"narx" (Nonlinear Autoregressive with eXogenous inputs) bu yana bir necha soat va kun davomida kundalik ma'lumotlarni qayta ishlashda yordam beradigan ma'lumotlar tahlilidagi usullardan biridir

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


Mustaqil ish
Guruh: 715-20
Bajardi: Jumayev Botirbek
Tekshirdi: Soliyeva Barno

Mavzu: Narxning mazmuni, vazifalari va turlari
Reja
1. Narx nima

2. 
   Uning vazifalari
   
3. 
   Narxning turlari
   

Xulosa
Foydalanilgan Adabiyotlar

1. Narx nima

"NARX" (Nonlinear Autoregressive with eXogenous inputs) - bu yana bir necha soat va kun davomida kundalik ma'lumotlarni qayta ishlashda yordam beradigan ma'lumotlar tahlilidagi usullardan biridir. Bu, klasik avtorregressiv modellardan farqli ravishda, pastki darajali va tarqalgan kundalik ma'lumotlarga qo'shimcha ko'rinishdagi ma'lumotlarni (masalan, ob-havo haqida ma'lumotlar) o'z ichiga oladi.NARX modellari kundalik ma'lumotlarni kuzatib borish, o'rganish va bashorat qilishda qo'llaniladi. Bu modellar pastki darajali ko'rsatkichlarni taqqoslashda o'z mavqini topgan holda, kundalik o'zgaruvchilarni nazorat qilish yordamida mos keladigan yuqori sifatli bashoratlar berish imkoniyatiga ega.NARX modellari, masalan, ob-havo bashoratlari, finansiyal modellar va boshqa ko'plab sohalarda foydalaniladi.Bunday modellar pastki darajali ko'rsatkichlarni taqqoslashda o'z mavqini topgan holda, kundalik o'zgaruvchilarni nazorat qilish yordamida mos keladigan yuqori sifatli bashoratlar berish imkoniyatiga ega.NARX modellari quyidagi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi:
O'rganish: NARX modellari, kundalik ma'lumotlarni o'rganishda foydalaniladi. Masalan, ob-havo ma'lumotlarini o'rganishda foydalaniladi.Bashorat qilish:
NARX modellari, kundalik ma'lumotlarni bashorat qilishda ham foydalaniladi. Masalan, ob-havo bashoratlari, hisob-kitob, marketing va boshqa ko'plab sohalarda foydalaniladi.NARX modellari quyidagi turdagi modellar bo'lishi mumkin:
NARX-FIR: Bu modellar, o'zgaruvchilarni aniqlashda pastki darajali ko'rsatkichlarni taqqoslash yordamida ishlaydi.NARX-FIT: Bu modellar, pastki darajali kundalik ma'lumotlarga qo'shimcha ma'lumotlarni ham olib kelinishi mumkin.NARX-ARX: Bu modellar, pastki darajali avtorregressiv va qo'shimcha kiritilgan ma'lumotlarni qo'llash yordamida ishlaydi.NARX modellari, ob-havo bashoratlari, finansiyal modellar va boshqa ko'plab sohalarda foydalaniladi.

2. 
   Uning vazifalari
   

Narx, baho — tovar qiymatining puldagi shakli; bozor iqtisodiyotida amal qiluvchi iqtisodiy dastak. Iqtisodiy tafakkur tarixidagi ayrim qarashlarda N.ni qiymatning mehnat nazariyasiga asoslanib talqin qilishgan, unga qiymatning puldagi ifodasi deb qaralgan. 21-asr boshlaridagi nazariyalar N.ni pulning miqdoriy nazariyasi asosida izoxlab, N.ga harajatlar, tovarning nafliligi va raqobat taʼsir etishini eʼtirof etadi. N.ni qiymat belgilaydi, ammo u aniq bir qiymatdan yuqori yoki past boʻlishi mumkin, bu esa bozordagi muayyan tovarga boʻlgan talab va taklift bogʻliq. N. faqat qiymatni emas, balki talab va taklif, shuningdek, tovarning ijtimoiy foydaliligi, sifati va boshqa tovarlar oʻrnini bosa olishi, muomaladagi pulning xarid qobiliyatiga ham bogʻliq. Binobarin, N. qiymatdan miqdoran farqlanadi. Mahsulot tannarxi har qanday N.ning asosi boʻlib, mahsulotning hayotiy sikli davomida uning N.idagi oʻzgarishlarga katta taʼsir koʻrsatadi. N. miqdori harajatlarga va tovar sifatiga toʻgʻri mutanosiblikda, rakrbatning shiddatiga esa teskari mutanosiblikda turadi. Bozor iqtisodiyotida N. bir nechta vazifalarni bajaradi: 1) hisob-kitob va oʻlchov vazifasi —N. vositasida qilingan harajatlar, olingan natijaning puldagi miqdori aniklanadi. Harajatlar ishlatilgan resurslar miq-orini uning N.iga koʻpaytirish opkali hisoblanadi; 2)ragʻbatlantirish vazifasi — N. ning oʻzgarishi ishlab chiqarish hajmini oʻzgartiradi. Talab N.ga nisbatan teskari mutanosiblikka ega. N. pasaysa talab ragʻbatlantiriladi, aksincha, N. oshsa (boshqa shart-sharoit oʻzgarmagan takdirda) taklif ragʻbat oladi. N.dagi oʻzgarish ishlab chiqaruvchilar va isteʼmolchilarga ishtiyoq bagʻishlaydi; 3)raqobat vositasi vazifasi — N. raqibni bozordan si-qib chiqarish va bozorda oʻz mavqeini mustahkamlash uchun ishlatiladi. Raqo-batchilar N.ni oʻzgartirib turish, uni sharoitga qarab turlicha belgilash or-qali oʻzaro bellashadilar. N. raqobatlashuvning iqtisodiy vositasi hisoblanadi; 4) iqtisodiyotni tar-tiblash vazifasi — N. bozor mexanizmidagi asosiy iqtisodiy dastak yoki vosita. N. oʻzgarishiga qarab nimani va qancha ishlab chiqarish kerakligi aniklanadi. Muayyan tovarlar N.ining oshishi ularni koʻplab ishlab chiqarish kerakligini bildiradi, aksincha, N.ning pasayishi tovar ishlab chiqarishni kamayishi yoki umuman toʻxtatilishi lozimligini anglatadi. N.ga qarab bozori kasod tovarlardan voz kechilib, bozori chaqqon tovarlarni ishlab chiqarishga oʻtiladi. Bu esa resurslarning bir sohadan ikkinchisiga oqib oʻtishi-ga, eski soha qisqarib, yangi soxaning tez rivojlanishiga olib keladi. N. resurslarni qayta taqsimlash orqali iqtisodiyotni tartiblaydi.
Iqtisodiyotning turli tarmoqlarida tovarlar va xizmatlar oldi-sotdisida qullanilishi N. tizimini yaratadi. Milliy iqtisodiyot holatini hisoblashda joriy va qiyosiy N.lar qoʻllaniladi. Joriy N.lar amaldagi N.lar boʻlib, ular yordamida yil davomidagi ishlab chiqarish natijalari hisoblanadi. Qiyosiy N.larda maʼlum yil asos qilib olinib, ishlab chiqarishning natijalari shu N.da hisoblanadi va boshqa yillar bilan taqqoslanadi. Joriy N.lar inflyasiya tufayli oʻzgarishi va real iqtisodiy natijani koʻrsatmasligi sababli yalpi milliy mahsulot, milliy daromad, real ish haqi va shahri k. koʻrsatkichlar dinamikasi qiyosiy N.larda hisoblanadi.

14. 
    qaysi bozorda amal qilishi, kimga moʻljallanganligi va qaysi maqsadni koʻzlashiga qarab bir necha turlarga boʻlinadi.
    

2. 
   Narxning turlari
   

Turli xil sharoitlarda qo'llaniladigan bir necha turdagi narxlar mavjud. Mana, eng keng tarqalgan narxlar turlari:

Bozor narxi: Bu bozorda hozirda tovar yoki xizmat sotilayotgan narx. U talab va taklif kuchlari bilan belgilanadi va raqobat, iste'molchilarning xohish-istaklari va ishlab chiqarish xarajatlarining o'zgarishi kabi turli omillarga qarab o'zgarishi mumkin.

Ro'yxat narxi: Bu ishlab chiqaruvchi yoki chakana sotuvchi tomonidan mahsulotning tavsiya etilgan sotish narxi sifatida belgilangan narx. U ko'pincha muzokaralar uchun boshlang'ich nuqta sifatida ishlatiladi va chegirmalar yoki aktsiyalar bo'lishi mumkin.

Ulgurji narx: Bu ishlab chiqaruvchi o'z mahsulotlarini distribyutor yoki chakana sotuvchiga sotadigan narx. Bu ko'pincha ro'yxat narxidan past bo'ladi va chakana sotuvchi tomonidan qo'shilishi mumkin bo'lgan belgilashga imkon beradi.

Xarajat narxi: Bu mahsulot yoki xizmatni korxona tomonidan sotib olinadigan narx. U ishlab chiqarish, transport va boshqa xarajatlarni o'z ichiga oladi.

Chakana narx: Bu mahsulot oxirgi iste'molchiga sotiladigan narx. U chakana sotuvchi tomonidan o'z xarajatlarini qoplash va foyda olish uchun qo'shilgan ustamani o'z ichiga oladi.

Premium narx: Bu bozor narxidan yuqori bo'lgan narx bo'lib, ko'pincha yuqori sifat yoki qiymatga ega bo'lgan mahsulot yoki xizmatlar uchun olinadi.

Chegirmali narx: Bu bozor narxidan past bo'lgan narx va ko'pincha mijozlarni jalb qilish yoki inventarni tozalash uchun ishlatiladi.

Umuman olganda, foydalaniladigan narx turi bitimning konteksti va maqsadiga bog'liq.
Xulosa
Narx - bu mahsulot yoki xizmatning pul qiymatini ifodalovchi raqamli qiymat. U ishlab chiqarish xarajatlari, talab va taklif, raqobat, bozor sharoiti va boshqa iqtisodiy va noiqtisodiy omillar kabi turli omillar bilan belgilanadi.

Bozor narxi, ro'yxat narxi, ulgurji narx, tannarx, chakana narx, yuqori narx va chegirmali narx kabi narxlarning har xil turlari mavjud. Bozor narxi - bu talab va taklif kuchlari bilan belgilanadigan mahsulot yoki xizmatning joriy narxi. Ro'yxat narxi - ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchi tomonidan mahsulotning tavsiya etilgan sotish narxi sifatida belgilangan narx. Ulgurji narx - ishlab chiqaruvchi o'z mahsulotlarini distribyutor yoki chakana sotuvchiga sotadigan narx. Xarajat narxi - bu mahsulot yoki xizmatni korxona tomonidan sotib olinadigan narx. Chakana narx - bu mahsulot oxirgi iste'molchiga sotiladigan narx bo'lib, uning xarajatlarini qoplash va foyda olish uchun chakana sotuvchi tomonidan qo'shilgan ustamani o'z ichiga oladi. Premium narx - bu yuqori sifatli yoki qimmatli deb hisoblangan mahsulot yoki xizmatlar uchun olinadigan yuqori narx,

Narxlar biznesni boshqarish, xarajatlar hisobi, moliyaviy rejalashtirish, foydani baholash va boshqa ko'plab tadbirkorlik faoliyatida muhim rol o'ynaydi. To'g'ri narxni belgilash har qanday biznesning muvaffaqiyati uchun juda muhim, chunki u rentabellik, bozor ulushi va mijozlar idrokiga ta'sir qiladi
Foydalanilgan Adabiyotlar
https://www.google.com/search?q=narxning+vazifalari&oq=narx&aqs=chrome.0.69i59l2j69i57j0i512l2j69i61j69i60j69i61.2018j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8
https://fayllar.org/1-kirish-narxning-mazmuni-va-uning-vazifalari-narx-turlari-va.html