Nazorat-o’lchov asboblari bo`yicha umumiy ma’lumotlar

Yonilg’i sathini o’lchash asboblari
Yonilg’i sathini o’lchash asboblari avtomobil bakidagi yonilg’i hajmini va u qancha masofaga yetishini baholash imkonini beradi. Hozirgi zamon avtomobillarida yonilg’i sathini o’lchash uchun elektr asboblar ishlatiladi. Bu asboblarning datchigi yonilg’i bakiga, ko’rsatkich esa, haydovchi kabinasidagi asboblar paneliga joylashtiriladi. Ko’rsatkich shkalasi bak hajmi ulushida darajalanadi: 0,1/4,1/2, 3v’4, П (yoki F). Ko’rsatkich sifatida ikki turdagi asboblar joriy topgan: elektromag- nitli va logometrik. Har ikkala ko’rsatkich bilan yonilg’i sathi o’zgarganda qarshili- gi o’zgaradigan birxil reostatli datchiklar ishlatiladi. Ba’zi datchiklarga qo’shimcha kontaktlar o’rnatilib, ular bakdagi yonilg’i ma’lum minimal qiymatgacha (taxminan 50-100 km masofaga yetadigan darajagacha) kamayganda, tutashadi va asboblar panelidagi lampa yonadi.

9-rasm.Yonilg’I sathini o’lchash asbobining rostatli dachigi.
Reostatli datchikning (9-rasm) sezuvchi elementi sifatida kaprondan tay- yorlangan silindrik qalqi 1 ishlatilib, u pishang 7 bilan birga o’q 2 atrofida buralishi mumkin. Shu o’qning o’ziga reostatning bronzali sudralgichi 9 mahkamlangan va u harakatlanganda reostat chulg’ami 12 ustida sirg’aladi. Reostat chulg’ami 0,2 mm li nixrom simdan tekstolit taxtacha 10 ga o’ralgan. Rux qotishmasidan tayyorlangan datchik korpusi ikki bo’lakdan (5 va 4) iborat bo’lib, ular bir-biriga murvat 6 yordamida biriktirilgan. Korpusning ustki bo’lagi 4 dagi chiqish qisqichi 5 ga reostat chulg’amining bir uchi 11 ulangan. Reostat sudralgichi sim halqa 8 yordamida datchik korpusiga ulangan. Yonilg’i sathi kamaysa datchik qalqisi pastga tushadi va u bilan birga sudralgich ham buralib reostat qarshiligini kamaytiradi.
КамАЗ avtomobillariga o’matilgan БМ158-А belgili datchik boshqacharoq tuzilgan boMib, ularga qo’shimcha juft kontaktlar o’matilgan. Bu kontaktlar tutash- ganda, asboblar panelida (odatda, yonilg’i sathi ko’rsatkichining ichida) signal lampa yonadi va haydovchini yonilg’i tugayotganligidan ogoh qiladi. ВАЗ avtomobillariga o’matilgan datchiklar ham shunga o’xshash tuzilishga ega.
Elektromagnitli ko’rsatkich (10-rasm) asos 4 ga mahkamlangan yumshoq po’lat o’zakli bir-biriga nisbatan 90° burchak ostida joylashtirilgan ikki g’altak J va 7 dan iborat bo’lib, ularning usti qutb poynaklari 6 va 8 bilan qoplangan. G’altaklaming o’qlari kesishgan nuqtada joylashgan o’qda ko’rsatkich strelkasi 2, jez posangi 1 va poiat yakorcha 10 mahkarolaugan. O’t oldirish kaliti 5 ulanganda tok akkumulatorlar batareysidan ampermetr vako’rsatkichning В qisqichi orqali g’aitak 5 dan o’tadi, kevin ikki zanjirga bo’linadi: g’altak 7 orqali korpusga va datchik reostati 9 orqali korpusga. G’altaklar 5va 7 dan tok o’tganda, ular atrofida magnit niaydon hosil boiadi. Bu ikkala magnit maydonlaming o’zaro ta’sirida hosil bo’lgan natijaviy