Niyazova n. A, Ximmataliyev d. O

Tarmoq topologiyasi. 
Tarmoq 
topologiyasi 
(tuzilishi, 
konfiguratsiyasi) 
odatda 
tarmoq 
kompyuterlarining bir-biriga nisbatan joylashishi va aloqa liniyalari orqali 
bog'lanish usuli sifatida tushuniladi. Global tarmoqlarda ulanishlarning tuzilishi 

---

78 
odatda, foydalanuvchilardan yashiringan va har bir seansda unchalik ahamiyatga 
ega bo’lmagan aloqa o'z-o'zidan amalga oshirilishi mumkin. 
Topologiya asbob
–uskunalarga qo'yiladigan talablarni, ishlatiladigan kabelning 
turini, almashinuvni boshqarishning eng maqbul va eng qulay usullarini, 
ishonchliligini, tarmoqni kengaytirish imkoniyatlarini aniqlaydi. Tarmoq 
foydalanuvchisi kamdan-kam hollarda topologiyani tanlashi kerak bo'lsa ham, 
asosiy topologiyalarning xususiyatlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari 
to'g'risida bilish kerak. 
Tarmoqning uchta asosiy topologiyasi mavjud: 
1. Shina (bus)
–barcha kompyuterlar parallel ravishda ulangan bitta aloqa 
liniyasi. Har bir kompyuterdan ma'lumot bir vaqtning o'zida boshqa barcha 
kompyuterlarga uzatiladi (3.3-rasm). 
3.3-rasm. "Shina" tarmoq topologiyasi. 
"Shina" topologiyasi bu kompyuterlarning tarmoq uskunalari, shuningdek 
barcha abonentlarning tarmoqqa kirishdagi teng huquqlarini anglatadi. Shinadagi 
kompyuterlar ma'lumotni faqat navbat bilan uzatishi mumkin, chunki bu holda 
aloqa liniyasi yagona hisoblanadi. Agar bir vaqtning o'zida bir nechta kompyuter 
ma'lumot uzatsa, u (nizo, to'qnashuv) natijasida buziladi. 
"Shina" topologiyasida aniq markaziy narsa yo'q barcha ma'lumotlar 
uzatiladigan abonent, bu uning ishonchliligini oshiradi. Shinaga abonentlarni 
qo'shish juda oddiy va odatda tarmoqda ham ishlashi mumkin. Shinaning muhim 
afzalligi shundaki, agar tarmoqdagi biron bir kompyuter ishlamay qolsa, sog'lom 
mashinalar almashishni odatiy tarzda davom ettirishlari mumkin.