Nazariy qisim: Axborot, xabar va signallar haqida umumiytushunchalar

2- AMALIY ISH
Axborot, xabar va signallar haqida umumiy tushunchalar

Nazqariy qisim: Elektraloqa tizimining funksional sxemasi

Xabarni manbadan xabar iste’molchiga yetkazib berish uchun foydalaniladigan texnik qurilmalarto‘plamialoqa tizimi deb ataladi (1.6-rasm). Aloqa tizimi: xabar manbai (XM), xabarni elektr signalga aylantirish qurilmasi (XSAQ), signal uzatish qurilmasi (SUQ), aloqa liniyasi (AL), signal qabullash qurilmasi (SQQ), elektr signalni xabarga aylantirish qurilmasi (SXAQ) va xabar iste’molchi (XI) dan iborat. Umumiy ko‘rinishdagi aloqa tizimining funksional sxemasi 1.6-rasmda keltirilgan.

1.6-rasm. Aloqa tizimining funksional sxemasi

–uzatilgan xabar;
–birlamchi elektr signali;
–aloqa liniyasi orqali uzatiladigan signal;
– xalaqit;
– signal va xalaqit;
– signal qabullash qurilmasi chiqishidagi signal;
–qabul qilingan xabar.

Aloqakanali deb xabarmanbasivaiste'molchio‘rtasidagixohlaganikkitanuqtaorasidagitexnikqurilmalarto‘plamigaaytiladi. Aloqakanallariularningkirishivachiqishidagi signal turigaqarab, uzliksizvadiskretaloqakanaligabo‘linadi.

Sun'iy tarqatish vositasidan foydalangan aloqa kanallari va tizimlari (metall simlar, optik tolalar) simli deb ataladi va signallari ochiq fazo (makon, bo‘shliq) orqali uzatiladigan aloqa kanallari va tizimlari radio kanallari va radio tizimlari deb ataladi.
Foydali signallar kamdan-kam hollarda buzilmasdan qabul qilinadi. Deyarli har doim shovqin va xalaqitlar ularga zararli ta'sir qiladi. Bunday holda, foydali signalni uzatish paytida u buziladi va xabar ba'zi xatolar bilan qabul qilinadi.
Xalaqitlar, odatda, uzatish tizimiga ta'siri tabiati bilan ajralib turadi: aditiv va multiplikativ xalaqitlar. Aditiv xalaqitlar, uzatish yo'lining har qanday nuqtasida foydali signal bilan qo'shiladi. Multiplikativ xalaqitlar foydali signalga ko‘paytiriladi.