Neft asosida olinadigan smolalardan lak va emal olish jarayonlarining muqobil sharoitlarini

12-Rasm. Polietilenadipat sopolimerini turli fraksiyalarining 
asetondagi ɳ
sol/C 
ning C ga bog‟liqlik grafigi. 
Adabiyotlardan ma‘lumki, sopolimerning molekulyar massasi kamayishi 
bilan sopolimer eritmasining qovushqoqligi ham kamayib boradi. 
Mark-Kun-Xaunk tenglamasidan foydalanib, sopolimerning molekul- 
yar massasini hisoblash. Suyultirilgan eritmalarning qovushqoqligini aniqlash 
orqali polimer va sopolimerlarning molekulyar massasini topish oddiy va keng 
tarqalgan usul hisoblanadi. Shtaudinger polimer molekulyar massasi bilan 
suyultirilgan eritma qovushqoqligi orasidagi bog‘lanishni quyidagicha 
ifodalagan [33]. 
M = 1/K
m
.
η
sol.
/C 
So‘ngi vaqtlarda Shtaundinger tenglamasida yangiliklar kiritilib, 
xarakteristik qovushqoqlik bilan molekulyar og‘irlik orasidagi bog‘lanishni 
ifodalovchi quyidagi ikkita tenglama topildi. [17]. 
1. Chiziqli tenglama [η] = K
m
. 
M + y 
2. Darajali tenglama [η] = K
m
. 
M
α

---

68 
Ikkinchi darajali tenglama Mark-Kun-Xaunk tenglamasi deyiladi. 
Adabiyotlardan ma‘lumki, α ni qiymati 0,5 < α < 1 oraliqda bo‘lsa, 
makromolekula egiluvchan zanjirli polimer yoki sopolimer turiga kiradi 
[3],[12]. 
Biz olingan natijalarga K = 0,96 10
-4
, α = 0,87 [η] = 0,98 asoslangan 
holda, sopolimerni molekulyar massasini quyidagicha hisobladik. 
M
v
= ([

]/K)
1/a
= (0,98/0,96
.
10
-4
)
1/0,87
= (10208)
1,14
= 11258 u.b. 
Polimerlanish darajasi (P) esa: P = 11258/172=65,5 ga teng ekan. 
Ushbu tenglama yordamida avval ajratilgan 5 ta fraksiyaning molekulyar 
massalari hisoblandi va quyidagi natijalarga ega bo‘ldik: