Navoiy davlat pedag ogika instituti fizika texnologiya fakulteti texnologik ta

Tigizmaslik ornatma – birikmaslik tigismaslik ta'minlaydigan ornatma (teshikning quyi maydoni val cheklama maydonidan yuqorida joylashgan, 3.2–rasm, a). Tigizmaslikli ornatmalarga shuningdek teshik cheklama maydoning quyi chegarasi val cheklama maydoning yuqorigi chegarasi bilan ustma-ust tushadigan, ya'ni S_min=0 bolgan ornatmalar kiradi.

3.2-rasm. Turli o’tkazmalar uchun dopusk maydonlarining sxemasi:
a - tirqishli (zazorli); b - tigizlikli (natyag); v - otuvchi (perexodnoy)


Tigizlik ornatmalar - birikmadan tigizlik ta'minlaydigan ornatma (teshikning cheklama maydoni valning cheklama maydoni ostida joylashgan, 3.2-rasm, b)
Otuvchi ornatma - tigizmaslik ham, tigizlik ham hosil qilish mumkin bolgan o’rnatma (teshik va valning cheklama maydonlari qisman yo to’la qoplanadi, 3.2 - rasm, v).
O’rnatmaning qiymati - eng katta va eng kichik ruxsat etilgan tigizmasliklar (tigizmaslik o’rnatmalarda tigizlik cheklamai TS) yoki katta va eng kichik ruxsat etilgan tigizlik (tigizlikli o’rnatmalarda tigizlikning qiymati TN) orasidagi farq:
TS=S_max- S_min; TN=N_max- N_min;
O'tuvchi o'rnatmalarda o'rnatmaning cheklamasi - mutloq miqdor (qiymat bo'yicha olingan eng katta tigizlik va eng katta tigizmasizlikni yigindisi. O'rnatmalarning barcha tiplari (turlari uchun o'rnatmaning cheklama son jihatdan tekis va val cheklamalari yigindisiga teng, ya'ni TS(TN)=TD+Td
O'rnatmani belgilash namunasi:
40H7/g6(40H7-g6 ёки 40H7/g6)
bu yerda 40 - teshik va val uchun umumiy bo'lgan naminal o'lcham, mm da hisoblanadi. Texnologik uskunaning noaniqligi, asbob va moslamaning xatoliklari va yeyilishi, dastgoh - moslama - asbob - detal (DMAD (SPID)) tizimining kuch va temperatura (harorat) li deformasiyasi, shuningdek ishchining xatolari va boshka sabablar okibatida detal va buyumlarning geometrik, mexanik va boshqa parametrlarining haqiqiy qiymatlari hisobiylaridan (berilganlaridan) farq qilishi mumkin, ya'ni xatolikka ega bo'lishi mumkin.


Misol. Oraliq olchamlar, dopusklar va tirqish (zazor) 40Н7/f7 otqazma uchun hisoblansin.
Oraliq chetlanishlar GOST 25346—82 boyicha olingan.
Teshik: nominal olcham 40 mm; ЕS = 0; ЕI = +25 mkm; D_min = 40 mm; D_mах = 40,000 + 0,025 = 40,025 mm; TD == 40,025 – 40,000 = 0,025 mm.
Val: nominal olcham 40 mm; ei =50 mkm; es = 25 mkm; d_min = 40,000 – 0,050 = 39,950 mm; d_max = 40,000 – 0,025 = 39,975 mm; Td = 39,975 – 39,950 = 0,025 mm.
Birikma: nominal olcham 40 mm; S_max = 40,025 – 39,950 = 0,075 mm; S_min = 40,000 – 39,975 = 0,025 mm; TS = 0,075 – 0,035 = 0,050 mm yoki TS = TD + Td = 0,025 + 0,025 = 0,050 mm.