National University of Uzbekistan Volume 3

National University of Uzbekistan 
Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022
Google Scholar indexed 
Current Issues of Social Sciences and Humanities
 
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-518-522 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 
 
 
 
 
 
 
519
 
April, 2022 
https://nuu.uz/ International Scientific Conference 
“al-Jomiy as-sahih” asar, dunyoda “Sahih al-Buxoriy” nomi bilan mashhurdir. “Аl-
Buxoriyning bu asariga kiritilgan ishonchli hadislarning soni takrorlanadiganlari 
bilan birga 7275 ta boʼlib, takrorlanmaydigan holda esa 4000 hadisdan iborat. [1,28] 
Bu shoh asar ikki dunyo saodatiga eltuvchi yoʼl sifatida qanchadan – qancha 
nusxalarda dunyoning turli tillariga tarjima qilinmoqda. 
Alloma asarlarida axloqiy tarbiyaga oid taʼlimotlarining markazida komillik, 
insonlarning oʼzaro mehribon boʼlishlari, bir – birlariga har doim yordam berish, ahil 
– totuv yashash kerakligi, halol mehnat qilish, yaxshilik, ezgulik gʼoyalari yotadi. 
Imom Buxoriy qalbi pok, iymonli, atrofdagilariga umuman zarar yetkazmaydigan, 
odamlarga faqat yaxshilik qiladigan va yordam beradigan insonlarnigina axloqan 
barkamol deb hisoblaydi. 
Imom Buxoriy hadislaridan: “Insonlarga yomonlik qilishdan uzoq tur. Zero bu 
oʼzingga sadaqadir”. Yaʼni, boshqalarga foydasi tegadigan odam eng yaxshi insondir. 
Islom insonning manman, xudbin boʼlib, faqat oʼz manfaatini oʼylab, ish tutishini 
maʼqul koʼrmaydi. Аlloh boshqalar uchun fidoyi, samimiy va hojatbaror bandalarini 
qadrlaydi. ( Buxoriy, 2518) [2,6] 
Demak, hadisning mohiyati shunga qaratilganki, odamlar bir – biriga faqatgina 
moddiy narsalar bilan yordam berish emas, balki moddiy va maʼnaviy imkoniyatiga 
qarab muhtojlarga yordam berishi, imkoniyati boʼlmaganida esa birovlarga umuman 
yomonlik qilmaslik bilan ham birovlarga yaxshilik qilishi eʼtirof etilgan. 
Аlbatta, alloma yaxshi amallarni har kishi oʼzidan, oilasidan va qarindosh – 
urugʼlaridan, soʼngra esa qoʼni – qoʼshnisidan boshlashi lozimligini uqtirib oʼtadi. 
“Oltin Silsila. Sahihul Buxoriy” asarining birinchi juzʼida, “Qoʼli va tilidan 
musulmonlar omonda boʼlgan kishi(ning amali)”,
« ِيِديو ًِِواسل هم َنوملسملا َملس هم» 
degan hadis kiritilgan.[3,132] Аlbatta, insonlar oʼrtasidagi munosabatlarda qoʼl bilan 
til aʼzolari asosiy vazifani bajaradi. 
Shu asarning ettinchi bobida “Oʼzi uchun yaxshi koʼrgan narsasini birodariga 
ham ravo koʼrmaguncha moʼmin boʼla olmaydi”,
- ً
ِسْفَىل ُّب ِحُي ام ًيخلأ َّب ِحُي ىَّتح مكُدَحأ ُهِمؤُي لا 
deydilar [3,133]. Bu bilan mutafakkir insonlarni doimo yaxshilikka, ezgu ishlarga 
daʼvat qiladi. 
Yaxshilik va ezgulik inson axloqining asosiy fazilatlaridan biridir. Аl-Buxoriy 
barcha insonlar bir - birlari bilan aka-uka, opa –singil va birodar 
ekanini alohida qayd etadi. Ular bir-birlari bilan oʼzaro 

---