Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

III BOB. PEDAGOGIK TAJRIBA-SINOV ISHLARINI TASHKIL ETISH VA O‘TKAZISH
3.1. Tajriba sinov ishlarini tashkil etish bosqichlari
Tadqiqot usuli yoki “Muammoni hal qilish” ta’lim sohasidagi hamkorlikning asosi, chunki bu tabiiy kashfiyot jarayonini yoki voqelikni bilishni takrorlashdir. Rivojlanishiga imkon beradigan o‘quv jarayonini tashkil etishda bunday sharoitlarni yaratish uchun o‘quvchilar izlanishi va tadqiqot qobiliyatlariga ega mustaqil faoliyatni rivojlantirilishi va fanga qiziqishtirish lozim.¹
Pedagogik tajriba sinov ishlarining maqsadi ilmiy tadqiqotimizda ilgari surilgan farazimizning nechog‘lik to‘g‘ri ekanligini isbotlashdan iborat edi. Bu jarayonni shartli ravishda quyidagi bosqichlarga bo‘lish mumkin:
1. Tayyorgarlik bosqichi 2022-2023 o‘quv yilining 2-yarmida o‘tkazilib, bu davrda quyidagi ishlar amalga oshirildi:
- tadqiqotning asosiy yo‘nalishini aniqlab olish;
- muammoning nazariy va amaliy holatini o‘rganish;
- kasb-hunar ta’limi o‘quv muassasalari o‘qituvchilari bilan so‘rovnomalar o‘tkazish;
- o‘quv-me’yoriy hujjatlarini tahlil qilish va o‘rganish;
- tayanch o‘rta ta’lim maktablarini tanlash, ularda tajriba-sinov ishlarini o‘tkazish uchun moddiy-texnik, ilmiy-uslubiy negiz va pedagogik shart-sharoitlar mavjudligini o‘rganish;
- tajriba sinov ishlarini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan materiallarni tayyorlash;
- dastlabki tajriba sinov ishlarini o‘tkazish va boshqalar.
2. Ikkinchi bosqich - 2022-2023 o‘quv yilining 2-yarmida quyidagilar amalga
oshirildi:
- rejaga binoan tajriba sinov ishlarini davom ettirish;
- informatika va axborot texnologiyalari darslarini tahlil qilib borish;
- tajriba sinov ishlaridan olingan natijalarni miqdor va sifat jihatdan tahlil qilish;
- dars jarayoniga yaratilgan ta’lim texnologiyalarini qo‘llash orqali o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini aniqlash;
- ilmiy dalillar yig‘ish, ularni umumlashtirish;
- tajriba sinov ishlari natijalarini muhokama etish.
3. Tadqiqotning uchinchi bosqichi - 2022-2023 o‘quv yilida:
- tajriba sinov ishlari davom ettirildi;
- tadqiqot davomida to‘plangan barcha materiallarga statistik ishlov berib, uning ishonchli ekanligini isbotlash va metodik ishlarni amaliyotga joriy etish tadbirlari ko‘rildi.
Pedagogik tajriba sinov ishlarini Gulyamova D.R. taklif etgan nazorat va tajriba sinov guruhlarida bo‘lib olish metodikasiga asoslandi. Nazorat guruhlarida ta’lim jarayoni amaldagi o‘quv reja va dastur, o‘qitish metodikasiga binoan amalga oshirilgan bo‘lsa, tajriba sinov guruhlarida biz taklif etgan faol ta’lim metodlaridan foydalanilgan holda amalga oshirildi. Nazorat va tajriba sinov guruhlarining natijalari muntazam tahlil etildi va bir biriga qiyoslanib, xulosa chiqarildi. Zarur bo‘lgan hollarda bu jarayonda bevosita ishtirok etuvchi o‘qituvchilar tomonidan bildirilgan fikr-mulohazalar atroflicha muhokama etilib, o‘qitish metodikasiga o‘zgartirishlar kiritildi.
O‘quvchilarning bilimi, ko‘nikma va malakalari “Dasturlash asoslari” bo‘limiga doir amaliy masalalarni mustaqil holda ijodiy yechimini topishlarida, o‘rganilayotgan ob’yekt (predmet, jarayon, hodisa, shaxs)larning mohiyatini anglab, maqbul ravishda o‘z mulkiga aylantirish qobiliyatlari orqali aniqlandi. O‘quvchilarda shakllangan bilimlarning sifat ko‘rsatkichlarini baholashda ongli o‘zlashtirish, bilimlarni Davlat ta’lim standartlari doirasida tizimliligi va ulardan ijodiy foydalanish qobiliyati kabilar mezon sifatida foydalanildi. Buning uchun kirish va chiqish nazorat-sinovlaridan foydalandik.
Tajriba - sinov ishlarini olib borishda Chilonzor tumani 202-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabi tajriba-sinov maydonchasi sifatida tanlanib ma’lum tayyorgarlik ishlari amalga oshirildi.
Tajriba-sinov jarayonida informatika va axborot texnologiyalari fanini o‘qitish mazmuni, o‘rganish shart-sharoitlari, metodlari tanlanib, savol javob, pedagogik kuzatish natijalari, o‘quvchilarni bilimini nazorat qilish va baholash mezonlari jamlandi. Tajribaviy metodik ishlanmalar, amaliy mashg‘ulot bayonnomalari, tarqatma didaktik materiallar va interfaol ta’lim metodidan foydalanish orqali olingan samaradorlikni yuqori bo‘lishi ham isbotlandi.
Tadqiqotni amalga oshirish dasturiga binoan o‘quvchilarda informatika va axborot texnologiyalari fanidan bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllanganlik statistik tavsifini tuzish ko‘zda tutilgan edi. Bu o‘rta ta’lim maktablarida informatika va axborot texnologiyalari fanini o‘qitish bo‘yicha diplom ishida ishlab chiqilgan metodika samarali ekanligini baholash imkonini beradi.
Tadqiqot mavzusi yuzasidan shakllantiruvchi pedagogik tajriba-sinov ishlarining o‘quvchilar bilim darajasini tajriba va nazorat guruhlarida aniqlash hamda qiyosiy tahlil qilish bosqichi 2022-2023 o‘quv yili mobaynida amalga oshirildi. Jami 47 nafar o‘quvchi qatnashdi.
Nazorat guruhlarida o‘qitish jarayonida an’anaviy metod asosida amalga oshirilgan bo‘lsa, tajriba sinov guruhlarida biz taklif etgan metoddan foydalangan holda o‘tkazildi. Nazorat va tajriba sinov guruhlarining tajriba boshida va tajriba oxirida olingan natijalar muntazam tahlil etib borildi va ular bir-biriga qiyoslanib, xulosa qilindi. Tajriba sinov guruhida ishlab chiqilgan metodni qo‘llashning samaradorligi nazariy asoslanib, amaliy jihatdan isbotlab berildi. Nazorat ishlarining natijalarini baholashda tarkibiy tashxisiy tahlildan foydalanildi. Tajriba va nazorat guruhlari o‘quvchilari tomonidan o‘quv materiallarini qay darajada o‘zlashtirilganligi haqidagi to‘laroq ma’lumotni, ularda hosil bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarning to‘laligi, doimiyligi, ta’sirchanligi, ixchamligi kabi sifat ko‘rsatkichlarini bera oladi.
Tajriba-sinov ishlarining natijalarini matematik statistika usuli bilan qayta ishlash asosida o‘quvchilarning tajriba materiallarini o‘zlashtirishdagi samaradorligi haqida xulosalar chiqarildi. Bu guruhlardagi o‘quvchilarning bilim va ish-harakat usullarining shakllanganlik darajasidagi farqini aniqlash uchun biz o‘quv materialini o‘zlashtirish darajasi natijalarining statistik tavsifini tuzdik. Shunday qilib, bu guruhlardagi o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini qoniqarli, yaxshi va a’lo kabi baholarni qo‘llash imkonini beradi. Buning uchun biz yuqorida ko‘rsatib o‘tganimizdek ikkita mustaqil guruhlar oldik (har bir guruh a’zolarining soni ham bir-biriga bog‘liq emas) va past, o‘rta va yuqori kabi uch mezonli shaklda tanladik. O‘tkazilgan tajriba ishlarida o‘qitish jarayonining samaradorligini oshirishni baholash bir qator olimlarning matematik statistik ma’lumotlarni qayta ishlab chiqishga oid usullaridan foydalanish orqali o‘rganib chiqildi va tajriba sinov natijalariga tadbiq qilindi. Tajriba sinov ishlarini o‘tkazish metodikasi va tahlili.