Nizomiy nomidagi tdpu shahrisabz filliali pedagogika fakulteti boshlang`ich ta’lim va sport tarbiya ishi

Nizomiy nomidagi TDPU

Shahrisabz filliali pedagogika fakulteti

boshlang`ich ta’lim va sport tarbiya ishi

yo`nalishi 103-guruh 1- kurs talabasi

Abdixoliqova Sabrinaning ona tili fanidan

___________________________________ mavzusida tayyorlagan taqdimoti

RejA:

• Iboralar haqida.
• “Sohil bo’ylab chipayotgan olapar” hikoyasi tarkibiga qatnashgan iboralar

Iboralar.

• Tushingni suvga ayt.
• Nafasingni issiq qil.
• Bo`sh kelmang.
• Avzoyi bozulmoq.
• Bosh oqqan tomonga yurmoq.
• Peshonamz yarqiragan.
• Quloqni ding qilmoq.

Bunday bo`lmaydi

• Bolakayning ko`ziga quruqlik ko`ringanida ‘‘Yetib kelibmiz’’,- deb xursand bo`ladi. Uning bu gapiga tog`asi ‘‘tushingni suvga ayt jiyan’’ deydi

Yomon niyat qilma , niyatingni yaxshi qil

• Ushbu iborani bolakayning ko`ziga quruqlik ko`ringan paytda uning otasi ‘‘U quruqlik emas balki qayiq tomonga to`lqinlar bostirib kelayotgan bo`lmasin’’ deganda bolakayning amakisi tomonidan ‘‘ Nafasingni issiq qil’’ iborasi ishlatiladi.

Taslim bo`lmang, yengilmang.

Qayiq ustiga to`lqinlar bostirib kelganida bolakayning bobosi qayiqdagilarga ‘‘Bo`sh kelmanglar’’ deb qichqiradi.

Vajohati yomonlashdi, achchiqlandi

Bu hikoyada ushbu ibora daryo to`lqinlari kuchayib, atrofni tuman qoplaganda ‘‘Havoning avzoyi buzuldi’’ deb aytilgan.

Istagan tomonga yurmoq

Ovchilar tumanda qolgan paytda qayerga yurishni bilmaganda ‘‘ Boshi oqqan tomonga yuramiz’’ degan iborasini ishlatadi.

Omadli, omadi bor

Ovchilar to`lqinlardan omon qolishganida ‘‘Peshonamiz yarqiragan’’ iborasini ishlatishadi.

Diqqatni qaratmoq, etiborli bo`lmoq

Atrofni tuman qoplaganda yulduzlarni ko`rib yo`lni topib olish uchun ‘‘quloqni ding qilaylik’’ deb aytishadi.

Iboralar

Frazeologiya tilshunoslikning frazeologik birliklarini o‘rganuvchi sohasidir. Frazeologiya termini tilshunoslikda ikki ma’noda qo‘llaniladi:

1. Tildagi frazeologik birliklarning jami ma’nosida.

2. Shunday birliklarni o‘rganuvchi soha (fan) ma’nosida.

Ikki yoki undan ortiq so‘zdan tarkib topgan va yaxlit bir ma’no ifodalaydigan til birligi frazeologik birlik yoki frazeologizm deyiladi: qo‘y og‘zidan cho‘p olmagan, og‘zi qulog‘ida, yuragiga ko‘ngliga qil sig‘maydi, do‘ppisi yarimta ikki gapning birida, sirkasi suv ko‘tarmaydi kabilar. Demak, leksikologiya tilning luga‘t sostavini (leksikasini) frazeologiya esa frazeologik birliklar sostavini o‘rganadi. Lug‘at sostavida til birligi so‘z bo‘lsa, frazeologiya sostavida frazeologizm til birligidir.

Tilning lug‘at boyligi leksikasi va frazeologiyadan iboratdir. So‘z ham, frazeologizm ham lug‘aviy birliklar hisoblanadi. Frazeologizmlar birdan ortiq so‘zdan tashkil topishi bilan so‘z birikmasi yoki gap tipida bo‘lsa-da, lekin ular nutq birligi bo‘lgan bu birliklardan tamoman farqlanadi, va lug‘aviy birlik sifatida ko‘p jihatdan so‘zlarga yaqin turadi, so‘zlarga xos bo‘lgan juda ko‘p xususiyatlar frazeologizmlarga ham xosdir. Frazeologizmlar so‘z birikmasi yoki gaplar kabi nutq jarayonida hosil bo‘lmaydi, balki ular xuddi so‘zlar kabi tilda tayyor holda mavjud bo‘ladi. Demak, frazeologizmlar til hodisasi hisoblanadi: aravani, quruq olib qochmoq, kovushini to‘g‘rilab qo‘ymoq, sichqonning ini ming tanga, tomdan tarasha tushganday, nog‘orasiga o‘ynamoq, kapalagi uchib ketdi kabilar tilda tayyor holdagi lug‘aviy birliklardir

Tilning lug‘at boyligi leksikasi va frazeologiyadan iboratdir. So‘z ham, frazeologizm ham lug‘aviy birliklar hisoblanadi. Frazeologizmlar birdan ortiq so‘zdan tashkil topishi bilan so‘z birikmasi yoki gap tipida bo‘lsa-da, lekin ular nutq birligi bo‘lgan bu birliklardan tamoman farqlanadi, va lug‘aviy birlik sifatida ko‘p jihatdan so‘zlarga yaqin turadi, so‘zlarga xos bo‘lgan juda ko‘p xususiyatlar frazeologizmlarga ham xosdir. Frazeologizmlar so‘z birikmasi yoki gaplar kabi nutq jarayonida hosil bo‘lmaydi, balki ular xuddi so‘zlar kabi tilda tayyor holda mavjud bo‘ladi. Demak, frazeologizmlar til hodisasi hisoblanadi: aravani, quruq olib qochmoq, kovushini to‘g‘rilab qo‘ymoq, sichqonning ini ming tanga, tomdan tarasha tushganday, nog‘orasiga o‘ynamoq, kapalagi uchib ketdi kabilar tilda tayyor holdagi lug‘aviy birliklardir

E’tiboringiz uchun raxmat!!!