Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

Kichik  guruxlarda  ishlash.  O‗qituvchi  mexnatining  murakkabligi  har  bir 

shaxsdagi  yoki  guruxdagi  imkoniyatlarning  rivojlanishiga  sharoit  yarata  bilishdir. 

Eng  muhimi,  o‗quvchining  o‗zini  shaxs  deb  tushunishiga    o‗qituvchi  yordam 

berishi  zarur, o‗zligini, xayotini.  Dunyoni  idrok etishga extiyoj  uyg‗otishi  darkor: 

unda insoniy g‗urur tuyg‗usini va uning tarkibiy qismi – o‗z xatti-xarakatlari uchun 

o‗zi,  do‗stlari,  maktab,  jamiyat  oldida  ma‘suliyat  hissini  tarbiyalash  kerak. 

O‗quvchilar  bilim  olish  yo‗lidagi  mashaqqatli  mexnatida  muvaffaqiyat  qozonishi 

uchun o‗qituvchi har bir o‗quvchining imkoniyatlariga ishonishi zarur. Bu yo‗ldagi 

muvaffaqiyatlar  o‗qituvchining  qat‘iyatiga,  toqatiga,  o‗z  vaqtida    yordamga  kela 

bilishiga  bog‗liq.  O‗quvchilarni  4  guruxga  bo‗lib  olish  kerak.  Keyin  ularga  nom 

berish  kerak.  Masalan,  atom,  molekula,  kuch,  ish  yoki  boshqacha  nomlanadi. 

O‗tiladigan  mavzudagi  muhim  so‗zlar  bilan  nomlansa,  juda  ham  maqsadga 

muvofiq bo‗lar edi. 

---

O‗qituvchi  o‗quvchilarga  quyidagi  masalani  berib,  har  bir  guruxning 

xulosasini eshitadi. 

Massasi  2  tonna  bo‗lgan  samolyot  400  m  balandlikda  50  m/s  tezlik  bilan 

uchayotgan  edi.  Samolyot  dvigateli  o‗chirilgan  holda  shu  balandlikdan  pasaya 

boradi  va  qo‗nayotganda  uning  tezligi  30  m/s  bo‗ladi.  Dvigatel  ishlatilmagan 

tarzda samolyot uchishiga havo qarshilik kuchining bajargan ishi topilsin. 

Berilganlar: m=2t=2000kg, 

V

1

=50m/c, V

2

=30m/c, h=400m, A=? 

Echilishi:  a)  samolyotning  keyingi  (ikkinchi)  vaziyatdagi  potensial 

energiyasini  nolga  teng  deb  hisoblasak,  birinchi  vaziyatdagi  (h  balandlikdagi) 

potensial  energiyasi  mgh  bo‗ladi.  SHuning  uchun,  samolyotning  birinchi  va 

ikkinchi vaziyatlardagi mexanik energiyalarini quyidagicha ifodalash mumkin: 

mhg

mv

E





2

2

1

1

         

2

2

2

2

mv

E



 

b)  samolyotning  birinchi  vaziyatdan  ikkinchi  vaziyatiga  o‗tishda  unga 

og‗irlik kuchidan tashqari havoning qarshilik kuchi ham ta‘sir qiladi. Bu kuchning 

bajargan ishi to‗la mexanik energiyaning o‗zgarishiga teng, ya‘ni: 









































gh

v

v

m

mhg

mv

mv

E

E

A

2

2

2

2

2

1

2

2

2

1

2

2

1

2

 

V) formulalarga qo‗yib hisoblashlarni olib boramiz. 

Ж

м

с

м

с

м

с

м

кг

A

6

2

2

2

3

10

6

,

8

)

400

/

8

,

9

2

/

)

/

50

(

2

/

)

/

30

((

10

2

















 

Javob:  Qarshilik  kuchi  –  8,6Mj  ish  bajaradi.  Bundagi  minus(-)  xarakatga 

qarshilik ko‗rsatadigan kuchlarning ishi manfiy ekanligini ko‗rsatadi. 

Bundan  ko‗rinadiki,  bu  usul  guruxni  g‗oyalar  beradigan  o‗quvchilar  va 

ularni  ishlab  chiqadigan  o‗quvchilarga  bo‗lish  kabi  qoidalarni  o‗zida  mujassam 

etadi.  SHu  bilan  bir  qatorda  guruxlarni  o‗zaro  faol  xarakat  qilishga  undaydi. 

O‗qituvchi dars ijodkori, demak, u o‗z yo‗lini izlashi kerak. O‗qituvchi guruxdagi 

o‗quvchilarga  nimani  nimaga  qiyoslashni  o‗rgatishi  zarur.  Har  qanday  xodisani 

shunday o‗rgatish kerakki, o‗quvchilar chin ko‗ngildan, ya‘ni mustaqil xulosalarga, 

qiyoslarga o‗rgansin. 

---