Nitrat kislota ishlab chiqarishni takomillashtirish

NITRAT KISLOTA ISHLAB CHIQARISHNI TAKOMILLASHTIRISH
Istamov Shaxzodbek Isom oʻgʻli Buxoro muhandislik-texnologiya institut magistranti
Nitrat kislota sanoatda ham, xalq xo‘jaligining boshqa tarmoqlarida ham keng ko‘lamda ishlatiladi. Ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha u sulfat kislotadan keyingi ikkinchi o‘rinni egallaydi. Ishlab chiqariladigan nitrat kislotaning ko‘p qismi o‘g‘itlar, portlovchi moddalar, raketa yoqilg‘ilari ishlab chiqarishga sarflanadi. Bundan tashqari u sulfat kislota (nitroza usuli), sintetik bo‘yoqlar, turli xil plastmassalar, nitrosellyuloza, sintetik tolalar va x.k. ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Sanoatda uch xil navdagi suyultirilgan (kuchsiz – 45-55% HNO3) va ikki navdagi konsentrlangan (97-98% HNO3) nitrat kislota ishlab chiqariladi.
Nitrat kislota muhim kimyoviy birikma bo'lib, umumiy ishlab chiqarishning qariyb 80% o'g'it sanoatida qo'llash uchun ajratilgan. Hozirda qiyinchilik tug‘dirishi mumkin: nitrat kislota ishlab chiqarishda eng qat’iy ekologik standartlarga javob beradigan energiyani maksimal qayta tiklash va eng kam investitsiya xarajatlari bilan loyihalashni qanday qilish mumkin? Bunga yechim sifatida mono- va ikki bosimli nitrat kislota konstruksiyalaridan foydalanish mumkin. 600 MPa (mono-bosim) yoki 2000 MPa va undan yuqori (ikki bosim) gacha bo'lgan keng turdagi zavod quvvatlari uchun mono va ikki bosimli nitrat kislota ishlab chiqarish jarayonlaridan foydalanish ham yuqori gaz harorati bilan ajralib turadi va maksimal energiyani qayta tiklash, ishonchli ishlash uchun mo'ljallangan.
Nitrat kislota ishlab chiqarish jarayoni juda korroziyaviy bo'lib, asosiy korroziya muammolari kislota kondensatsiyasi qayta bug'lanish ta'siridan kelib chiqadi. Yuqoridagi ishlab chiqarish jarayoni bu ta'sirni minimallashtirish va korroziyani oldini olish uchun jarayon parametrlarini diqqat bilan tanlaydi. Bu jarayondan Niderlandiyada joylashgan Stamicarbon zavodi foydalanadi Stamicarbonning saqlangan maʼlumotlariga koʻra zavod 1989 yilda qurilgan. 30 yildan ortiq vaqt davomida korroziyaga qarshi hech qanday muammosiz ishlamoqda. Bundan tashqari, Stamicarbon zavodida nitrat kislotasi ishlab chiqarish texnologiyasida hech qanday xususiy materiallar talab qilinmaydi, bu esa xarajatlarni yanada kamaytiradi.
Nitrat kislota ishlab chiqarishni loyihalashda Stamicarbon zavodi uchun xavfsizlik birinchi o'rinda turadi - xuddi bizning barcha texnologiyalarimiz kabi . Stamicarbon zavodining so'nggi lohiyasi ammiak chiqishini minimallashtirish uchun jarayonni aniq nazorat qilish va ishga tushirish paytida xavfli vaziyatlarni oldini olish uchun qo'shimcha xavfsizlik choralari bilan tavsiflanadi.
Demak, yangi usulda nitrat kislota olish quyidagi afzalliklarga ega:
Ishonchli jarayon
Eng yuqori energiya samaradorligi
Ishlashning qulayligi va xavfsizligi
Kam emissiya
Korroziyaga qarshi dizayin
Atrof-muhit uchun zararsiz

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI
1.Noorganik kislotalar ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblari Shamshidinov Israiljon Turgunovich TOSHKENT – 2020

2.Mineral o'g'it ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblari

G'afurov Q., Shamsiddinov I.Fan va texnologiyaKimyoviy texnologiya. Kimyo sanoati, Darslik, 2010, O`zbekiston, O'zbek

3.Mineral o`gi`tlar va tuzlar texnologiyasi G`afurov Q., Shamshidinov I.Fan va texnologiya Darslik, 2007, O`zbekiston, O'zbek

4. www.ziyonet.uz

5.www.stamicarbon.com

Ilova: @istamovshaxzod8gmail.com
Muallif telefon raqami: [phone]