Нисбатан ясси тубли ва конуссиз бугизга эга булган вулкан кратери. Одатда марказий вулкан- дан четда бир маротабагина руй берган кучли порт- лашдан қосил булади


Download 0.71 Mb.
bet349/394
Sana06.04.2023
Hajmi0.71 Mb.
#1333408
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   394
Bog'liq
М-Я луғат 2023

Уранопиллит - Уранопиллит -
(UO2)6(SO4)(OH)l012H2O. Цат. 2. Сол. of. 3,7. Лимон- симон сарик,тук сарик, яшил-сарик рангли, радиал нур­симон агрегатли м-л. Уран конларида кон сувлари­нинг бугланишидан қосил булади. Оксидланган ура­нит ва сульфидлар, циппеит, ярозит, гипс ва б. билан ассоциация қосил килади.
Уранофан - Уранофан - СаН2[1Ю21 Si04]220. Цат. 2-3, Сол. of. 3,8-3,9. Лимонсимон сарик-кулранг, ипак- симон ялтирок, юпка толасимон агрегатли м-л. Г ранит ва пегматитларда учрайди. Син.: ламбертит, уранотил. Йулдош м-ллари: флюорит, уранинит, уранли охра. Ураноцирцит - Ураноцирцит - Ba[U02|P0J20. Цат. 2-3. Сол.of. 3,5 яшил рангли, садафсимон ялти­рок, баргсимон, радиал нурсимон агрегатли м-л. Гид­ротермал ва чукинди конларнинг оксидланиш зонала­рида торбернит, персонит, уран-ванадат ва б. уран м-ллари билан бирга учрайди.
Ураношпатит - Ураношпатит Ca|U02|(AsP)04|, 12Н20. Сол.of. 2,5. Уран слюдалари гурухига мансуб, сарик рангдан то оч яшил ранггача, садафсимон ялтирок булган м-л. Гидротермал кон­ларнинг оксидланиш зонасида отенит ва фосфурани- лит билан ассоциацияда учрайди.
Ургит - Ургит - U03nH20. Цат. 2-3. Ранги кизриш- яшилдан каэфабо-яшилгача, шишасимон ялтирок, зич агрегатли жуда мурт м-л. U конларида гидронастуран хисобига хосил булади.
Уровень гидростатический - Гидростатик сатқ -
сув чикариш ёки киритиш таъсири булмаган қолда 6ypFH кУДУКларидаги ер ости сувларининг туррунлаш- ган сатқи. Унинг сон киймати шартли равишда кабул Килинган солиштириш юзасига (ер сатх,и, денгиз суви сатқи, сув утказмайдиган катлам сатқи ва б.) нисбатан олинади.
Уровень гор вершинный - Торларнинг чуккилик сатх,и - торли улкаларда tof чуккиларининг турли са- баблар таъсирида эгаллаган уртача баландлиги (са-


тх,и).


Уровень денудации верхний - Денудациянинг юқори сатқи - ундан тепада денудация жараёни ку- затилмайдиган, баландлиги цор чизиги баландлиги билан мос келадиган сатх.
Уровень денудации нижний - Денудациянинг |қуйи сатқи - умумий эрозия базиси билан мос ке­лувчи сатқ. Ундан пастда денудация жараёнлари куза- тилмайди.
Уровень динамический - Динамик сатқ - Ер ости суюқликларига ташқи таъсир давомида (суюцлик чи- к,ариш, босим остида суюқлик киритиш) бурги қудуқ- лари ва цудукқпарда кузатиладиган, вақт давомида узга- рувчан сатқ. Таъсир тухтагандан сунг динамик сатқ, гидростатик сатқга утади.
Уровень карста предельный - Карстнинг чегара- вий сатқи - грунт сувлари ва сув қавзалари ёки улар билан боглиқ булган карст қодисалари ривожланиши мумкин булган энг қуйи чуқурликдан утувчи сатқ. К. ч. с. доимий (агар цуйида нокарбонат т. ж. лари пат­лами мавжуд булса) ёки мувақцат булади; чегара эро­зия базиси х,олати билан белгиланади. Карст қодиса- си эрозия базисидан қуйида ҳқам ривожланиши мум- кинлигидан қозирги вақтда “карст базиси" деган ту- шунча киритилди.
Уровень напорный - Босимли сатқ - к;. Уровень пьезометрический.
Уровень поверхности литосферы Земли - Ер ли- тосфераси юзаси сатқи - к. Средний уровень по­верхности литосферы земли.
Уровень подземных вод - Ер ости сувлари сатқи

  • солиштириш юзасига нисбатан мазкур майдонда ер ости сувларининг эркин сатқи ёки пъезометрик сатқи- нинг эгаллаган қолати. Сув сатқи тургун ёки динамик, доимий ёки нодоимий булиши мумкмн.

Уровень пьезометрический - Пъезометрик сатқ - бурги қудуқлари ёки қудук;ларда босимли сувларнинг очилиши натижасида юзага келувчи тургун сатқи. Улар мутлак, ёки нисбий баландлик билан, шунингдек ат­мосфера бирликлари билан ифодаланади.
Уровень рентабельности капитальных вложений

  • Сармоя киритишнинг самарадорлик даражаси

  • tof-koh саноати корхонасининг 1т мақсулоти учун олган фойдасининг киритилган сармоянинг солиш­тирма миедорига нисбати.

Уровень рентабельности освоения месторожде­ния - Конни узлаштиришнинг самарадорлик да­ражаси - 1т мақсулотдан олинган фойданинг унинг таннархига булган нисбати. Улар металл буйича, маъ­дан буйича, концентрат буйича ани1у1аниши мумкин. Уровень статический подземных вод - Ер ости сувларининг статик сатх,и - сув чик,ариш, сув кири­тиш билан узгаришга учрамаган ер ости сувлари са- тқи.
Уровень эксплозии - Эксплозия сатқи - вулкан каналидаги газ пуфакларини ёрилиши билан кузати­ладиган чукурлик. Бунда лава зарраларининг қайноқ газда учиб юришидан қосил булган “қизиган (қайноц) туман” пайдо булади. Агар Э. с катта чуқурликда булса портлашдан пайдо булган газлар бир оқимга бирлашиб юқори томон катта куч билан отилиб чиқа- ди. Э. с. вулкан огзига яқин жойлашган булса пу- факчалардан озод булган газлар юқорига ва турли томонга отилиб қайноц булутлар ҳқосил қилади.


. Уровни геоморфологические - Геоморсрологик сатқлар - Ер сатқининг кутарилиши кузатилаётган майдонларда экзоген жараёнлар (сув ва қаво) таъси­рида т. ж. ларининг б. ерга кучирилиши натижасида қосил булган текис сатх;лар. Морфогенез агентлари таъсирида хосил булганлиги сабабли улар денгиз сат- ҳқига нисбатан турли баландликларга эга рулиши мум­кин.
Усадка - қажм кичрайиши - т. ж. лари намлиги- нинг камайиши қисобига қажмининг кичрайиши. Ускорение силы тяжести - Огирлик кучининг тез- ланиши - юқоридан эркин тушаётган жисмни огир­лик кучи таъсирида эришилган тезланиши. Сон жи- қатидан жисм массаси бирлигига таъсир этаётган куч- га тенг. Чунки ердаги огирлик кучи гравитацион тор- тилиш кучига тенг. О. к. т. ни ердаги зичлиги турлича булган т. ж. ларини нотекис тақсимлаЬиши билан тушунтирилади.
Условия рудоотложения - Маъдан ётқизилишининг шароитлари - маъданлашиш жараёнининг ривожлани­ши, унинг тезлиги, м-ллар парагенезиси хусусиятлари, маъдан ажралиш шакллари ва ш.к.ларни руёбга келти­рувчи шарт-шароитлар. Маъданлашиш бир қатор фи- зик-кимёвий омилларга боглиқ булиб, булаога х,арорат, босим, оксидланиш - тикланиш потенциал и, маъданли эритмаларнинг ишқорлилиги, кимёвий фаоплиги, сорб- цион хусусияти, цамровчи т. ж. ларининг суоқликларни утказувчанлиги, табиий электр майдонларнинг мавжуд­лиги ва х,оказолар киради. Улардаги узгариш ёки узаро таъсирнинг юзага келиши табиий мувозанатни бузиб, маъдан ётқизилишини юзага келтиради деб ' ахмин қили- нади.
Условия рудоотложения абиссальный - Маъдан ётқизилишининг абиссал шароитлари - маъдан ётқизилиши ер юзасидан 5 км дан 10-15 км гача булган чуқурликда амалга ошади. Хром, платина ва титаномагнетитларнинг магматик конлари, камёб ме­талларнинг пегматитли ва грейзен-кварцли конлари қосил булади.
Условия рудоотложения близповерхно«лные - Ер сатқига яцин маъдан ётқизилиш шароитлари - Ер
юзасидан 1-1,5 км чуцурликкача булган шароитлар. Улар учун эффузив ва субвулкан қосилалар билан маконий ва парагенетик боглиқ конлар (колчедан, эпитермал Си, Аи, Ag, Sn, Нд, Sb ва б.) хосдир. Бундан ташкқри, маъдан­ларнинг телескопланиши, металларнинг нотекис тарк,ал- ганлиги қамда колломорф текстураларнинг] сезиларли ривожланганлиги қоллари қам кенг тарқалгг.н.
Условия рудоотложения гипабиссальнқе - Маъ­дан ётқизилишининг гипабиссал шароитлари - Ер юзасидан 1-1,5 км.дан 3-5 км чуқурликкача булган шароитлар назарда тутилади. Булар учун Fe, Си ва б.лар- га эга, мураккаб таркибли, гидротермал ва скарнли кон­лар хос булиб, маъданларида металларнинг нотекис так- симланиши ва паст қароратли конлардаги каэи маъдан­ларнинг колломорф текстурасининг ривожланиши ку­затилади.
Условия сейсмогеологические - Сейсмогеологик шароитлар - тадқиқот утказилаётган райснда ер юза­сидан то урганилаётган чуқурликкача таркалган т. ж. лари қайишқоқлик хоссаларининг так;симла-ниши маж­муаси. )қал к,илиниши зарур булган геологйк вазифа-


лар биринчи навбатда геологик қирқимга
қулланиладиган усулларга боглиц булади


ва бунда


Усовит - Усовит - Ba2Mg[AIF6. Цат. 3,5. Сол. of. 4,18. Цунгир, жигаррангли, шишасимондан то мойси- монгача ялтироқ донадор агрегатли пластинкасимон м-л. Кислоталарда эрийди. Флюоритли томирларда учрайди.


Устарасит - Устарасит - Pb(Bi,Sb)6S10. Цат. 2,5. Со- Л-OF. 6,9. Висмутиннинг РЬ га бойрок, тури. Кристал­ли агрегатлардан иборат булган кумушсимон кулранг, металлсимон ялтироц м-л. Кварц томирларида висму­тин ва соф Bi билан бирга учрайди.
Устойчивость минералов - Минералларнинг бар- дошлилиги - ташқи таъсирга (физик ва кимёвий) м-лларнинг қаршилик курсата олиш қоби-лияти. Муқит ва м-ллар хусусиятлари уларга курсати-ладиган таъсир- нинг давомийлигига боглиқ.
Устойчивость пород - Tof жинсларининг бардош- лилиги - т. ж. нинг сув оқим-ларига, қия сатҳу1ардаги т. ж. ларининг тургунлиги, tof-koh иншоотларининг казишга ҳамда бургилашга қаршилик курсата олиш цоби- лияти. Ф. к;, ва т. ж. узгарувчанлигига тескари тушунча- ни қам билдиради.
Уступ - Тик ён багир (погона) - 1. Турли баланд- ликларда жойлашган текис юзаларни ажратувчи қар хил қияликдаги рельеф элементлари. Тектоник (бир хил ёшдаги юзалар), абразион, эрозион, дефляцион, денудацион, техноген ва б. турлари ажратилади. 2. Конни қазиб олиш системаси элементларидан бири.

  1. Тозаловчи забой шаклларидан бири.

Устье речное - Дарёнинг қуйилиш жойи - дарё­нинг денгиз, кул ёки б. дарёга қуйилиш жойи цуйида- ги қолларда мавжуд: 1) рисоладаги-к;уйилиш жойида- ги дарёнинг кенглиги унинг қуйи оқимларидагига тенг; 2) кенгайтирилган шакли-одатда денгиз босиши ва қочиши даврий равишда такрорланиб турадиган дель- таларда кузатилади; 3) дельтали-одатда дарё матери­аллар ташиб келтириб қуйилиш жойларига ётқизиши билан тавсифли; 4) осилмали-дарё узининг к,уйилиш жойида шаршаралар кузатилади. Дарё сувни бурла- нишга, тупроқа сингишига, карст бушлик;ларига ок,иб кетишига сарфлаб юбооса, унинг тугалланиш жойи “кур ориз"ли деб аталади.
Устье скважины - Бурги қудуги of3h - бурри қуду- fhhhht ер сатқи билан кесишиш жойи Утяжелители - Огирлаштиргичлар - турли м-ллар- нинг (барит ва б.) майдаланган заррачалари. Бурри- лаш эритмаларининг орирлигини ошириш учун қуши- лади. Бу қушилмалар “орирлаштиргичлар” деб юри- тилади.
Участок россыпей - Сочмалар қудуди - бу май­донлар к;уйидагича тавсифланади: 1) маълум бир маг­матик комплекс т. ж. лари; 2) аниқ урнатилган струк­тура элементлари, унинг оддий ва мураккаб (дарзлик- лар ва улар системаси) хиллари, шунингдек маъдан таналарининг ривожланиши ва жойлашишини назо- рат этувчи маълум бир литологик таркибдаги т. ж. лари; 3) узгармас ётиш шаклларига эга булган бир неча конлар бирлиги; 4) мунтазам ва бир хил булган эрозион кесими; 5) туб конлар билан сочмалар урта­сида мавжуд алоқадорлик.
Учение о геологических формациях - Геологик формациялар қақида таълимот - бир-биридан фарқ қилувчи стратиграфик, парагенетик ва генетик йуна­лишларга ажралади. 1. Стратиграфия нуқтаи назари- дан формация-мақаллий стратиграфик жадвал объек-


Ф
тлари булган кичик свита (подсвита), свита ва баъзан сериянинг узидир. 2. Парагенетик йуналишда форма­ция т. ж. ларининг парагенез (пара-генерация) лари англанади. Турли қудудлардаги турли ёшга эга т. ж. лари парагенезларининг к,айта-рилиши геологик фор­мациялар тузилиши ва таркибининг статистик мунта- замлигини акс эттиради. 3. Генетик йуналишга муво- фик, формация (геоге-нерация) лар маълум бир шаро- итларда х,осил булган ётқизик/iap, свиталар, фациялар, чукинди-вулканоген қатламлар комплекслари ва (ёки) магматик т. ж. лари уюшмасидир.
Учение о симметрии - Симметриялар зқақида таъ­лимот - кристалл моддаларнинг ички тузилиши ва ташқи шакли симметриясининг геометрик қонуниятла- рини изоқлаш.

Download 0.71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   394




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling