Ndki energo mexanika fakulteti 25-20 e guruh talabasi Ergashev Vohidning Fizika fanidan Mustaqil ishi Plazma xossalari va qo’llanilishi

esa temperatura ortishi bilan plazmaning elektr o‘tkazuvchanligi yax-

shilashadi. 

Plazma yaxshi issiqlik o‘tkazuvchanlikka ham ega. Buning

Plazma yaxshi issiqlik o‘tkazuvchanlikka ham ega. Buning

natijasida plazma issiqlik miqdorini oson yo‘qotadi: elektronlar

va ionlar idish devorlariga issiqlikni tez uzatadi. 

Natijada plazmaning temperaturasi pasayadi va 

rekombinatsiya jarayoni boshlanadi. Demak, plazmani

muntazam saqlab turish uchun yoki unga tashqaridan doimo

 issiqlik miqdori berib turish kerak, yoki qurilma devorlaridan 

ajratish kerak.

Agar plazma magnit maydonga joylashtirilsa, elektronlar va 

Ionlar plasma uchlariga o‘xshash trayektoriyalar bo‘ylab 

harakat qila boshlaydi.

Bunda ham elektron bir yo‘nalishda, ion bo‘lsa, unga teskari 

yo‘nalishda harakatlanadi.

Agar kuch chiziqlari plazmani har tomondan o‘rab turadigan

magnit maydon  hosil qilinsa,  ya’ni  u magnit to‘ri vazifasini o‘tay

olsa, plazmani issiqlik uzatishdan saqlash masalasi yechilgan bo‘lardi.

Aslida bu juda murakkab muammo bo‘lib, uning yechilishi termo-

yadro sintezini boshqarish muammosi bilan  bog‘liqdir.  Plazmaning qo‘llanilishi. Plazma keng ko‘lamda qo‘llanilishi mumkin

bo‘lgan sohalardan biri insoniyatni ulkan miqdordagi energiya bilan

ta’minlashi mumkin bo‘lgan termoyadro sintezini boshqarishdir. 1969-

yilda I.Kurchatov nomidagi atom energiyasi institutida «Òokamak»

nomli qurilma yaratildi. Unda plazmadan foydalanilib, termoyadro

reaksiyasining dastlabki belgilari olindi. Lekin hali bu sohada ko‘plab

izlanishlar olib borilishi taqozo qilinadi.

www.ziyouz.com kutubxonasi

Plazmadan foydalanishning yana bir istiqbolli sohasi magnitogid-

Plazmadan foydalanishning yana bir istiqbolli sohasi magnitogid-

rodinamik o‘zgartirgich yasash (qisqacha MGD o‘zgartirgich). Uning

vazifasi  gazning  issiqlik  energiyasini  bevosita  elektr  energiyaga

aylantirishdir.  MGD  o‘zgartirgichning  ish  prinsi pi  139-   rasmda

ko‘rsatilgan. Yuqori temperaturali plazma oqimi kuchli magnit may-

donga yo‘naltiriladi (rasm tekisligiga perpendikular yo‘naltirilgan).

Magnit maydon esa plazmani ikkita tashkil etuvchi: musbat va manfiy

zarralar oqimiga ajratadi. Ular esa turli plastinkalarga o‘tib potensial-

lar farqini hosil qiladi. Plazmadan lazer hosil qilishda, metallarni

kesishda va payvandlashda, qoplamalar hosil qilishda foydalaniladi.  Plazma va koinot. Barcha yulduzlar, jumladan Quyosh ham, yul-

duzlar atmosferasi, galaktikadagi tumanliklar va yulduzlararo mu-

hitlar moddaning to‘rtinchi holati — plazmadan iboratdir. Yer ham

plazma qobiq — ionosfera bilan o‘ralgan. Magnit bo‘ronlari va qutb

yog‘dusi ham Yer atrofidagi plazmaga bog‘liq. Radioto‘lqinlarning

ionosfera  plazmasidan  qaytishi  Yerda  uzoq  masofaga  radioaloqa

o‘rnatishga imkon beradi.

Plazma fizikasini o‘rganish kosmosda ro‘y beradigan jarayonlarni o‘rganish uchun ham

Plazma fizikasini o‘rganish kosmosda ro‘y beradigan jarayonlarni o‘rganish uchun ham

 muhim ahamiyatga ega.

 Chunki quyosh sistemasining hamma joyida  

«plazma shamollari» mavjud bo‘lib, ba’zida ular

shu qadar kuchli bo‘ladiki, kosmonavtlar uchun ma’lum xavf tug‘diradi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, plazma 

fizikasi fanining yutuqlari  texnikada

 juda keng qo‘llanilishi mumkin.