Nammqi mvakg 2022 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qirilish instituti

 
NamMQI © MvaKG_2022
 
 
2.13 shaklda AB kesmani C nuqta orqali 2/3 nisbatda bo’lish ko’rsatilgan. 
AB kesmani berilgan nisbatda bo’lish uchun qo’shimcha to’g’ri chiziq chiziladi va 
unga 5 ta ixtiyoriy teng uzunlikda kesmani qo’yamiz. 
AB profil to’g’ri chiziqni C (C
2 
frontal proektsiyasi berilgan) nuqta bilan 
bo’lish talab etilsin. Buning uchun quyidagi ishlarni amalga oshiramiz: B
1 
nuqtadan ixtiyoriy qo’shimcha to’g’ri chiziq o’tkazamiz va unga B
1
1 = B
2
C
2
va 12 
= C
2
A
2 
kesmalarni qo’yamiz. 2 va A
1 
nuqtalar tutashtirilib va 2A
1 
to’g’ri chiziqqa 
parallel qilib 1 nuqtadan A
1
B
1 
bilan kesushguncha davom ettiriladi va kesishgan 
nuqta C
1 
bo’ladi. Bu C nuqtaning yetishmayotgan proektsiyasi bo’ladi (2.14 shakl). 
2.5. Umumiy vaziyatdagi to’g’ri chiziqning haqiqiy uzunligini va 
proektsiyalar tekisligi bilan hosil qilgan burchagini aniqlash 
Umumiy vaziyatdagi to’g’ri chiziq kesmasini haqiqiy kattaligini aniqlash 
uchun to’g’ri burchakli uchburchak chizmasini qurish lozim. To’g’ri chiziq 
2.10 шакл 2.11 шакл 
2.13 шакл 2.14 шакл 

---

 
NamMQI © MvaKG_2022
 
 
2.15 шакл
kesmasining gorizontal proektsiyasi uchburchakning bitta kateti bo’lib 
hisoblanadi. Ikkinchi katet esa kesma uchlarining proektsiyalar tekisligi bilan hosil 
qilgan masofalarining (Δz) farqi bo’ladi. Ushbu (Δz) farqni to’g’ri chiziq 
kesmasining proektsiyasi uchlaridan biri (nuqta) orqali A
1
B
1 
ga perpendikulyar 
qilib qo’yiladi va B
0 
qilib belgilanadi. va
nuqtalar to’g’ri chiziq bilan 
birlashtiriladi. SHunday qilib to’g’ri burchakli uchburchak quriladi va hosil 
bo’lgan A
1
B
0 
gipotenuza AB to’g’ri chiziqning haqiqiy uzunligi bo’ladi. A
1
B
1 
katet 
bilan A
1
B
0
gipotenuza hosil qilgan burchak α to’g’ri chiziq kesmasining 
proektsiyalar tekisligi orasidagi og’ish burchagi deyiladi (2.15 shakl). 
2.15 shaklda AV kesmani gorizontal proektsiyalar tekisligi H ga 
proektsiyalash ko’rsatilgan. A nuqta orqali kesmaning gorizontal A
1
B
1 
proektsiyasiga parallel to’g’ri chiziq o’tkazilgan, hosil bo’lgan to’g’ri burchakli 
uchburchak ABB' da AB' = A
1
B
1
, kesma uchlarining proektsiyalar tekisligi bilan 
hosil qilgan H(Δz) farqi BB' ga teng. To’g’ri burchakli uchburchakning 
gipotenuzasining uzunligi AB kesmaning haqiqiy uzunligiga teng. ABB' 
uchburchakdagi α AB kesmaning H gorizontal proektsiyalar tekisligi orasidagi 
og’ish burchagi bo’ladi.