Namanagan davlat universiteti

O'ZBEKEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

NAMANAGAN DAVLAT UNIVERSITETI

TARIX YO’NALISHI

I-BOSQICH 103-GURUH TALABASI

ABDUHALIMOV JAHONGIR O’G’LINING

O’ZBEKISTON TARIXI FANIDAN

mavzusidagi

KURS ISHI

\

Namangan-2020

YUNON HAYKALTAROSHLIGI

Reja:

I.Kirish

II. Asosiy qism

1. Yunon haykaltaroshligi rivojining xususiyatlari va davrlari.

2. Yunon haykaltaroshligi namumalari.

3. Yunon haykaltaroshlik ustalarining ajoyib vakili Poliklet haqida.

III. Xulosa

I. Kirish.

Yunon haykaltaroshligi butun insoniyat tomonidan yaratilgan madaniyatining zavqli bir bo'lagidir. Shu bilan birga yunon tarixiy shaxslarning yunon tashqi ko'rinishi va hayot tarzidan bizni ming yillar o'tsa hamki voqif etib kelmoqda. Suqrot deysizmi, Arastumi yoki Arximeddan tortib hukmdorlargacha haykallari hozirgacha mavjud. Bu san'at turiga bo'lgan yunonlarning qarashi falsafiy jihatdan gumanistik harakterga ega. Shu jihatdan yunon haykaltaroshligini o'rganish gumanistik qarashlar rivojiga hissa qo'shishga teng.

1.Qadimgi yunon haykaltaroshligi bu mamlakatga xos boshqa san'at turlaridan ajralib turadi. Bu san'at turi Yunonistonda inson tanasini va uning idealligini namoyon qilish maqsadida rivojlani bordi. Diagramma yordamida yuqoridagi maqsadga yetish yo'li sifatida qaralgan. Oddiygina silliqlash va ishqalash yordamida sovuq toshni inson qalbiga iliqlik olib kira oladigan san'at turi Yunoniston madaniyatining gavhari hisoblanadi. Qadimgi yunon haykaltaroshlari tomonidan yaratilgan asarlar hozirda ham hech bir rassom va san'atshunosning e'tiboridan qolmaydi. Shuningdek bu san'at turi Yunonistonda boshqa san'at turlari kabi o'z rivojlanish bosqichlariga ega. Bu bisqichlarning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega.

Birinchi bosqich Arxaik yoki Eskirgan davr nomi bilan ataladi. Bu davr miloddan avvalgi VII-VI asrlar ichidaavjud bo'lgan. Bu davrga xos xususiyat shu ediki, ibtidoiy sifatlarga ham ega edi. Arxaik davr durdonalridan Appolon Teneyskiy haykali, Burga kouros va Ayol raqamlar namunalari hisoblanadi.

Bundan keyingi bosqich mumtoz davr deb aytiladi. Bu davr miloddan avvalgi V-IV asrlar ichidagi qisqa davrda yashab o'tdi. Bu davrning ajoyib xususiyatiga aylangan Pifagor haykaltaroshligidan Regiyskiy haykali alohida ajralib turadi. Bu davrdagi politik uslubida haykallar bir oyoği bilan muvozanatda turadi.

Yana bir davr Hellenistik davri deb atalib, bu davr miloddan avvalgi IV-I asrlarda hukm surgan. Bu davrda asosan haykallarni memoriy inshootlarni bezatish maqsadi asosiy rolga chiqib oldi. Ammo afsuski buning oqibatida turli to'ntarishlar natijasida bu haykallar toptab tashlandi. Bu vaqtda Yunonistonning o'zida bir necha haykaltaroshlik namunalari mavjud edi.

2. Yunon haykaltaroshligi namumalari shu qadar ko'p va jozibadorliki ularning orasidan aniq birini ajratib olib faqat u haqida fikr yuritish, bu o'ta tor doirada fikrlash hisoblanadi. Prexites ismli afinalik haykaltarosh o'z davrining buyuk va o'tao'zgacha fikrli shaxslaridan edi. U o'z davrida zamondoshlarini hayratga soladigan ishlarni amalga oshirgan. Buni yunonlarning afrodita xudosini kiyimsiz holatdagi Knidos oroliga o'rnatdi. Bu haykaltarosh birinchi bo'lib o'z ma'budasini yalanĝ'och tarzda tasvirladi. Bu ishda Afroditaga namuna bo'lib bir beka ishtirok etdi va u shakkoklikda ayblanib sud qilindi. Lekin haykalning go'zal chiqqanligi uchun qiz oqlanadi. Prexetis yunon san'atshunoslari tomonidan ayol go'zalligining kuychisi nomini olgan. Afsuski bu haykal bizning zamongacha ta'riflaridan bo'lak hech nimasi yetib kelmagan.

Leochares– Praxitesning zamondoshlaridan biri hisoblanadi. Bu shaxs Gretsiyaning turli politlarida mifologik, vahshiy va ilohlarning tasvirlarini haykallar orqali ifodaladi. U elefentis uslubida Makedoniya podshosi Filip II ning qatl etishi va o'z oila a'zolarini ajoyib tarzda haykal qilib yo'ngan. Filip II ning qatl etilishi haykali uchun uning o'g'li Makedoniyalik Aleksandr e'tiboriga tushdi. U Appollon haykalini yasagan paytida Sharqda ancha mashxur wdi.

Mashxur haykaltarosh Fudiy haqida gap ketar ekan Olimpiyada Zevsga atab qurilgan haykalning dong'i shunday ediki, bu san'at namunasi qadimgi dunyo tarixidagi yetti buyuk mo'jizadan biri nomi berildi. Haykalning balandligi naqd 13 metr edi. Afsuski uning aslidan asar ham qolmagan, lekin u haqidagi ta'riflar hali hayot. Buni vayron etilishigaga sabab nasroniylarning qilgan mutassiblik va qirĝinlari edi. Uning kokragi, yelkasi va quroli fil suyakidan, kiyimi esa tilladan yasalgan edi.

Scopas haqida shuni aytib o'tish zarurki, u o'z zamondoshlaridan yaxshi va ko'p mehnat qilganlgi bilan ajralib turadi. Uning san'atida shubha, kurash, ehtiros, turtki nafasi mavjud edi.

3.Faqatgina Gretsiya hududidagina haykaltaroshlik rivoj topgani yoq. Kichik osiyo hududidagi yunon haykaltaroshlari vaYunonistondan borgan yunon haykaltaroshlarining grek Sitsiliyasi va Italiyaning janubidagi koloniyalarda ham yuksak darajadagi haykaltaroshlik namunalari yaraldi. Dorian haykaltaroshligi, xususan, Dorian haykaltaroshligi markazi sifatida Argos shahri shakllandi (Fidiy ham shu shahardan edi.)

Poliklet maktabining rivojlanishi Argon-Sikion maktabi g'oyalari va baquvvat inson obraziga katta e'tibor bilan chambarchas bog'liq kechib bordi. Polikletning ,,Dorifora''(nayza tashuvchi) nomli haykali san'tining cho'qqisi hisoblanadi. Poliklet qatl qilingandan so'ng uning shogirdlar miloddan avvalgi V asr o'rtalarida sodiq va vatanparvar yosh jangchining haykalini uning nomiga atab yo'nishadi. Qadimda Dorian uslubini ko'pincha ,,Poliklet canoni'' deb nomlangan. Eng qizig'i Dorifordagi uslub keying haykaltarosh va uning maktabida yaratilgan haykallarda juda ko'plab ichraydi va shu haykaldagi kabi shu asosda yo'niladi. Hayotining so'ngida Poliklet azaliy kanon uslubidan uzoqlashib Attila ustalariga ancha yaqinlaahadi.

Xulosa: Xulosa shuki yunon madaniyatining ajralmas qismi sanalmish haykaltaroshlik san'ati takrorlanmas xususiyati bilan o'zgachalik kasb etdi. Bu san'atni yunonlar shu darjaga ko'tarishdiki, bu san'at asarlari dunyoning ech bir burchagida umuman takrorlanmadi. Bu haylallar asrlar osha turl xil mutassiblik va taqiblarda bo'lsa ham san'at shinavandalari tomonidan saqlanib kelindi va hozirgachainsoniyatga estetik zavq baxsh etib kelmoqda. Xa hozirgacha bu darajada ardoqlanadigan san'at asarlari mualliflarini tabiat antik davrda katta mahorat va san'at muhabbatini berdi. Buni o'rganish arziydigan ish!