini tushunadigan, berilgan mavzular bo‘yicha suhbatlar olib bora oladigan, stol o‘yinlarini o‘ynaydigan robotlar paydo bo‘lgan.
Sun’iy intellektning asosiy xususiyatlari - bu tilni tushunish, o‘rganish va fikrlash va harakat qilish qobiliyatidir.
Bugungi kunga kelib sun’iy intellekt ilm-fan taraqqiyotida, ayniqsa, Buyumlar Interneti kontseptsiyasi doirasida muhim o‘rinni egallaydi, chunki ma’lumot to‘plashning o‘zi yetarli emas, inson buni qila olmaydigan holatlarda ishlov berish, tahlil qilish va harakat qilish kerak.