Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

II BOB. DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA MOBIL ILOVALAR YARATISH VA ULARDAN FOYDALANISH METODIKASI
2.1. Ta’limda mobil ilovalarning qo‘llanishi
Ta’limiy mobil ilovalardan foydalanilgan o‘quv jarayonining ichki tuzilishini fikr yuritadigan bo‘lsak, bunday yondashuv bilan o‘quv jarayonining muhim xususiyatlarini, shuningdek, uni amalga oshirishning didaktik yondashuvlarini tushunish mumkin.
Birinchidan, bunday ta'lim ikki tomonlama uzluksiz kechadi. Mobil ilovalar ishtirokidagi ta'lim jarayonida o‘quv va kognitiv faoliyatning har bir bosqichida o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida yaqin aloqani ta‟minlanadi. Bunday o‘zaro ta'sir bo‘lmasa, jarayon boshqarib bo‘lmaydigan, xaotik bo‘lib qoladi. Ikkinchidan, ta’limiy mobil ilovalar ishtirokidagi o‘quv jarayoni strukturasining alohida tarkibiy qismlarini ajratib ko‘rsatishda uni amalga oshirish haqida tasavvurga ega bo‘lish lozim. Bu holda ta'lim jarayonini tashkil etish quyidagilarni o‘z ichiga oladi: tinglovchilarning o‘quv faoliyatining maqsad va vazifalarini aniqlash; tinglovchilarning bilimga bo‘lgan ehtiyojini va o‘quv faoliyatini rag'batlantirishni shakllantirish; tinglovchilar tomonidan o„zlashtirilishi lozim bo„lgan o„quv materialining mazmunini aniqlash; tinglovchilarning o‘quv va kognitiv faoliyatini tashkil etish; tinglovchilarning o‘quv faoliyatiga hissiy-irodaviy xususiyat berish; o‘rganuvchilarning o‘quv faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish; tinglovchilarning o‘quv faoliyati natijalarini baholash.
Uchinchidan, ta’limiy mobil ilovalar ishtirokidagi ta'lim jarayonining barcha bosqichlarida o‘quv va kognitiv faoliyatni faollashtirish zarurligini hisobga olish kerak.
To‘rtinchidan, o‘quv materialini tizimlashtirish, uni mantiqiy tugallangan didaktik birliklar, bloklar, modullarga bo‘lish zarur.
Hozirgi kunda mobil ilovalar ta’limda muhim rol o‘ynaydi va ularning ta'limdagi ahamiyati kundan-kunga ortib bormoqda. Mobil ilovalar ta'lim jarayonida katta ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan yo‘llar quyidagilar:

• 
  Kirish imkoniyati: Mobil ilovalar ta'lim mazmunini istalgan vaqtda va istalgan joyda o‘rganuvchilar uchun qulay qiladi, bu masofaviy yoki masofaviy o‘qitish uchun ayniqsa foydalidir.
  
• 
  Shaxsiylashtirish: Mobil ilovalar har bir o‘rganuvchi uchun o‘quv tajribasini individual ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda shaxsiylashtirishi mumkin, shu bilan ta'lim yanada qiziqarli va samarali bo‘ladi.
  
• 
  Jalb qilish: Interaktiv va jalb qiluvchi mobil ilovalar o‘rganuvchilarning motivatsiyasini va o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini sezilarli darajada oshirishi mumkin, natijada yanada muvaffaqiyatli o‘quv natijalari paydo bo‘lishi mumkin.
  
• 
  Fikr-mulohazalar: Mobil ilovalar o‘rganuvchilarga o‘z faoliyati haqida darhol fikr-mulohazalar berishi mumkin, bu esa tarbiyachilarga o‘quv usullari va materiallarini shunga moslashtirish va moslashtirish imkonini beradi.
  
• 
  Samaradorlik: Mobil ilovalar yordamida o‘qituvchilar o‘quv materiallarini yaratish va tarqatish, topshiriqlarni baholash, fikr-mulohazalarni berishda vaqt va kuchni tejashlari mumkin.
  
• 
  Hamkorlik: Mobil ilovalar o‘rganuvchilar o‘rtasida va o‘rganuvchilar va o‘qituvchilar o‘rtasidagi hamkorlikni osonlashtirishi mumkin, bu esa jamoaviy ishlashga asoslangan o‘rganishga imkon beradi va jamoatchilik hissini yaratadi.
  

Mobil ilovalar ta'lim va o‘quv tajribasini oshirish, uni yanada qulay, shaxsiylashtirilgan va qiziqarli qilish, yanada samarali va samarali ta'lim usullariga imkon berish uchun juda katta potensialga ega.
Ta’lim uchun mobil ilovalarning ahamiyati nafaqat yangi texnologiyalar nuqtai nazaridan ularning umumiy mavjudligi va jozibadorligi, balki ular taqdim etayotgan imkoniyatlar tufayli ham ortib bormoqda: o‘rganuvchilarning topshiriqlar bo‘yicha birgalikdagi ishlashi, maktabdan tashqarida o‘rganish, hamma gapirish, qatnashish imkoniyatiga ega (aksincha qo‘l ko‘tarish bilan).
Ta’lim muassasalari uchun mobil ilovalardan foydalanish quyidagilarga imkon beradi:

• 
  o‘rganuvchilar bilim darajasi ustidan yagona nazoratni amalga oshirish;
  
• 
  test va testlarni o‘tkazishni soddalashtirish;
  
• 
  ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilari o‘rtasida ma’lumot almashishni tezlashtirish, o‘qituvchilar va o‘rganuvchilar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir jarayonini soddalashtirish;
  
• 
  o‘quv jarayonini jadallashtirish va modernizatsiyalashni amalga oshirish;
  
• 
  tarqatilgan ta’lim manbasini tashkil etish;
  
• 
  o‘quv jarayoni ishtirokchilarining joylashuvi to‘g’risida ma’lumot bermasdan o‘rganuvchilarning birgalikdagi faoliyatini ta’minlash;
  
• 
  o‘quv, uslubiy va ma’lumotnomalarning shaxsiy media-kutubxonasi sifatida mobil qurilmadan foydalanish;
  
• 
  ta’lim va tadqiqot maqsadida mobil qurilmani ta’lim muassasasi tarmog’idagi qurilmalarga ulash;
  
• 
  Ta’lim va ilmiy tadqiqotlar uchun mobil ilovalar va o‘rnatilgan sensorlardan foydalanish, atrof-muhit to‘g’risida ma’lumot to‘plash.
  

Ta’limga mo‘ljallangan mobil ilovalar haqida gapirganda, ularning o‘rganuvchilar va o‘qituvchilar, ta’lim faoliyati ko‘rsatkichlari haqida ma’lumotni saqlash uchun yagona axborot maydoni sifatida foydalaniladigan bulutli xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini ta’kidlash kerak.
Hozirgi vaqtda bolalar alifbosidan tortib, o‘z-o‘zini o‘rganish uchun, Muloqot qilish uchun, shuningdek mobil ta’lim uchun qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan mobil ilovalarning turlari juda ko‘p.
Eng mashhur mobil ilovalarning ro‘yxati 1-jadvalda keltirib o‘tamiz:
2.1-jadval
Mobil ilovalar

Ilova nomi	Tavsifi
Microsoft ilovalari (Word, Excel, Power Point, OneNote, OneDrive)	Hatto kompyuter mavjud bo‘lmaganda ham ma’lumotlarni qayta ishlashga imkon beruvchi qulay mobil versiyalar.
Google ilovalari (disk, pochta, play market, Google Maps, Google Earth)	Fayllaringizga tezkor kirish, kerakli dasturlarni yuklab olish uchun qulay interfeys. Onlayn ravishda sun’iy yo‘ldosh interaktiv xaritalari. Virtual globus
Onlayn–kutubxona (Aldebaran, Artefakt, Архив “TarraNova”, самоЛИТ, ЛитРес, ЛитМир)	Ba’zi manbalarda onlayn tarzda kitobni yuklab olish yoki o‘qish mumkin, turli janrdagi asarlarning katta to‘plami.
GeoGebra	Geometriya, algebra, jadvallar, grafikalar, statistika va arifmetikani o‘z ichiga olgan barcha ta’lim darajalari uchun bepul, o‘zaro faoliyat platformalardagi dinamik matematik dastur, ulardan foydalanish oson bo‘lgan bitta to‘plamda.
Astronomik ilovalar (Astronomy Picture of the Day, Planets, Star Chart)	Siz yulduzlar, burjlar haqidagi ma’lumotlarni ko‘rishingiz, shuningdek osmonni kuzatishingiz, o‘tmish va kelajakdagi holatini kuzatishingiz mumkin.
Muzeylar (“Muzey Ermitaj”, “MoMa”, “Guggenheim”, «Musée du Louvre HD», “Your Art”, “Love Art: National Gallery, London”	Dunyoning buyuk muzeylari bo‘ylab yurish va ularning ekspozitsiyalarini tomosha qilish imkoniyatini beruvchi ilova.

Shuni ta’kidlash kerakki, mobil texnologiyalarning o‘sishi ta’lim sohasida doimiy o‘zgarishlarni amalga oshirmoqda.
Ta’lim jarayonida mobil qurilmalardan foydalanish ta’lim motivatsiyasini oshirish usullaridan biridir. Mobil qurilmalar insonning asosiy ehtiyojlarini amalga oshirishga yordam beradi - aloqa, ta’lim, o‘zini o‘zi anglash. Ushbu qurilmalarning o‘quv jarayoniga kiritilishi darslarning samaradorligini oshirish, o‘qituvchini odatdagi ishlardan ozod qilish, material taqdimotining jozibadorligini oshirish, vazifalar turlarini farqlash va qayta aloqa shakllarini diversifikatsiya qilish uchun mo‘ljallangan.
Mobil ta'lim ko‘plab turli xil shakllarni olishi mumkin, masalan:
1. Mobil ilovalar - mobil qurilmalarga yuklab olish mumkin bo‘lgan ta'lim maqsadlarida mo‘ljallangan ilovalar.
2. Mobil optimallashtirilgan veb-saytlar - mobil qurilmalarda osongina kirish va navigatsiya qilish uchun mo‘ljallangan veb-saytlar.
3. Elektron kitoblar - mobil qurilmalarda o‘qish mumkin bo‘lgan raqamli darsliklar.
4. Videolar - mobil qurilmalarda kirish mumkin bo‘lgan ta'limiy videolar.
5. Podkastlar - mobil qurilmalarda kirish mumkin bo‘lgan ta'lim mazmunining audio yozuvlari.
Mobil ta'lim olish ta'lim olish imkoniyatini oshirish, shaxsiylashtirilgan o‘quv tajribalariga imkon berish va o‘rganuvchilar o‘rtasidagi hamkorlikni osonlashtirish kabi ko‘plab afzalliklarga ega. Biroq, mobil o‘rganish ba'zi qiyinchiliklarni ham keltirib chiqaradi, masalan, mobil qurilmalarning ekran o‘lchami va ishlov berish quvvati bo‘yicha cheklovlari.
Mobil ilovalar o‘rganuvchilarga ta'lim mazmuni va resurslariga oson kirish imkoniyatini berish orqali ta'lim sohasida muhim rol o‘ynaydi. Mobil ilovalarning ta'limga hissa qo‘shish yo‘llari quyidagilar:
1. Moslashuvchanlik: Mobil ilovalar o‘rganuvchilarga har qanday joyda va istalgan vaqtda ta'lim mazmuni va resurslariga kirish imkonini beradi. Ushbu moslashuvchanlik, ayniqsa, ishlayotgan yoki oila a'zolariga g'amxo‘rlik qilayotgan va shaxsiy darslarda qatnashish uchun vaqtlari cheklangan kattalar uchun foydalidir.
2. Shaxsiylashtirish: Mobil ilovalar har bir o‘rganuvchining individual o‘rganish ehtiyojlariga moslashtirilishi mumkin. Ushbu xususiyat o‘rganuvchilarga o‘z tezligida o‘rganish va yaxshilash uchun zarur bo‘lgan sohalarga e'tibor qaratish imkonini beradi.
3. Ishtirok etish: Mobil ilovalar o‘rganishni yanada qiziqarli va interaktiv qilish uchun o‘yin xususiyatlarini o‘z ichiga olishi mumkin. Bunday imkoniyatlar o‘rganuvchilarni o‘quv jarayonida faol ishtirok etishga va bilimni uzoqroq vaqt saqlab qolishga undaydi.
4. Xarajatlarni tejash: Mobil ilovalar ta'lim etkazib berishning an'anaviy usullariga qaraganda ta'limni etkazib berishning arzon usulini ta'minlaydi. Bu, ayniqsa, sifatli ta'lim olish imkoniyati cheklangan kam resursli sozlamalarda foydalidir.
5. Innovatsion: Mobil ilovalar an'anaviy ma'ruzaga asoslangan yondashuvlardan ko‘ra qiziqarliroq bo‘lishi mumkin bo‘lgan ta'limni etkazib berishning zamonaviy usulini taqdim etadi. Ushbu innovatsion yondashuv o‘rganuvchilarning o‘quv tajribasini oshirishga va bilimlarni saqlashni yaxshilashga yordam beradi.
Mobil ilovalar ta'limni etkazib berishning moslashuvchan, shaxsiylashtirilgan, qiziqarli, innovatsion usullarini taqdim etish orqali ta'lim sohasida juda muhim rol o‘ynaydi.
O‘quv jarayonida mobil ilovalar yaratish uchun Thunkableni tanlashingiz uchun ba'zi sabablar:
1. Foydalanuvchilarga qulay interfeys: Thunkablening foydalanuvchilarga qulay interfeysi o‘qituvchilar va o‘rganuvchilarga kodlash bo‘yicha hech qanday tajribaga muhtoj bo‘lmasdan mobil ilovalar yaratishni osonlashtiradi.
2. Cross-platform: Thunkable android va iOS platformalarini qo‘llab-quvvatlaydi, bu ikkala operatsion tizimda ham ishlaydigan ilovalarni yaratishga imkon beradi.
3. Turli komponentlar va xususiyatlarga kirish: Thunkable foydalanuvchilar samarali o‘quv ilovalarini yaratish uchun foydalanishi mumkin bo‘lgan turli xil komponentlar va xususiyatlarni taklif etadi, masalan, shakllar, sensorlar, ommaviy axborot vositalarini ijro etish, joylashuv xizmatlari va boshqalar.
4. Hamkorlik: Thunkablening hamkorlik xususiyatlari o‘qituvchilar va o‘rganuvchilarga masofadan turib birgalikda ishlash imkonini beradi, aniq o‘quv ehtiyojlarini qondirish uchun moslashtirilishi mumkin bo‘lgan ilovalarni yaratadi.
5. Narx-navo: Thunkable - bu bepul dasturni ishlab chiqish platformasi bo‘lib, u o‘z foydalanuvchilariga bepul turli xil xususiyatlarni taklif qiladi. Bundan tashqari, bulutli saqlash va boshqalar kabi rivojlangan xususiyatlar uchun arzon narxlar rejalarini taqdim etadi.
Umuman olganda, Thunkable o‘quv jarayonida mobil ilovalarni yaratish uchun ideal vositadir, chunki u foydalanish oson platformani ta'minlaydi, bir nechta platformalarni qo‘llab-quvvatlaydi, turli komponentlar va xususiyatlarga kirishni taklif qiladi, hamkorlikni ta'minlaydi.
Dunyo bo‘ylab ko‘plab ta'lim mobil ilovalari ishlab chiqilgan bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos xususiyatlari va maqsadli auditoriyasiga ega. Dunyo bo‘ylab mashhur bo‘lgan ta'lim mobil ilovalarining ba'zi misollari:
1. Duolingo: Tanlash uchun 30 dan ortiq tillarni taklif qiladigan til o‘rganish ilovasi.
2. Khan Academy: Matematika, fan va gumanitar fanlar qatorida turli fanlar bo‘yicha bepul onlayn kurslar va darslarni taqdim etadigan ilova.
3. Epic! - Bolalar uchun cheksiz kitoblar: Bolalar kitoblarining cheksiz kutubxonasini taklif qiladigan va shuningdek viktorinalar va o‘quv videolarini ham o‘z ichiga olgan ilova.
4. Viktorina: O‘rganuvchilarga o‘yinlar va boshqa o‘quv vositalari orqali har qanday mavzuni eslab qolish va o‘rganishga yordam beradigan o‘quv ilovasi.
5. Fotomath: O‘quvchilarga matematika muammolarini yechishga imkon beruvchi va ularni yechish bo‘yicha qadamma-qadam ko‘rsatmalar beruvchi matematikani yechish ilovasi.
6. Edmodo: Xabarlar va hamkorlik uchun o‘rganuvchilar, tarbiyachilar yoki administratorlar uchun xavfsiz muhitni ta'minlaydigan ilova.
7. Udacity: Kompyuter fanlari, biznes va ma'lumotlar fanlari kabi turli mavzular va sohalar bo‘yicha bepul kurslar va pullik Nanodegree dasturlarini taklif qiladigan ilova.
8. Codeacademy: O‘rganuvchilarga turli tillar va ramkalar yordamida kodlashni o‘rgatadigan bepul kodlash kurslarini taklif etuvchi ilova.
Bu butun dunyo bo‘ylab ishlab chiqilayotgan va qo‘llanilayotgan ko‘plab ta'lim mobil ilovalarining bir nechtasi xolos.
Thunkable - bu foydalanuvchilarga ta'lim mobil ilovalarini osonlik bilan yaratishga imkon beradigan moslashuvchan va kuchli ilovalarni ishlab chiqish platformasi. Thunkable yordamida ishlab chiqilishi mumkin bo‘lgan ba'zi ta'lim mobil ilovalari quyidagilardan iborat:
1. So‘z quruvchi ilovalari.
2. Viktorina ilovalari.
3. Flashcard ilovalari.
4. Til o‘rganish ilovalari.
5. Matematik yechish ilovalari.
6. Ilmiy tajriba ilovalari.
7. Bolalar uchun interaktiv hikoya kitoblari./
8. Ta'lim oluvchilar va o‘rganuvchilar uchun raqamli portfellar.
9. Tadqiqot rejalashtiruvchi ilovalari.
10. Yosh o‘rganuvchilar uchun virtual fonika o‘yinlari.
Bular Thunkableda yaratilishi mumkin bo‘lgan ta'lim mobil ilovalarining bir nechta misollari. Foydalanuvchilar o‘zining qulay interfeysi va turli xil komponentlari va xususiyatlari bilan turli xil ta'lim maqsadlarida shaxsiylashtirilgan va qiziqarli mobil ilovalarni yaratishlari mumkin.