Namda ivuvchan. L. tarkibida suvda tez eriydigan tuz koʻp

---

Lyoss
Lyoss (nem. Loss — yumshoq), soz tuproq — kontinental iqlimda hosil boʻlgan mayda zarrali
gʻovaksimon, choʻkindi togʻ jinsi. Rangi sargʻish yoki och kulrang, gʻovakligi 40—60%. Kalsiy va
magniy karbonat tuzlari L. miqdorining 5% dan koʻprogʻini tash-kil qiladi. L. qatlamida mayda
tosh va qum boʻlmaydi. L.ning 60%dan ortiqrogʻi 0,05—0,001 mm keladigan changsimon
zarralardan, 10% chasi 0,001 mm dan kichik gil zarralaridan iborat. Suv oʻtkazuvchanligi bir xil
emas. Tarkibidagi tuzlar sementlash xususiyatiga ega boʻlgani uchun quruq holda qattiq,
namda ivuvchan. L. tarkibida suvda tez eriydigan tuz koʻp.
L.ning mineralogik tarkibi kvars, bir oz dala shpatlari, gil minerallari (kaolinit, montmorillonit),
kalsiy, slyudalar va boshqa dan tashkil topgan. L.ning paydo boʻlishi haqida bir qancha fikrlar
mavjud. V. A. Obruchev, F. O. Mavlonov va A. R. Pavlovlar Oʻzbekiston va Oʻrta Osiyoda
tarqalgan L.larni oʻrganish natijasida prolyuvial yoʻl bilan, yaʼni togʻ jinslarining nurashidan
paydo boʻlgan mayda (0,05— 0,001 mm va undan kichik) zarralarning oqar suvlar (yomgʻir
suvlari) taʼsirida yuvilib, togʻ etaklarining pastki tekislik qismlariga oqib kelib yotishidan,
shamol vositasida olib ke-lingan zarralarning yigʻindisidan paydo boʻladi deb tushuntiradilar.
Ch. Layel va Yu. A. Skvorsovlar L. allyuvial yoʻl bilan, yaʼni mayda jins zarralarining oqar suvlar
(soy, dare) yorda-mida dare qirgʻoqlariga yotqizilishidan, L. S. Berg va boshqa L.lar tuproq
paydo boʻlish jarayonlari natijasida turli mayda zarrali jinslarning yigʻilishidan, yana bir guruh
olimlar esa L. mikroorganizmlar yordamida hosil boʻladi deb yozadilar.
L. Xitoy, Oʻrta Osiyo, Gʻarbiy Sibir, Shimoliy Kavkaz,. Shimoliy Qozogʻiston, Ukraina va Shimoliy
Amerikada koʻp tapqalgan. Shahar va qishloq xoʻjaliklarida, ekinzorlarning meliorativ holatini
yaxshilashda, metropoliten, irrigatsiya va energetika inshootlari va h.k.ni qurishda, temir yoʻl
va avtomobil yoʻllarini oʻtkazishda muayyan hududdagi mavjud L. qatlamlarining muhandislik-
geologik xususiyatlarini mukammal oʻrganish muhimdir.

---

L.ning qalinligi bir necha m dan bir necha yuz m gacha yetadi. Eng kalin L. Xitoy va Oʻrta
Osiyoda tarqalgan (150– 200 m atrofida). Oʻzbekistonda L. qalinligi Bobotogʻning shim.-
gʻarbiy yon bagʻrida 150 m, Qarshi va Mirzachoʻlda 130 m, Chirchiq vodiysida 60– 100 m,
Zarafshon va Sangzor daryolari oraligidagi maydonlarda 60–80 m, Toshkent, Piskent
massivlarida 40– 80 m, Samarqand atrofida 80–100 m, Tojikistonning Yovon vodiysida 160
m ga yetadi.
L. jinslari togʻ yon bagʻrida, togʻ oraligʻi botigʻi, togʻ oldi egilmalari va pasttekisliklarida
uchraydi. Maye, Alp, Karpat toglarida 4000–5000 m balandlikda, Pomirda 3000–3200 m,
Gʻarbiy Pomirda 4400–4500 m, Shimoliy Kavkazda 1300–1500 m., Chatqol-Qurama togʻlarida
1000–1800 m, Bobotogʻda 1200–1900 m, Fargʻona togʻlarining jan.-gʻarbida 1700–2200 m
da uchraydi.
[1]
1. 
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Ko‘proq o‘rganish
Ushbu maqolada 
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
 (2000-2005)
maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Geografiyaga
 oid ushbu maqola 
chaladir
. Siz uni 
boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.p
hp?title=Lyoss&action=edit)
 
Vikipediyaga
 yordam berishingiz mumkin.
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?title=Lyoss&oldid=2533304
" 
dan olindi 
Manbalar

---

 
Soʻnggi tahrir 7 oy avval
 
PlanespotterA320
 tomonidan amalga oshirildi