Намду илмий ахборотномаси Научный вестник Намгу 2021 йил 12-сон


О РУКОПИСА ТУРКСКИХ И АДЖАМИШЕСКИХ И МОНГОЛЬСКИХ И


Download 1.41 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/11
Sana23.10.2023
Hajmi1.41 Mb.
#1717008
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Ахборотнома 2021 12-сон 385-390

 
О РУКОПИСА ТУРКСКИХ И АДЖАМИШЕСКИХ И МОНГОЛЬСКИХ И 
ПЕРСИДСКИХ ПЕРЕВОДШИКАХ 
Жафаспв‖ Бптис‖ Саттаспвиш 
дпчент‖ Наманганткпгп‖ гптудасттвеннпгп‖ унивеститета 
Аннотачия: В ттатье иттледуеттѐ тречифика тлпвасѐ и егп тпттавных шаттей в тпттаве 
сукприти «Тусечкий ресевпдшик», пднпгп из тясктких тематишетких тлпвасей, тпзданных в XIV 
веке. 
Клюшевые слова: иттпсиѐ, сукприть, тлпвась, тяскткий, асабткий, мпнгпльткий, 
рестидткий, глагпл, всемѐ, насешие, библиптека. 
 
ABOUT THE TURKISH AND AJAMIC AND MONGOLIAN AND PERSIAN 
TRANSLATORS MANUSCRIPT 
Jafarov Botir Sattarovich 
Associate Professor of Namangan State University (PhD) 


НамДУ илмий ахборотномаси - Научный вестник НамГУ 2021 йил 12-сон 
386 
Annotation: The article examines the specifics of the dictionary and its components as part of the 
manuscript "Turkish translator", one of the Turkic thematic dictionaries created in the XIV century. 
Key words: history, manuscript, dictionary, Turkiт, Arabic, Mongolian, Persian, verb, tense, 
adverb, library. 
 
Бугунги‖ кунда‖ ястимиз‖ тасихи,‖ аждпдласимиз‖ дацпти‖ билан‖ ѐсатилган‖ илмий‖ ва‖
адабий‖ месптласимизнинг‖ басша‖ жабцаласига‖ тегишли‖ бфлган‖ қфлжзмаласни‖ цас‖
тпмпнлама‖ шуқус‖ цамда‖ хплитпна‖ тадқиқ‖ қилиш‖ имкпниѐтласи‖ райдп‖ бфлди.‖ Зесп,‖
аждпдласмиз‖ тпмпнидан‖ ѐсатилган‖ ва‖ бугунги‖ кунда‖ дунжнинг‖ тусли‖ кутубхпналасда‖
тақланажтган‖ пбидаласимизни‖ келажак‖ авлпдга‖ етказиш,‖ уласда‖ акт‖ этган‖ маънавиѐт‖
шасшашмаласини‖ жшласимиз‖ пнгига‖ тесанспқ‖ тингдисиш‖ бизга‖ ѐнада‖ кфрспқ‖
маътулиѐт‖ яклайди.‖ Бугунги‖ кунда‖ Ўзбекиттпн‖ маданий‖ меспт ини‖ дунж‖ тфрламласида‖
нампйиш‖ этилажтганлиги‖ цам‖ бежиз‖ эмат.‖ Псезидентимизнинг‖ ‚Буяк‖ аллпма‖ ва‖
адибласимиз,‖ азиз-авлижласимизнинг‖ бебацп‖ месптини,‖ енгилмат‖ таскасда‖ ва‖
асбпбласимизнинг‖ жатасптини‖ жшлас‖ пнгига‖ тингдисиш,‖ уласда‖ миллий‖ ғусус‖ ва‖
ифтихпс‖ туйғуласини‖ кушайтисишга‖ алпцида‖ эътибпс‖ қасатишимиз‖ кесак‛‖ ‖ деган‖
таъкидласи‖ нақадас‖фсинли‖ эканлигини‖ цажтнинг‖ фзи‖ кфстатиб‖ тусибди. 
Туский‖ қфлжзмалас‖ ишида‖ XIV‖ атсда‖ китпбат‖ қилинган‖ туский‖ луғатшилик‖
анъанатини‖ фзида‖ мужаттам‖ этган,‖ туский‖ халқласнинг‖ асаб‖ алифбптида‖ ѐсатилган‖ ва‖
бугунги‖ кунда‖ Гплландиѐнинг‖ Лейден‖ кутубхпнатида‖ №‖ 517‖ каталпг‖ сақами‖ билан‖
тақланажтган‖ ‚Тасжумпн‖ туский‖ ва‖ ажамий‖ ва‖ мфғулий‖ ва‖ фпстий‛‖ қфлжзмати‖ алпцида‖
ацамиѐт‖ катб‖этади.‖ 
Қфлжзманинг Гплландиѐдаги‖ Лейден‖ кутубхпнатида‖ тақланажтган‖ нутхати‖ нпдис‖
нутха‖ хитпбланади.‖ Гпландиѐлик‖ шасқшунпт‖ ва‖ итлпмшунпт‖ плим‖ Рейнгаст‖ Дпзининг‖
таъкидлашиша,‖ Октфпсдда‖ мазкус‖ қфлжзманинг‖ ѐна‖иккита‖ нутхати‖ мавжуд*5.Б-110]. 
Қфлжзма илмий‖ жампатшиликда‖‚Тасжумпн‖туский‛‖нпми‖ билан‖ яситилади.‖У‖76‖
қфлжзма васақдан‖ибпсат‖бфлиб,‖унинг‖62‖васағи‖тускша -асабша,‖63‖васақдан‖67‖васақнинг‖
4-татсигаша‖ мфғулша-фпстша‖ луғат,‖ 67‖ тацифанинг‖ 5-татсидан‖ 74‖ тацифанинг‖ 8-татсигаша‖
асабша‖мфғилша‖луғат,‖74‖тацифанинг‖8‖татсидан‖75‖тацифанинг‖1-8‖татсласида‖11‖та‖эскак‖
ва‖6‖та‖ажлласнинг‖ итмласи,‖75‖тацифанинг‖8‖татсидан‖75‖тацифанинг‖ иккинши‖қитмигаша‖
тускша‖ тфзлашув‖ луғати‖фсин‖ эгаллаган.‖
Қфлжзма муаллифи‖ цақида‖ тусли‖ цил‖ қасашлас‖ мавжуд.‖ Жумладан,‖ Платпн‖
Михайлпвиш‖ Мелипсанткий*2+‖ цамда‖ Мехмет‖ Фупд‖ Курсулизпда*7+‖ атас‖ Муцаммад‖ ибн‖
Қайтнинг‖ қаламига‖ мантуб‖ деб‖ таъкидлашган‖ бфлта,‖ Абдуқпдис‖ Инпн‖ атаснинг‖
муаллифи‖ жки‖уни‖кфшисувши‖– хаттпт‖фғиз-тускман‖тилида‖тфзлашувши‖куниѐлик‖ Цалил‖
ибн‖Муцаммад‖ибн‖Ютуф‖эканлигини‖айтиб‖фтади*6.Б-53-71+.‖Тускийшунпт‖плима‖Зелиха‖
Мухамедпва‖ Цалил‖ ибн‖ Муцаммад‖ қадимги‖ Рим‖ талжуқийлас‖ авлпдига‖ мантуб‖
эканлигини‖ цамда‖ у‖ мазкус‖ қфлжзмани‖ бпшқа‖ бис‖ нутхадан‖ кфшисиб‖ плганлигини‖
айтади*1+.‖ Қитпб‖хптиматида:‖‚Мазкус‖китпб‖ битган‖худпнинг‖камтас‖ бандати‖ Цалил‖ ибн‖
Муцаммад‖ ибн‖ Ютуф‖ Ал-Қуванийдис‛‖ деган‖ жзув‖ мавжуд.‖ Қфлжзма‖ хптиматидаги‖ жзувга‖
таѐнадиган‖ бфлтак,‖ унинг‖ муаллифи‖ Цалил‖ ибн‖ Муцаммад‖ ибн‖ Ютуф‖ Ал-Қуваний‖
эканлиги‖ англашилади. 
Аммп‖ шунити‖ савшанки,‖ муаллиф‖ туский‖ тилласни‖ ва‖ уласнинг‖ диалектласини,‖
шунингдек,‖асаб,‖фпст‖ва‖мфғул‖тилласини‖цам‖ѐхши‖билган.‖Митснинг‖яқпси‖Саиди‖‖ва‖



Download 1.41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling