Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti konchilik fakulteti chuqur skvajinalarni burg’ulash-qazish uskunalari va texnologiyasi fanidan mustaqil ish mavzu: Burg’ilash yuvish suyuqliklari

Modifikatsiyalangan burg‘ulash eritmalari
Burg‘ulash eritmalarining bajaradigan vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  burg‘ulash tezligini sezilarli darajada oshirish
  
• 
  burg‘i va burg‘ilash quvurlarini sovutish va moylash
  
• 
  quduq tubini tozalash
  
• 
  quduq devorlarini gidrofoblash
  
• 
  quduq devorlarining o‘pirilishining oldini olish
  
• 
  burg‘ulash quvurlarining yemirilib sinishdan saqlash
  

Kimyo sanoatining rivojlanishi va shu bilan birga yuqori molekulyar og‘irlikdagi birikmalar, polimerlarning rivojlanishi ulardan quduqlarni qurishda foydalanishga hissa qo‘shdi. Tuproqsiz burg'ulash loyi quduq devorlarining yuqori barqarorligini ta'minlash zarur bo'lganda ishlatiladi. Ammo bunday eritmaning sho'rligi va xususiyatlarini tartibga solish qiyin. Shuning uchun burg'ulashda odatda tarkibida bentonit (loy kukuni) bo'lgan loy asosidagi burg'ulash suyuqligi ishlatiladi.
Suvli gil burg'ulash loylari juda ko'p afzalliklarga ega. Ular:

• 
  quduq devorlarida zich filtr keki hosil qiladi;
  
• 
  aylanish to'xtaganda, loy suspenziyada saqlanadi;
  
• 
  quduqdagi bosimni tartibga solishga imkon beradi (loy burg'ulash loyining zichligini o'zgartirib).
  

Agar bentonit va kaolin gilini taqqoslasak, unda ikkinchisi shishmaydi va suvda yaxshi eriydi, shuning uchun yuqori sifatli loy burg'ilash loylari suv, bentonit (bentonit gil) va polimerlardan iborat. Suyuqliklarni burg'ilash uchun bentonit loy kukuni bu har xil qo'shimchalarni o'z ichiga olgan quritilgan ezilgan loy. Bentonitli gillardan tashqari burg'ulash suyuqligi tarkibida qandaydir polimer mavjud. Masalan, loyda burg'ulash uchun u quduq tubini barqarorligini ta'minlashi va ishqalanishni kamaytirishi kerak. Quduq devorlarini qobiq bilan qoplagan polimer-gil burg'ulash loyi ularni hosil qiladi va siz qulab tushish va halokatdan qo'rqmasdan burg'ulashingiz mumkin. Yaqin yillarda respublikamizda ko’plab tadqiqotchilar tomonidan bentonitli gillar va ularning suvli eritmalariga asoslangan, ko’plab tadqiqotlar olib borilmoqda. Bunda ular burg’ulash eritmalarining realogik xossalarini yaxshilash maqsadida modifikatsiyalangan yuqori molekulyar birikmalar ishtirokida barqaror va yuqori haroratga chidamli eritmalar olishga erishdilar. KMS ning loy eritmalariga ta'siri samaradorligi asosan pH qiymatiga bog'liq pH darajasi past (6 dan kam) KMS bo'lsa, cho'kadi; pH qiymati 9 dan yuqori bo'lsa, KMS makromolekulalari NaOH ta'sirida ko'p mustahkamlanadi. Karboksimetil selluloza (KMS) - natriy glikolik kislotaning selluloza efir tuzi. KMS ning polimerlanish darajasi qancha yuqori bo'lsa, burg'ilashda issiqqa chidamliligi va stabillashadigan ta'siri shunchalik yuqori bo'ladi. Shuning uchun eng samarali va barqaror reaktivlar KMS-600 va KMS-700 hisoblanadi. Bu yaxshi oq rangdagi nozik kukunli materialdir, namlik miqdori 10 % dan oshmaydi. Yaxshi xususiyatlari suvda chayiladi, qizdirilganda eruvchanligi yaxshilanadi. U filtrlash xususiyatlarini tartibga solish uchun ishlatiladi. KMS ning konsentratsiyasi yangi burg’ulash eritmalarida - 0,5% gacha. Reaktiv samaraliligi pH qiymati 6-9 oralig'ida. KMS gidroksidi sellulozani monoxloroatsetik kislota natriy tuzi bilan reaksiyaga kirishish natijasida hosil bo'ladi. Bunday holda, quyidagi reaktsiya paydo bo'ladi:

Bunga parallel ravishda monoxloroatsetik kislotaning natriy tuzi ishqor bilan sovunlanadi.