Neft va gaz fakulteti

Bariy haqida ma’lumotnoma jadval:

Umumiy ma’lumotlar
Nomi	Bariy;
Formulasi	Ba
Raqami	56, VI-davr, II guruh;
Atom xossalari
Atom massasi	137,327(7) m.a.b. (g/mol);
Elektron konfiguratsiyasi	[Xe] 6s^2
Atom radiusi	222 pm;
Kimyoviy xossalari
Kovalent radiusi	198 pm;
Ion radiusi	(+2e) 134 pm;
Elektrmanfiyligi	0,89 (poling shkalasi bo‘yicha);
Elektrod potensiali	−2,906 V;
Oksidlanish darajasi	+2
Ionizatsiya energiyasi (birinchi elektron)	502,5 kJ/mol; (5,21 eV);
Termodinamik xossalari
Zichligi (m.sh.)	3.5 g/sm^3;
Erish harorati	728.85 °C, 1002 K;
Qaynash harorati	1636.85 °C; 1910 K;
Erish issiqligi	7,66 kJ/mol;
Bug‘lanish issiqligi	142 kJ/mol;
Molyar issiqlik sig‘imi	28,1 kJ/(K∙mol);
Molyar hajmi	39 mol/sm^3;
Issiqlik o‘tkazuvchanligi	(300 K) 18,4 Vt/(m·K);
Struktura panjarasi shakli	Kubik, hajmiy markazlashgan;
Panjara parametrlari	5,020 Å

Yer pustila Bariy ogʻirlik jihatdan 0,05% ni tashkil etadi, tabiatda erkin holda uchramaydi. Bariy birikmalari — barit BaSO4 va viterit VaSO3 sanoat ahamiyatiga ega. Bariy VaO bilan alyuminiyni birga qizdirish yoki VaN, ni parchalash yoki suyuqlangan VaS12 ni elektroliz qilish yoʻli bilan olinadi. Bariyning zichligi 3760 kg/m3, mineralogik shkala boʻyicha qattiqligi 1,25, Moos shkalasi boʻyicha 2, suyuqlanish temperaturasi 727°, qaynash temperaturasi 1637°. Bariy qoʻrgʻoshindan qattiqroq, ruxdan yumshoqroq. Bariy ishqoriy-yer metall, kimyoviy xossalari jihatdan kalsiy bilan stronsiyga oʻxshaydi, lekin ularga nisbatan faolroq. Havoda tez oksidlanadi, qizdirilganda oson alangalanadi. Suvni shiddat bilan parchalab, bariy gidroksid hosil qiladi: Va+2N2O=Va(ON)2+N2. Bariy oksid — VaO rangsiz kristall modda boʻlib, havoda bariy karbonat VaSO3 ga aylanadi. VaO ni havoda 500° da qizdirib, VaO2 olinadi, bu modda esa 700° da VaO va O2 ga ajraladi. Bariy kimyoviy juda faol boʻlganidan kerosin qatlami ostida saqlanadi. Galogenlar va oltingugurt bilan birikib,galogenidlar (mas, VaS12) va sulfid — BaS, vodorod bilan birikib, gidrid — VaN2 hosil qiladi. VaN2 suv va kislotalar taʼsirida tez parchalanadi. Odatda ishlatiladigan Bariy tuzlaridan bariy xlorid VaS12 va boshqa galogenidlar, bariy nitrat Ba(NO3)2, bariy sulfid BaS, bariy xlorat Va(S1O3) suvda yaxshi eriydi, bariy sulfat BaSO4, bariy karbonat VaSO3 va bariy xromat VaSYU4 qiyin eriydi. Bariy koʻp qotishmalar tarkibiga kiradi. Va — Ni qotishmasi radiolampalarda ishlatiladi, Va — R qotishmasidan bosmaxona harflari tayyorlanadi. Baʼzi qotishmalari vakuumda gaz yutuvchi sifatida, yadro texnikasida u-nurlardan saqlovchi materiallar sifatida qoʻllaniladi. Bariyning VaSO3, Va-(ON)2, VaS12, Ba(NO3)2 birikmalari kimyo lab.da, BaCL, qishloq xoʻjaligi zararkunandalariga qarshi kurashda, BaSO4 xrustal shisha va oq boʻyoq ishlab chiqarishda, Ba(NO3)2 yashil olov hosil qilishda ishlatiladi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.Q.M.Axmedov, S.M.Turobjonov, S.Y.Saparov
Umumiy va anorganik kimyodan labaratoriya mashg’ulotlari. O’quv qo’llanma. –T.O’zbekiston2019.

2. 
   Q.M.Axmerov , A.Jalilov, R.Sayfiddinov, A.Akbarov, S.Turobjonov. Umumiy va Anorganik kimyo. Darslik –T. O’zbekiston2017
   

3.I.P.Asqarov, K. G’oipov, N.X.To’xtaboyev Kimyo 9-sinflar uchun.

MASALA VA TOPSHIRIQLAR:
Bariy xloridning 104g 5% li eritmasi bilan natriy sulfatning 71g 10% li eritmasi aralashtirildi. Natijada necha gramm bariy sulfat cho’kmasi tushgan?
YECHISH:
1.Avvalo eritmadagi bariy xloridning massasi va modda miqdorini topamiz:
m(BaCL₂) = 104*0.05 =5.2g
=0.025mol.
2.So’ngra eritmadagi natriy sulfatning massasi va modda miqdorini topamiz:
m (Na₂ SO₄) =71*0.1 = 7.1g.
=0.05mol.
3.Endi esa (BaCL₂) bilan (Na₂ SO₄) ning eritmalari orasida sodir bo’ladigan reaksiyasi tenglamasini yozib, hisoblashlarni davom ettiramiz:
(BaCL₂) + (Na₂ SO₄) = Ba SO₄ +2NaCL
208g 142g 233g 117g
1mol 1mol 1mol 2mol
Reaksiya tenglamasiga muvofiq 1mol bariy xlorid bilan 1mol natriy sulfat reaksiyaga kirishib 1mol bariy sulfat cho’kmasi tushadi.
Masala shartida berilgan moddalarning molar nisbatlari quyidagicha:0.025mol BaCL₂ , 0.05mol Na₂ SO₄ . Demak, natriy sulfatning 0.025mol reaksiyasida ishtirok etadi va 0.025mol esa ortib qoladi. Reaksiya natijasida esa 0.025mol BaSO₄ cho’kmasi hosil bo’ladi.


m(BaSO₄) = 233*0.025 = 5.825g


JAVOB: 5.825g cho’kma hosil bo’ladi.


1. Bariy gidroksid va mo‘l miqdordagi nitrat kislota ta’sirlashuvidan olingan tuz molekulasi tarkibidagi atomlar
sonini aniqlang.
A) 5 B) 7 C) 9 D) 4
2. Qaysi oksid bariy gidroksidning suvli eritmasi bilan ta’sirlashib, BaXO4 tarkibli birikma hosil qiladi?
A) N2O3
B) SO3
С) P2O5
D) SO2
3. Quyidagi qaysi modda(lar) ning suyultirilgan sulfat kislota bilan o‘rin olish reaksiyasi natijasida gaz ajraladi?
1) Ba(HS)2;
2) Zn
A) faqat 2
B) 2, 4
C) 1, 3
4 . Qaysi javobda berilgan elementlar EO tarkibli oksid, E(OH)2 tarkibli gidroksid hosil qila oladi?
A) temir, magniy, kaliy
B) bariy, uglerod, mis
C ) kalsiy, bariy, mis
D) rux, temir, alyuminiy
5. Kalsiy karbonatning necha grammida 12 g kislorod mavjud?
A) 30
B) 20
C) 25
D) 40
6. Qaysi javobdagi barcha moddalar ion bog‘lanishga ega?
A) Ca3P2, Li3N, CCl4
B) MgF2, Ba(NO3) 2, KOH
C) H3BО3, H2S, FeO
D) NH4Cl, K, Na2O
7.Bariy elementi nechanchi guruhda joylashgan
A)2
B)3
C)4
D)5
8. Ikki xil tuz (baxcha ionlari turlicha) mo‘l miqdordagi sulfat kislota eritmasida eritilganda cho‘kma va gaz
ajraldi. Oxirgi eritmada faqat H+ va SO4
2–
(Suvning dissotsilanishi hisobga olinmasin.)
A) BaSO4 va CuCO3
ionlari mavjud bo‘lsa, dastlabki aralashmadagi tuzlarni aniqlang.
B) BaSO3 va SrCO3
C) MgSO3 va CrCO3
D) BaSO3 va CuSO4
9.Bariyning rangi qanaqa
A) oq kumush
B)siyohrang
C) kumushrang oq
D)sariq
10. bariyning oksidlanish darajasi nechi
A) -1
B)+1
C)-2
D)+2


Конец формы
Начало формы