Navoiy davlat konchilik va texnalogiyalar unversiteti energo-mexaika fakulteti

Shunday qilib 7500 Mt ni tashkil etuvchi yillik energiya istemolidan 2200 Mt foydali ravishda, qolgani esa issiqlik kо‘rinishida bekorga sarflanadi. Lekin hatto 2200/7500 Mt samaradorlik bilan ham insoniyat maqtana olmaydi, chunki yer yuziga quyoshdan taralayotgan va yiliga 10000000 Mt ni tashkil etuvchi energiya bu yerda hisobga olinmagan. Tamaddunning rivojlanishida energiya hal etuvchi rol о‘ynadi. Energiya istemoli va axborotning tо‘planishi, vaqt bо‘yicha taxminan bir xil xarakterlanadi о‘zgarishga ega, mahsulot ishlab chiqarish hajmi va energiya sarfi orasida mustahkam bog‘liqlik mavjud. Energiya istemolining о‘sishi ajablanarli darajada yuqori, lekin buning natijasida inson о‘z hayotining sezilarli katta qismini dam olishga, maorifga, yaratuvchanlik faoliyatiga bag‘ishlashi mumkin bо‘ladi va natijada uzoq umr kо‘rishga erishilmoqda.

• Shunday qilib 7500 Mt ni tashkil etuvchi yillik energiya istemolidan 2200 Mt foydali ravishda, qolgani esa issiqlik kо‘rinishida bekorga sarflanadi. Lekin hatto 2200/7500 Mt samaradorlik bilan ham insoniyat maqtana olmaydi, chunki yer yuziga quyoshdan taralayotgan va yiliga 10000000 Mt ni tashkil etuvchi energiya bu yerda hisobga olinmagan. Tamaddunning rivojlanishida energiya hal etuvchi rol о‘ynadi. Energiya istemoli va axborotning tо‘planishi, vaqt bо‘yicha taxminan bir xil xarakterlanadi о‘zgarishga ega, mahsulot ishlab chiqarish hajmi va energiya sarfi orasida mustahkam bog‘liqlik mavjud. Energiya istemolining о‘sishi ajablanarli darajada yuqori, lekin buning natijasida inson о‘z hayotining sezilarli katta qismini dam olishga, maorifga, yaratuvchanlik faoliyatiga bag‘ishlashi mumkin bо‘ladi va natijada uzoq umr kо‘rishga erishilmoqda.

Biz energiyani zarur va bizga ishlash qobilyatiga ega deb hisoblaymiz. Jamiyatni energiya bilan taminlash quyidagilarga bо‘linadi, yani imoratlarni isitish, harakatni taminlash, bizga zarur bо‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarish, turli mashina, mexanizm, asbob uskunalarni ishlash qobilyatini taminlash. Ovqat tayyorlash, yoritish hayot faoliyatini taminlash va boshqalar uchun zarurdir. Energiyani qо‘llashning bu misollarini quyidagi uchta katta guruhga bо‘lish mumkin: a) Ozuqa energiyasi. U boshqa energiya turlariga nisbatan qimmatroqdir: bug‘doy joulda qayta hisoblanganda, kо‘mirdan ancha qimmat. Ozuqa tana haroratini ushlab turishi uchun issiqlik, uning harakati uchun, aqliy va jismoniy mehnatini amalga oshirishi uchun enegiya beradi: b) Uylarni isitish va ovqat tayyorlash uchun issiqlik kо‘rinishidagi energiya. U turli iqlim sharoitlarida yashash va inson oziq-ovqatini turlicha bо‘lishi imkonini beradi. d) Jamiyat ishlab chiqarishini yuritishini taminlaydigan energiY. Bu energiya tovar va xismat kо‘rsatish, inson va yuklarni fazodagi shaxsiy harakati, kommunikatsiyaning barcha tizimlarini ishlash qobiliyatini ishlab turishi uchun kerak. Bu energiyaning aholi jon boshiga bо‘lgan sarfi, ozuqaga sarf etiladigan enegiyadan sezilarli darajada yuqoridir.

• Biz energiyani zarur va bizga ishlash qobilyatiga ega deb hisoblaymiz. Jamiyatni energiya bilan taminlash quyidagilarga bо‘linadi, yani imoratlarni isitish, harakatni taminlash, bizga zarur bо‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarish, turli mashina, mexanizm, asbob uskunalarni ishlash qobilyatini taminlash. Ovqat tayyorlash, yoritish hayot faoliyatini taminlash va boshqalar uchun zarurdir. Energiyani qо‘llashning bu misollarini quyidagi uchta katta guruhga bо‘lish mumkin: a) Ozuqa energiyasi. U boshqa energiya turlariga nisbatan qimmatroqdir: bug‘doy joulda qayta hisoblanganda, kо‘mirdan ancha qimmat. Ozuqa tana haroratini ushlab turishi uchun issiqlik, uning harakati uchun, aqliy va jismoniy mehnatini amalga oshirishi uchun enegiya beradi: b) Uylarni isitish va ovqat tayyorlash uchun issiqlik kо‘rinishidagi energiya. U turli iqlim sharoitlarida yashash va inson oziq-ovqatini turlicha bо‘lishi imkonini beradi. d) Jamiyat ishlab chiqarishini yuritishini taminlaydigan energiY. Bu energiya tovar va xismat kо‘rsatish, inson va yuklarni fazodagi shaxsiy harakati, kommunikatsiyaning barcha tizimlarini ishlash qobiliyatini ishlab turishi uchun kerak. Bu energiyaning aholi jon boshiga bо‘lgan sarfi, ozuqaga sarf etiladigan enegiyadan sezilarli darajada yuqoridir.