Neft va gaz hozirgi vaqtda dunyo mamalakatlaridi asosiy energetik resurs hisoblanib
Download 301.41 Kb. Pdf ko'rish
|
1-maruza
1 KIRISH Neft va gaz hozirgi vaqtda dunyo mamalakatlaridi asosiy energetik resurs hisoblanib, foydalaniladigan resurslarining 70% ga yaqinini tashkil qiladi. Hamma texnologik zanjirning muhim va dolzarb muammolariga konlarni razvedka qilish ishlaridan to neft va gazdan samarali foydalanish tarmoqlari kiradi. Neft va gazdan foydalanishning asosiy masalalari qidiruv, qazib olish, tashish, yig‘ish, qayta ishlash va ulardan foydalanish tarmoqlari bir-biri bilan bog‘langandir. Neft va gaz konlarini qidirib topishni doimiy ravishda jadallashtirish, ishlatishga topshirish, neft qazib olishni ko‘paytirish va uni qayta ishlashni dodernizatsiya qilish va yangi texnologiyani yaratish talab qilinadi. Respublikamizda neft va gaz qazib olish samaradorligini oshirishning istiqbolli yo‘llarini qidirish, yangi texnika va texnologiyalarni qo‘llash, konlarni ishlatishning samarali yo‘llarini joriy etish, qatlam bosimini saqlash, qoldiq neft mahsulotlarini qazib olishning arzon texnologiyalarini qo‘llash kabilar orqali xalq xo‘jaligi uchun ko‘proq miqdordagi mahsulot yetkazib berish bugungi kunda mutaxassislarimiz oldida turgan dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Ushbu darslikda neft, gaz va qatlam suvlarini paydo bo‘lishi, ularning tarkibi va xossalari, tog‘ jinslarining geologik yotish holatlari, qatlamda haroratni va bosimni o‘zgarish qonuniyatlari, kollektorlar va filtratsiya holatlari keltirilgan. Darslikda neft uyumlarini favvora va gazlift usulida ishlatish, quduqlarni jihozlash va o‘zlashtirish to‘g‘risidagi ma’lumotlar, favvora quduqlarini o‘zlashtirish usullari va undagi murakkabliklar hamda ularni bartaraf etish choralarini qo‘llash bo‘yicha tadbirlar ko‘rib chiqilgan. Quduqlarni gazlift usulida ishlatish jihozlarining tartibi va kontruksiyalari, yutuq va kamchiliklari bayon qilingan. Neft konlarini ishlatishda qo‘llaniladigan shtangali chuqurlik nasoslarining turlari, ishlatish tartibi, nasoslarning tarkibiy qismlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar, nasoslarni ishlatishda qo‘llaniladigan quduq usti jihozlari, ularning tuzilishi, ishlatish rejimi va hisoblash tartiblari yoritilgan. Neft konlari ishlatishni samaradorligini va neft beruvchanligini oshirish uchun mahsuldor qatlamga ta’sir etish jihozlari to‘g‘risida ma’lumotlar hamda konni ishlatishning xususiyatidan kelib chiqqan holda qo‘llash kabilar batafsil keltirilgan. Neftberaoluvchanlikning asosiy omillaridan biri mahsuldor qatlamda quduq tubi zonasidagi kollektorlarning o‘tkazuvchanlik xususiyatining yomonlashish sabablarini o‘rganish va shu bilan birgalikda neftberaoluvchanlikni oshirishda qo‘llaniladigan texnologik ko‘rsatmalar to‘g‘risidagi mulohazalar bayon qilingan. Neft va gazni qazib olishda qo‘llaniladigan jihozlar inshootlar va uskunalarning ishlatish prinsiplari, guruhlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar, quduq usti jihozlari va ularni takomillashtirish bosqichlari, nasos-kompressor stansiyalari to‘g‘risidagi tushunchalar berilgan. Konlarda tadqiqot olib borishda qo‘llaniladigan asboblar va o‘lchash texnikalarining turlari va ishlatish tartibi quduq ichida o‘lchash ishlarini amalga oshirishda foydalaniladigan sarf o‘lchagichlar, distansiyali boshqariladigan manometr va termometrlar hamda bir qator asbob uskunalarning majmuasi bo‘yicha tushunchalar bayon qilingan. Mahsuldor qatlamga issiqlik usulida ta’sir etish, ularni yuqori qovushqoqlikka ega bo‘lgan neft konlarida qo‘llash imkoniyatlari va amalga oshirish tartibi bo‘yicha ma’lumotlar ketma-ketligi yoritilgan. Darslik ba’zi kamchiliklarga ega bo‘lishi mumkin. Shuning uchun mualliflar kitobxonlar tomonidan bildirilgan e’tirozli fikr va mulohazalarni qabul qiladi hamda ularga avvaldan o‘zlarining minnatdorchilini bildiradi. Hamma davlatlarda neftni neftlilik qatlamlaridan qazib chiqarishda qo‘llaniladigan jadallashtirishning zamonaviy va sanoatda ishlangan o‘zlashtirish usullaridan foydalanish talab darajasida emas deb hisoblanadi. Qatlamlarning neftberaoluvchanligining eng oxirgi o‘rtacha ko‘rsatgichi har xil regionlar bo‘yicha neft zaxirasi tuzilmasi va ishlatishda qo‘llaniladigan usullarga bog‘liq holda 25% dan 40% gacha, masalan, Lotin Amerikasi va Janubiy – Sharqiy Osiyo davlatlarida 24 - 27%, Iroqda 16 - 17%, AQSH, Kanada, Saudiya Arabistoni 33 - 37%, mustaqil davlatlar hamkorligi va Rossiyada - 40% ni tashkil qiladi. Qoldiq yoki sanoat usullarida o‘zlashtirilgan qazib olinmaydigan neftning o‘rtacha zaxirasi yer bag‘ridagi neftning boshlang‘ich zaxirasi o‘rtacha 55-75% ni tashkil qiladi. Neftning qoldiq zaxirasi alohida ishlanadigan konlarda tuzilmaning joylashuvi va ishlatish sharoitiga bog‘liq holda keng oraliqlarda (30 - 90%) o‘zgaradi. Dunyodagi neft konlaridagi geologik zaxiralar 500 mlrd.tonnadan ko‘proqni tashkil qiladigan bo‘lsa, shundan ishlashning zamonaviy sanoat usullarida o‘zlashtirilgan olinmaydigan kategoriyasiga 300 mlrd.t. to‘g‘ri keladi. Hozirgi vaqtda neftning qoldiq zaxiralaridan 10-15% ni yoki 30-40 mlrd. t.ni neftni qazib chiqarish qatlamlarning neftberaoluvchanligini oshirish bo‘yicha o‘rganiladigan usullarida 2 olib borilmoqda. Shuning uchun ishlanadigan konlardagi neftning qoldiq zaxiralari qazib olinadigan resurslarni va qatlamlarni neftberaoluvchanligini oshirish usullarni qo‘llashda muhim rol o‘ynaydi. Neft konlarida suvlangan qatlamlardan qoldiq zaxiralarni qazib chiqarish muhim hisoblanadi. Konlarni ishlatishning so‘nggi bosqichida qoldiq neft zaxiralari (mahsulotning suvlanishi 90% dan yuqori) katta ko‘rsatgichda bo‘ladi. Neft zaxirasini qazib chiqarishni oshirish, mahsulotning suvlanganligini pasaytirish, shu bosqichda qazib chiqarishni barqarorlashtirish yoki ko‘tarish – neftqazibchiqarish tarmoqlarida birinchi masala hisoblanadi. Qoldiq neft zaxiralarining eng qiyin kategoriyalarida ayniqsa, suv bostirish yuqori samarali konlarda, qatlamlarni eng so‘nggi neftberaoluvchanligi 60%dan oshganda qatlamdagi neft tarqalgan va qatlam bo‘yicha tizimsiz holatda joylashgan bo‘ladi hamda yuqori darajada suvga to‘yinganlik neftni har qanday ishchi agent bilan kontaktlashuvga to‘sqinlik qiladi. Neft va gaz zaxiralarini qazib chiqarishni oshirish uchun qatlamning geologik tuzilishidan kelib chiqib uyumda quduqlarni to‘g‘ri joylashtirish talab qilinadi. Yaxshi natijalarga erishish uchun jarayonlarni boshqarishda suvlilik chegaralarini tortish uchun ishlanadigan uyumning har xil qismlarini bir tekis siljishi ta’minlanadi. Download 301.41 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling