Yer o‘z evolutsiyasi jarayonida quyidagi asosiy bosqichlardan o‘tgan: - 3,8 mlrd. yil avval suvda birinchi mikroorganizmlar paydo bo‘ladi va fotosintez jarayoniga kirishadi. Ularning faoliyati natijasida atmosferadan uglerod oksidi ajratib olinadi va erkin kislorod hosil bo‘lib, atmosferada to‘planib boradi. Fotosintezni amalga oshiruvchi organizmlar faoliyati natijasida atmosfera anaerob qaytaruvchi holatidan aerob oksidlovchi holatiga o‘tgan. Arxey davrining boshida (3,5 mlrd. yil avval) ko‘k-yashil suv o‘tlarining fotosintez jarayoni natijasida hosil bo‘lgan erkin kislorod atmosfera gazlarini oksidlab, metan va uglerod oksidini karbonat kislotasiga, ammiakni esa molekulyar azot shakliga o‘tkazadi: CH4,СO → H2CO3 NH3 → N2 2,5-1,9 mlrd. yil avval karbonat kislotasi dengiz suvlarida erib, ularni boshlang‘ich xloridli suvdan xloridli-karbonatli suvga aylantirgan. Shu bilan birga karbonat kislotasining kalsiy ionlari bilan reaksiyaga kirishishi suvda birinchi - dolomit, ohak, siderit kabi karbonatli cho‘kindi jinslarni hosil bo‘lishiga olib kelgan: N2CO3+Ca2+ → CaCO3 - - 1,9 mlrd. yil avval (o‘rta proterozoy davri) — oltingugurt birikmalari N2S, SO2, SO3 sulfat — ion holatigacha oksidlanadi. Suvning tarkibida xlorid, sulfat va karbonatlar paydo bo‘ladi. Dengiz suvlari xloridli-karbonatli-sulfatli suv holatiga o‘tgan.
- - 675 mln yil avval (rifey davrining oxirida) Yer qatlamining cho‘kindi jinslari tarkibida birinchi sulfat tuzli cho‘kmalar hosil bo‘la boshlagan.
- Dastlabki kislorodning atmosfera va gidrosferada to‘planishi avtotrof (Avtotrop - avto va yunoncha tropos – harakat, burilish ma’nosini bildirib biror tashqi omil taʼsirida bukilib qolgan oʻsimlik organlarining oldingi holatini tiklab olish xususiyati) fotosintetik (oʻsimliklarning xlorofill pigmentini saqlash va yashil tusli boʻlishi ularga xos belgidir bunday belgi fotosintetik deyiladi) o‘simliklar (dengiz o‘tlari) faoliyati natijasida hosil bo‘lgan kislorod atmosfera va gidrosferada to‘planib, ulardagi qaytaruvchi muhitni oksidlantiruvchi muhitga o‘tkaza boshlagan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
