National University of Uzbekistan Volume 3

National University of Uzbekistan 
Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022
Google Scholar indexed 
Current Issues of Social Sciences and Humanities
 
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-458-462 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 
 
 
 
 
 
 
461
 
April, 2022 
https://nuu.uz/ International Scientific Conference 
Bedilning estetik merosiga keng nazar tashlasak, u oʼz maktublarida 
koʼpincha sanʼat vakillari, sanʼatkorlar haqida zavq - shavq bilan yozar, oʼz 
isteʼdodini ilohiy inʼom sifatida taqdim etar edi. Bedil estetikasining eng muhim 
tamoyili shundaki, u oʼz maktublarida sanʼatda mazmunning yuksak ahamiyati, 
badiiy ijodning maʼnaviy tarbiyaviy roli haqida yozadi. Sanʼatga hurmat va ehtirom 
namunasi uning "Komde va Madan" dostonida keltirilgan. 
"Komde va Madan" qissasi ilk o„rta asr hikoyasi bo„lib, uning markaziy 
obrazida - oshiq va ma‟shuqa - hunar, san‟at vakillari turadi. "Komde va Madan"ning 
yozilgan yili 1712 shu yilda deb e‟tirof etilgan va qissa 900 oyatdan iborat bo„lib, 10 
bobni o„z ichiga oladi. [5] 
Olim, haqiqiy san‟at erkin bo„lishi va erkinlikda u o„zini ko„proq ochib bera 
olishi, shundagina samimiy va ulug„vor holatga olib kelishi tug„risida fikrni bildiradi. 
Ushbu she‟riy qissada u musiqa va raqs haqida hayrat bilan gapiradi. Uning Komde 
raqsini tasvirlariga etibor qaratsak, raqsning ritmi va nozikligini his qilish mumkin. 
Базми шах бе рухаш хузур надошт, 
Бо хозирон чарог нур надошт. 
Qissada ashula va raqslar shu qadar chiroyli va badiiy tasvirlanganki, bunda 
Bedilning raqs va qo„shiqchilik san‟atini qanchalik tushunganligidan dalolat beradi. 
Bedil san‟at haqidagi fikrlarini bildirib, san‟at vakillari uchun yaxshi mukofotni taklif 
etadi. 
Bedilning "Komde va Mudan" she‟ridagi qiziq fikrlaridan yana biri shuki, 
haqiqiy san‟at moddiy manfaatdan ustun bo„lishi kerak. “Madan qo„mondonning 
oyoqlariga marjon otganda, u shohning g„azabidan ham, sovg„aning qiymatidan ham 
qo„rqmaydi”. Bu yerda Bedil san‟at vakillari yoki haqiqiy bilimdonlar iste‟dodini 
qadrlashi mumkinligini tasvirlaydi. 
Biroq, Bedil estetikasida ideal go„zallikni mutlaqlashtirmaydi. U moddiy 
go„zallikni mutlaq go„zallikning bir ko„rinishi sifatida ta‟riflaydi. (Ya‟ni, go„zallikka 
Alloh albatta homiydir). Buni "Tilismi xayrat" she‟rining butun matnidan osongina 
bilib olish mumkin. 
Makoni husn beruni makon ost, 
Nishonash benishon sozi nishon host. 
Bu she‟r syujetida mutafakkirning naqadar iste‟dodli va ko„p qirrali ekanini 
ko„ramiz. 
Umuman olganda, Mirzo Bedil inson hayotining 
ma`nosini axloqiy go„zallikda deb bilar ekan, axloqiy qadriyatlar 
umumlashgan holda komil insonni aks ettiradi. Mutafakkirning 

---