«Научный импульс» Мая, 2023 1367 qadimgi turkiy tillarda so’z birikmalarning birikish usullari

Kelishikli boshqaruv 
Ko’makchili boshqaruv 
Hozirgi o’zbek tilida 
Qadimgi turkiy tilda 
Hozirgi o’zbek tilida 
Qadimgi turkiy tilda 
-ni (kitobni o’qish) 
-ni,(-nЫ) 
haqida 
 
-ga (-ka,-qa,) (uyga 
ketmoq) 
-qa,(kә,-g’aru,),geru, -
a,-ә 
uchun 
 
-da 
(maktabda 
o’qimoq) 
-da,-de,-ta,te 
bilan
birlä (Kültegin birlä) 
-dan (qalampirdan 
achchiq) 
-dan,-den,-tan,ten, 
(da,-de,-ta,te) 
sari 
 
 
 
tomon 
 
 
 
qadar 
tegi (Tämir qapïğqa 
tegi ) 
 
 
uzra 
 
Moslashuv. 
Hozirgi o’zbek tilida 
Qadimgi turkiy tilda 
Hozirgi o’zbek tilida 
Qadimgi turkiy tilda 
-ning(mening 
xalqim ) 
-niŋ (meniŋ bodunum) 
-(i)m, -(i)ng, -i (si); -
(i)miz, -(i)ngiz,-(lar)i 
-(i)m, -(iŋ), -i (si); -(i) 
miz, -(i) ŋiz,-(lar)i 
XULOSA: 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, qadimgi turkiy tilning tuzilishi, sintaktik strukturasi 
bilan hozirgi zamon o‘zbek tilining tuzilishi o‘rtasida ko‘p o‘xshashliklar mavjud, ya’ni so’z 
birikmalaring birikish usullari asnosida buni kuzatdik va shu bilan birga, kelishik va egalik 
qo’shimchlari va ko’makchilar, boshqa bir qator qo’shimchalarni qo’shilishida farqli 
tomonlar borligini bilib oldik. Bu holat tilning bir-bir yarim ming yillik taraqqiyoti natijasidir. 
 
ADABIYOTLAR: 
 
1. B. Abdushukurov Qadimgi turkiy til. Toshkent-2019, 66-bet 
2. Мусаев К. Лексика тюркских языков в сравнительном освещении (Западно-
кыпчакская группа). М., 1975, 359 с. 
3. Мусаев К. Лексикология тюркских языков. М., “Наука”, 1984, 228 с. 
4. N. Erkaboyeva O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami. “Yosh kuch” nashriyoti, 
Toshkent - 2021, 451-bet 
5. G’.Abdurahmonov, A.Rustamov Qadimgi turkiy til “O’qituvchi” nashriyoti, 
Toshkent -1982
6. G’.Abdurahmonov, Sh.Shukurov O’zbek tilining tarixiy grammatikasi “O’qituvchi” 
nashriyoti, Toshkent -1973