Nemis sharqshunoslik maktabi

XVIII asrdan boshlab Germaniyada Osiyo xalqlarini etnografik jihatdan o‘rganilishi Rossiyada etnografiya fanining rivojlanish tarixi bilan chambarchas bog‘liq. Bir muddat Rossiyada nemis tili rasmiy ilmiy til hisoblangan. Nemis yerlaridan chiqqan ko‘plab olimlar asarlarini o’z vatanida nashr etilishini afzal ko‘rishgan. Shunday qilib, bu davrda Rossiya va Germaniyada sharqshunoslikning rivojlanishi bir-birini to‘ldirgan va o‘zaro ta’sir o‘tkazgan. Nemislarning tarixshunoslikka qo‘shgan hissasiga kelsak, u Rossiyadagi sharqshunoslik tarixiga oid asarlar tufayli mashhur bo‘lgan. Shuni ta’kidlash lozimki, “Germaniya tarixshunosligi” atamasi uzoq muddat davomida nafaqat german davlatlaridagi, balki Markaziy Yevropadagi sharqshunoslikning rivojlanishini ham o‘z ichiga olgan.

• XVIII asrdan boshlab Germaniyada Osiyo xalqlarini etnografik jihatdan o‘rganilishi Rossiyada etnografiya fanining rivojlanish tarixi bilan chambarchas bog‘liq. Bir muddat Rossiyada nemis tili rasmiy ilmiy til hisoblangan. Nemis yerlaridan chiqqan ko‘plab olimlar asarlarini o’z vatanida nashr etilishini afzal ko‘rishgan. Shunday qilib, bu davrda Rossiya va Germaniyada sharqshunoslikning rivojlanishi bir-birini to‘ldirgan va o‘zaro ta’sir o‘tkazgan. Nemislarning tarixshunoslikka qo‘shgan hissasiga kelsak, u Rossiyadagi sharqshunoslik tarixiga oid asarlar tufayli mashhur bo‘lgan. Shuni ta’kidlash lozimki, “Germaniya tarixshunosligi” atamasi uzoq muddat davomida nafaqat german davlatlaridagi, balki Markaziy Yevropadagi sharqshunoslikning rivojlanishini ham o‘z ichiga olgan.

Germaniya sharqshunoslik markazlari va ularni shuhrat qozonish omillari

• Siyosiy va iqtisodiy aloqalar tufayli turk tili va adabiyotini o‘rganishga ehtiyoj paydo bo‘lgan. Vaqt o‘tishi bilan turkologiya shu sohadagi nazariy tilshunoslikning rivojlanishiga turtki bo‘lib xizmat qilgan.
• 1754-yili Venada bitiruvchilari Germaniya va Yevropa ilm-fanini dunyoga taratgan Sharq akademiyasiga asos solindi. Akademik Bartold ta’kidlaganidek, Germaniyada sharqshunoslikning muvaffaqiyatlari ilohiyotning rivojlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan va u keyinchalik filologiya uchun asos vazifasini o‘tagan.