Narx ustidan nazorat va bozor faoliyati

5. Narx ustidan nazorat va bozor faoliyati

1. 
   masala
   

Ishlab chiqaruvchi firma, ulgurji savdo bilan shug’ullanuvchi firma chakana savdo firmasi, xaridor tizimidan quyidagilar ma’lum bo’lsin: mahsulotlar tan narxi – 500 so’m; ulgurji savdo xarajatlari – 100 so’m;
Chakana savdo xarajatlari – 150 so’m. Taqsimlash kanallari har birlarining foydasi tovar tannarxining 20%iga teng. Xaridor tovarni qanday tannarxda sotib oladi?

Yechish:

500*20%=100 so’m
Ishlab chiqarish firmasi 500+100=600
Ulgurji savdo firmasi 600+100+(500*20%)=800
Chakana savdo firmasi 800+150+(500*20%)=950+100=1050 so’m.

2. masala

Ishlab chiqaruvchi firma, ulgurji savdo bilan shug’ullanuvchi firma chakana savdo firmasi, xaridor tizimidan quyidagilar ma’lum bo’lsin: tovar tannarxi – 1 000 so’m, ulgurji savdo xarajatlari – 100 so’m, chakana savdo xarajatlari – 200 so’m. Taqsimlash kanalining har bir qatnashchisi foydasi tovar tannarxi 15% ga teng. Xaridor tovarni qanday narxda sotib oladi?

Yechish:

1 000*15%=150 so’m
Ishlab chiqarish firmasi 1000+150=1150
Ulgurji savdo firmasi 1150+100+(1000*0.15)=1250+150=1400 Chakana savdo firmasi 1400+200+150=1750 so’m.

3. masala

Ishlab chiqaruvchi firma, ulgurji savdo bilan shug’ullanuvchi firma chakana savdo firmasi, xaridor tizimidan quyidagilar ma’lum bo’lsin: ulgurji savdo xarajatlari – 150 so’m, chakana savdo xarajatlari – 200 so’m, taqsimlash kanallarining har bir qatnashchisi foydasi tovar tannarxining 20% ga teng. Xaridor tovarni 1330 so’mdan sotib oldi. Tovar tannarxi necha so’m?
x+u=ishlab chiqarish narxi; x – tannax; u – foyda. x+u+150+y=x+2y+150 ulgurji narx x+2y+150+200+y=x+3y+350=1330
x – 100%
y – 20%; y=0.2 x+3y+350=1330 x+350+3*0.2x=1330 x+0.6x+350=1330 x+0.6x=1330-350 1.6x=980 x=980÷1.6; x=612.5.

4. 
   masala (shahar olimpiyadasi, 4-5-yanvar, 2010 yil)
   

Tovarga bo’lgan talab va taklif funktsiyalari quyidagicha berilgan: Q_d=110-P; Q_s=2P-50.
Agar har bir tovar uchun uning narxining 20% i miqdorida soliq belgilansa:

1. 
   Bu tovarning bozordagi muvozanat narx va muvozanat miqdor qanday o’zgardi?
   
2. 
   Bu tovar sotuvchining daromadi qanday o’zgaradi?
   

Yechish:

Qs= Qd	Narxga soliq foizini qo’shish formulasi:
2P-50=110-P	(1-%/100*P)
2P+P=110+50	A. 110-P=2((1-20%/100%)*P)-50
3P=160	110-P=2*0.8P-50
P=53.3	110-P=1.6P-50
Qs=2*53.3-50=56.6	160=2.6P
Qd=110-53.3=56.6	P=61.5
TR=P*Q=53.3*56.6=3016.78	Q=110-61.5=48.5; TR=61.5*48.5=2982.7
	B. ∆TR=TR2-TR1=2982.7-3016.78=-34.1

5. 
   masala
   

E^d_p=-2 bo’lsa, monopol narx formulalariga ko’ra, soliq t ga teng bo’lganda P=(MC+t)/(1+1/(-2))=2(MC+t)=2MC+2t
Narx soliq miqdoriga nisbatan 2 barobar o’sadi.