Navoiy davlat pedagogika instituti o'zbek tili va adabiyoti fakulteti

NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

O'ZBEK TILI VA ADABIYOTI FAKULTETI

203-GURUH TALABASI

HAMIDOVA ZARINANING

"ADABIYOTSHUNOSLIK NAZARIYASI" FANIDAN

BAJARGAN MUSTAQIL ISH TAQDIMOTI

Mavzu:

Badiiy asar kompozitsiyasida badiiy vaqt tushunchasi. (N.Eshonqul asarlari misolida)
Badiiy asar kompozitsiyasida badiiy vaqt tushunchasi. (N.Eshonqul asarlari misolida)
Reja:
1.Asar kompozitsiyasida badiiy vaqt.
2.Nazar Eshonqul asarlari badiiy qahramon va davr talqini.
3. “Maymun yetaklagan odam” asarida badiiy vaqt tushunchasi.
4.“Shamolni tutib bo’lmaydi” va “Momo qo’shiq” asarlari tahlili
"Bir nеcha kundan so'ng uy bеkasidan bu cholning bir paytlar tuzukkina rassom bo'lganini va hozir ham surat chizib turishini eshitib, hayron qoldim. Uni hayotda omadi chopmagan biron amaldor bo'lsa kеrak, dеb taxmin qilgandim. Kеyinchalik cholni tеz-tеz o'sha kitеlida go'yo nеcha qadam umri qolganini o'lchab yurgandеk og'ir qadamlar bilan uyiga yoki ko'cha boshidagi oziq-ovqatlar do'koniga qarab kеtayotganini, gohida esa mahalla oshxonasida ovqatni titrab-qaqshab еb o'tirganini, qoboqlari ostida odamlarga adovat bilan tikilib-tikilib qo'yganini ko'rib qolardim ..."
Nazar Eshonqul "Maymun yetaklagan odam" asaridan
Kompozitsion vositalar
Asar sarlavhasi
Asarning sarlavhasi unga berilgan qisqacha nom bo'lib, u bir yoki bir necha so'zda ifodalanishi, yuzlab sahifalarga sochilgan mazmunni o'zida aniq mujassam etishi, nomlanishidanoq o'quvchini o'ziga jalb qilishi lozim.
Epigraf
Adabiy asar yoki uning biror qismi (bobi)ning tepasiga yozib qoʻyilgan va shu asar yoki qism (bob) mazmunini ifodalaydigan, asosiy yoʻnalishini belgilab beradigan teran maʼnoli ibora, maqol, matal, hikmatli soʻz, qoʻshiq, sheʼr yoki oʻzga bir manbadan olingan parcha.
"Shamolni tutib bolmaydi" asari qahramoni Bayna momoning iztiroblari, uning nafrati, mardonavor hayoti ham mangulikka dahldor boʼla olmadi. Hattoki, yuz yillardan buyon tersotaliklarning faxri boʼlgan, oʼz davrining eng
zamonaviy qilib qurilgan, bugungi kunga kelib zavolga yuz tutgan uy xam buzilmoqda edi. Bayna momo, uning nafrati ham, alami ham, kahr-u gʼazabi ham oʼzi bilan birga yer qaʼriga singib ketdi.
Nazar Eshonqul ushbu hikoyasida totalitar tuzum davrida haqsizlikka qarshi kurashgan matonatli ayollarimizning yorqin obrazini mahorat bilan
yaratib bera olgan.
Lirik chekinish
Lirik chekinish — muallif nutqining bir turi bo'lib, voqealar davomida keladigan lirik parcha. Muallif tili yoki nutqi ba'zan asarda qalamga olingan voqea bayoni bilan bog'lanmay qoladi, muallif voqea bayoni va kishilar xarakterini tasvirlashdan chekinib, o'zida tug'ilgan fikr, his va hayajonni lirik ifodalashga beriladi.
Epizod
Epizod - epik, liroepik va dramatik asar syujetidagi asosiy harakatning maʼlum bir boʻlagi, yakunlangan muayyan qismi. Asarda badiiy yuk tashuvchi asosiy va ularni bir-biriga ulashga xizmat qiladigan yordamchi qahramon.
Asar annotatsiyasi
Annotatsiya - (lotincha - qisqacha ta'rif) kitob, maqola, qo'yozma mundarijasini, g'oyaviy-siyosiy yo'nalishini va boshqa jihatlarini ochib beradi. Annotatsiyani kitobning o'zida, bibliografik ko'rsatkichlarda va kutubxona kataloglarida uchratish mumkin. Uning vazifasi o'quvchilarda muayyan kitob, maqola, qo'lyozma to'g'risida umumiy tasavvur tug'dirish va ularga adabiyotlar tanlashda yordam ko'rsatishdir.
Syujet va kompozitsiyaning farqli va o'xshash tomonlari
Syujet kompozitsiyaning ichida yashaydi, kompozitsiya esa syujetning vujudi hisoblanadi.
Syujet
Kompozitsiya
Syujet qahra-
monlar xarak-
terini va hayot ziddiyatlarini umumlashti-
ruvchi voqealar
silsilasi.
Syujet umumlashtir-
gan hayotni betakror
tarzda bir butun va
yaxlit qilib quruvchi
va go’zal gavdalanti-
ruvchi vositadir.
E'TIBORINGIZ

UCHUN

RAHMAT