Namangan Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakultetii Oʼsimliklarning mintakalar buyicha tarkalishi

Namangan Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakultetii OʼSIMLIKLARNING MINTAKALAR BUYICHA TARKALISHI

• Mavzu: O’zekiston tog’ mintaqsi oilalari
• Reja:
• 1.O’zbekiston tog’ mintaqasi oilalari
• 2.Piyozdoshlarning tog’dagi vakillari
• 3.Archadoshlar oilasi marfologiyasi va ekoligiyasi.
• 4.Oilaning dorivorlik hususiyatiga ega bo’lgan vakillari.

Tog’ mintaqasi 1200-1500m dan 2500-2800m balandlikkacha bo’’lgan yerlarda joylashgan.Tog’lar iqlimi adirlar iqlimiga nisbatan ancha salqin bo’ladi.O’zbekistonda asosiy tog’ tizmalari G’arbiy Tyanshan Chotqol,Pskem,Ugam tog’ tizmalari, Pomir Oloy – Turkistan, Zarafshon va Xisor tog’ tizmalari ,Qo’xitangtog’,Nurota va albbata Bobotog’ tizmalari tarmoqlanadi.

O’zbekiston tog’ tizmalarida 2200dan ortiq o’simlik turlari uchraydi.

• O’zbekiston tog’ tizmalarida 2200dan ortiq o’simlik turlari uchraydi.
• Ulardan 2150tasi yopiqurug’lilarga kiradi

Piyozdoshlarning tog’dagi vakillari:

• Piyozdoshlarning tog’dagi vakillari:
• Katta piyoz:
• Tarqlishi:Qashqadaryo viloyati:Zarafshon vaXisor tog’ tizmalarida tarqalgan.O’zbekiston uchun endem tur.
• O’sish sharoyiti:tog’larning pastki va o’rta qismlaridagi toshli va ola jinsli yonbag’rlarda o’sadi.
• Tasnifi:Bosh piyozining eni 3-5 sm,qoramtir,qog’ozsimon po’st bilan qoplangan. Poyasi 60-80 sm uzunlikda , eni 4-8 sm silliq, Soyoboni ko’pgulli, deyarli sharsimon , diametiri 5-10sm.Gulqorg’on bo’laklari yulduzsimon ,och binafsha rang, uzunligi 6-7mm,qalami, to’mtoqroq

Archadoshlar oilasi (Cupressaceae)

• Archadoshlar oilasi (Cupressaceae)
• Archalar bo’yi 20 m gacha yetadigan, doimo yashil daraxtdir.Tog’larning 3500-4500m balandlikdagi yonbag’rlarida, sovuq va doimiy shamol ta’sirda archaning yer bag’rlab o’sishga moslashgan turlari ham bor.Archaning barglari juda mayda,yashil rangli,tangachasimon yoki ignasimon.

Urug’kurtakdagi arxegoniy ichida esa tuxum hujayra yetishadi. Changchi qubbachalarida yetilgan chang boshqa tupda yetilgan urug’chi qubbachalarga kelib tushadi va uni changlantiradi.Urug’kurtakka tushgan chang donasining vegetativ hujayrasi o’sib chang nayini hosil qiladi. Generativ hujayradan hosil bo’ladigan spermiylardan biri arxegoniydagi tuxum hujayradan murtak,urug’kurtakdan urug’ rivojlanadi. Urug’lanishdan so’ng urug’chi qubbani tashkil qilgan tangachalar tezda o’sadi, yo’gonlashadi va o’zlaridan ajralib chiqqan mum orqali bir-birlari qo’shilib, qubbani o’rab turuvchi etdor, yumshoq po’stga aylanadi.

• Urug’kurtakdagi arxegoniy ichida esa tuxum hujayra yetishadi. Changchi qubbachalarida yetilgan chang boshqa tupda yetilgan urug’chi qubbachalarga kelib tushadi va uni changlantiradi.Urug’kurtakka tushgan chang donasining vegetativ hujayrasi o’sib chang nayini hosil qiladi. Generativ hujayradan hosil bo’ladigan spermiylardan biri arxegoniydagi tuxum hujayradan murtak,urug’kurtakdan urug’ rivojlanadi. Urug’lanishdan so’ng urug’chi qubbani tashkil qilgan tangachalar tezda o’sadi, yo’gonlashadi va o’zlaridan ajralib chiqqan mum orqali bir-birlari qo’shilib, qubbani o’rab turuvchi etdor, yumshoq po’stga aylanadi.

Oddiy archa:Oddiy archa — Junierus communis

• Oddiy archa:Oddiy archa — Junierus communis
• L., archadoshlar (sarvidoshlar) — Cupressaceae oilasiga kiradi.
• Archa-bo‘yi 1—3 m ga yetadigan, ikki uyli doim yashil
• buta. Bargi bandsiz, qattiq, nina shaklida bo‘lib, poyada uchtauchtadan
• joylashgan. Archa ikki uyli bo‘lganidan otalik va onalik
• qubbalari ikkita o‘simlikda alohida-alohida taraqqiy etadi. Otalik
• qubbalari bandsiz, yumaloq-cho‘ziq, sariq rangli bo‘lib, uchtadan
• to‘p-to‘p joylashgan gultevaraklaridan hamda otaliklardan
• (3—4 tadan) iborat. Onalik qubbalari qisqa bandli,
• yashil, cho‘ziq tuxumsimon shaklda. Bu qubbalar uchtadan
• halqa shaklida joylashgan meva barglaridan iborat bo‘lib, faqat
• yuqorigi uchta meva bargining ichki tomonida urug‘ kurtaklar
• bor. Bahorda gullar changlangandan so‘ng yuqorigi urug‘
• barglari shishadi, yumshaydi va birlashib, meva hosil qiladi.
• Qubbalar pishib yetilgandan so‘ng qorayadi. Meva ikkinchi yili
• pishadi. Shuning uchun o‘simlikda xom va pishgan qubbalar
• bo‘lishi mumkin.

ODDIY ARCHA

O’rta Osiyo archaning 7ta yovvoyi turi o’sadi,bulardan 3tasi O’zbekiston tog’larida o’sadi (Zarafshon archasi,Turkiston archasi va Saur archa).Bundan tashqari,shahar ko’chalarida,, manzarali daraxt sifatida Virgin archasi ekiladi.Virgin archasi vatani Shimoliy Amerika.

• O’rta Osiyo archaning 7ta yovvoyi turi o’sadi,bulardan 3tasi O’zbekiston tog’larida o’sadi (Zarafshon archasi,Turkiston archasi va Saur archa).Bundan tashqari,shahar ko’chalarida,, manzarali daraxt sifatida Virgin archasi ekiladi.Virgin archasi vatani Shimoliy Amerika.

Oilaning manzarali o’simliklar qatoriga Sharq sauri ham kiradi.U tana va bargining tuzilishi bilan archaga o’xshaydi , lekin yosh novdalarining o’ziga hos shoxlanishi va pishgan qubbalarining notekis choklar orqali ochilishi bilan archalardan farq qiladi.

• Oilaning manzarali o’simliklar qatoriga Sharq sauri ham kiradi.U tana va bargining tuzilishi bilan archaga o’xshaydi , lekin yosh novdalarining o’ziga hos shoxlanishi va pishgan qubbalarining notekis choklar orqali ochilishi bilan archalardan farq qiladi.

Geografik tarqalishi. Oddiy archa ninabargli va mayda bargli

• Geografik tarqalishi. Oddiy archa ninabargli va mayda bargli
• aralash o‘rmonlarda, ba’zan botqoqlik o‘rmonlarda o‘sadi. Asosan
• Ukraina, Belorus, Boltiqbo‘yi mamlakatlari, Rossiyaning
• Yevropa qismida, G‘arbiy Sibirda hamda qisman Sharqiy Sibirda
• uchraydi.

Oilaning dorivorlik hususiyatiga ega vakillari:

• Oilaning dorivorlik hususiyatiga ega vakillari:
• Archa qubbasi:
• Ishlatilishi. Qubba preparatlari siydik haydovchi, siydik
• yo‘llarini dezinfeksiya qiluvchi, balg‘am ko‘chiruvchi hamda
• ovqat hazm qilish jarayoniga yordam beruvchi dori sifatida
• ishlatiladi. Efir moyining eritmasi va surtmasi bod kasalliklarida
• teriga surtiladi. Bu moy bakteritsidlik xususiyatiga ega.
• Qubba oziq-ovqat sanoatida ham ishlatiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat