Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. Rixsiboyev
Download 39.44 Kb. Pdf ko'rish
|
|
§ 3 ]l23145
S j APPENDIX 1 1[]APPENDIX12 E J a SPS @]ASP5i Ш) Иг,ьно[ сеел ®]камоп< ® }К ом ус @ ]К опия Э^Мадам @]МАЪР S jM y x .rc ® ]р .У Л . @ > Е Ж А Q S i1!, ------------- ia * u ___ H H i - U i i l _lldiyor С \М ои докуненть4 _JWtu OK I & Откена | _ J shovt 110-11-02 __Тшчг §Г)РЕЖА S jP o u u o 66-rasm Yangi papkada fayllar quyidagi algoritm asosida xotiraga kiritiladi: 1. M enyularpanelidan “Ф ай л ” menyusi “Sichqon” yordamida yuklanadi va undagi “ С охранить как” buyrug'iga kiriladi. Shunda ekranda hujjatlami saqlash darchasi “Сохранение документа” paydo bo‘ladi. Undagi “ П апка” yacheykasiga “ Мои д окум енть 1 ” papkasidagi yangi ochilgan papka, y a 'n i guruh nom i bilan nom langan papka qo'yiladi. 2. Darchadagi “ Имя ф ай л а” yacheykasiga fayl nom ini, masalan, “Alieva B arno”, y a 'n i talabaning familiyasi va ismi terib kiritiladi va “ С ох ран и ть” tugmasi “ S ich q o n ” yordam ida yoki “ E nter” tugmasi yuklanadi. N atijada ekrandagi chizm a fayli yangi papkada xotiraga yozilib qoladi (67-rasm ). ■ Й В Й Н Н Е Ш | _ | 1012-02 d a ^ d. - Серелс * ; Я]7-Маш. EjAm* 6 о 6^ с > a J a ш . . Л*я файла: |длиееа Барио z ] { У £охр»*ть (докумеит Word - | Отпекл 67-rasm 52 Barcha o'tilgan m ateriallar asosida 68-shaklda keltirilgan tasvirning ekrandagi chizmasi bajarilsin. 68-rasm Tayanch iboralar: Kesim va qirqim yuzalarini shtrixlash buyrug‘i Shtrixlash o b ‘yekti, shtrixlash konturi Grafik axborotlam i-chizm alarni xotiraga saqlash Xotiradan chaqirish Fayl Shaxsiy papka Nazorat savollari: 1. Kesim va qirqim yuzalarini shtrixlash buyrug‘i yuklangach qanday am allar bajariladi; 2. “ П росм огр” tugmasi qanday vazifani bajaradi. 3. Kesim va qirqim yuzalarini shtrixlash chiziqlari orasidagi masofa qanday qilib o'zgartiriladi. 4. Shtrixlash chiziqlarini gorizontal chiziqqa nisbatan og'ish burchagi qanday qilib o'zgartiriladi. 5. A utoC A D dasturlarida shtrixlash ob'ekti va konturi deb qanday berk yuzalarga aytiladi. 6. Grafik axborotlami xotiraga qanday saqlanadi. Shaxsiy papka qanday yaratiladi. 7. Файл deb nimaga aytiladi. 8. Shaxsiy papka nim a uchun yaratiladi. V III-M A S H G ‘U LO T Mavzu: Grafik axborotlarga o ‘lcham qo‘yish buvruqlari Adabiyot: 1. w w w .info-baz.narod.ru, III-раздел “ П р и м и ти в ь г, 4-часть. 2. A. Ф едоренков. А.Кимаев. AutoCAD 2002: “ Практический курс” , М осква, “Д Е С С C O M ” , 2002г., 240 274 стр. 3. Б. Барчард va boshqalar. “Внутренньш мир A utoC A D ” (Перевод с анг.) Киев: Д и а С оф т 2000. Ш -раздел. “ РазмерьГ’- “0 ‘1сЬат1аг” buyrug'idan foydalanib geom etrik figuralar, detallar va buyum larning kerakli o'lcham lari chizinada q o ‘yiladi. Buning uchun aw al kerakli ko'rsatkichlam ing oMchamlari kom pyuterga kiritiladi, y a 'n i o'lcham qc'yishning tayyorgarlik ko‘rish'bosqichi bajariladi. 8.1. “ Р а зм е р ь Г -“ 0 ‘1сЬат1аг” qo ‘yishga tayyorgarlik ko‘rish tartibi “ Р азм ерьГ -“0 ‘1сЬат1аг' qo'yishga tayyorgarlik ko'rish bosqichi quyidagi tartibda amalga oshiriiadi: 1. “Sichqon” yordamida menyular panelidan “Ф ормат” yoki “ РазмерьГ menyusi yuklanib, undagi tegishlicha “ Размерньш стили...” yoki ‘"Стил...” buyrug‘iga kiriladi. Shunda ekranda “М енеджер Стиля измерения” darchasi paydo b o ia d i (69-rasm ). T е к у ш ^ Стияь: ISO -25 £тили: Preview of: ISO-25 Создать .. ^Э|;1внГггь...;| Удалить... j Ср-ЭЕ-ИкЛЪ... Сп р ав га 2. Bu d a rch ad a g i o 'n g to m o n d a jo y lash g an b u y ru q la r o ra sid a n “ И зм енить" tugmasi yuklanadi. Ekranda “ И зм ен ить С тиль изм ерени я: IS O -25’" darchasi paydc bo'ladi (70-rasm ). Линни и Стрелки J текст | Падгонка } OcMoet*>ie Едннииь» | Апьтернативнь»е Единишм | До ' 1 * ! Размесньге Линмм Цьет Т олшша лииии Промежчгок до метки Eajoeoe расстоямие. Скрьггъ Г Линия 1 Г panisnbte Лмнии U m t j D ByBbck 3 T олшима Л иник J— ByBlock Наконечники Стрелок 1ьй- 2сЛ J F Closed filed d | Closed filed d [Т25 Лромежугок до линин Смешение or намала. J0 — £крьпъ: Г~ Граница 1 Г* Грзница 2 Указэтеяь | р Closed tilled Размер Стрелис Марг ер Центра дпя Окрукности____ Тип: (маркёр 3 Р^ЗмеР-' р Справка 70-rasm A w al undagi “Л и н и и и С тр ел к и ” вклад ка-qo'yilm asi yuklanadi va “ Промежуток до л и н и и ” , “С меш ение от начала" va “ Размер С трелки” yacheykalariga tegishlicha, chiqarish chizig'ini o'lcham chizig‘idan chiqib turish uzunligi, chiqarish chizig'i bilan k ontur chiziq oralig‘i va strelka 0 ‘lcham lari chizm ani katta- kichikligiga m uvofiq tanlab kiritiladi. Agar bu qiym atlar tegishlicha 1.25, 0 va 7 b o ‘lsa, m aqsadga muvofiq b o ‘ladi. So‘ngra bu darchadagi «Текст» вкладка-қўйилмаси юкланиб, «Вмсота Т екста” va “С меш ение от мерной Л и н и и ” yacheykalariga, matndagi shrift balandligi va harf, ham da raqam lar bilan o'lch am chiziqlari orasidagi m asofalar kiritiladi. M asalan, bu qiym atlar tegishlicha 7 va 3 yoki 4 bo'lsin. П рьф авн ьш ан ие текста” -m atnni tekislashdagi “Standart IS O ” tugmasi yuklanib, “ O K ” tugmasi yuklanadi (71-rasm ). Shunda ekranda, dastlabki “ М енеджер Стиля и зм ер е н и я” darchasi paydo bo'ladi va undagi “Закрьп ъ” tugmasi yuklanib chizm aga qaytiladi: 3. 0 ‘lcham qiym atlarini va chizm adagi yozuvlarni DavST (G O ST)ga muvofiq yozilishi uchun m enyular qatoridagi “ Ф о р м ат” menyusiga kiriladi va undagi “Стиль Текста” buyrug'i yuklanadi. Shunda ekranda “Стиль Т ек ста” darchasi paydo bo'ladi (72-rasm ). Undagi “ Ф актор ш и ри н ь 1 ” va “Угол н ак л о н а” yacheykalariga h arf va raqam lar enining koeffitsienti va Яннин и Стрелки Текст |пс«гог*сл| Dctioewe Единиць! | А/ътерквпФние Едмвдо | До • I >I 0 тобрз*е 1 -ие Техста Стнль Т ексга 1S f andaid | Ш Ж ■ Цвег Текста- |OByB!ock | Bfcjccrr* Текста. |’ -j-j Доля ика/ъ< ВЬСОТЬС | --j Г~ R oht <*? вокруг текста I Разметение Тексга Вь1рз8швамне Г екста 6ертик.&льно: |Вьше * | С Горизомгальмое Гооизонтально (Сцектрироватэ* ^ \ Вьровнять с рвзмерной/иниай £мешение от мерной |Э -^-j & Ётаиаарг ISO' [ OK J Отмена | £лраека 71-rasm ularni qatorlar asosiga og'ish burchagi, vertikal chiziqqa nisbatan kiritiladi. Agar bu qiym atlar tegishlicha 0.6 va 15 bo'lsa, yozuvlar 75° ga og'gan holda yozilish holatiga o 'tib qoladi. Стиль текста Имя стиля :*J I Standard ▼ | Создать.. Применить Отмена г Шрифт --------------- Имя шршрта: Начертание: Вьюота: j )ДЛ Ixl. shx “ z i 1 ............................. jo 0000 Г~ Испояьзоеагь большой шрифт Слравка Эффекть!------------ -- Г Вверхдном Г Обрагнкмй Г Вертикальнь 1 й Предварительньм просмотр Фактор ширинья: |0-ч Угол наклона: р 5 _ Ш Ь С с В |АаВЬСсО Просмотр Bu holatni bevosita “ Предварительньж просм отр - “ Oldindan ko‘rib kuzatish” yacheykasida kuzatilib, “Стиль Т ек ста” darchasi yopiladi va o ‘Ichamlarqo"yishga tayyorgarlik ko‘rish bosqichi yakunlanadi. So‘ngra berilgan chizm aga qaytib o ic h a m la r q o ‘yishga kirishiladi. 8.2. “Pa3Mepbi”- “0 ‘lchamlar” qo'yish buyrug‘i va uning algoritmi Ekranning o ‘ng tom onida joylashgan o'lcharn qo‘yish asboblari panelidan foydalanib chizm ada tasvirlangan geometrik figuralar, detallar va buyum lar elem entlarining o ‘lcham lari, ularni bog'lovchi o ‘lcham lar va oxirida gabarit o ‘lchamIari q o ‘yiladi. Barcha oMchamlaming chiqarish va o ‘lcham chiziqlarini ham da oMcham qiym atlarini kom pyuterning o ‘zi hisoblab chizm aga yozib qo'yadi. Shuning uchun oMchamlami chizmada ko‘rinimli bo‘lishini hisobga olgan holda joylashtiriladi. Agar unga erishishni iloji b o ‘lmasa, “ И зм енить Стиль измерения: ISO -25” darchasiga kirib, undagi “ Подгонка” qo'yilm a- “ BKJiaaKa”sini yuklab, oMchamlami chizmadagi joylarini o ‘zgartirib, ularni q o ‘yilishini ko'rinim li bo'lishiga erishiladi. C hizm ada chiziqli oMchamlar, o ‘lcham larpanelidagi M tugm ani, qiya joylashgan elem entlam ing o ‘lcham lari esa, \ tugm ani yuklab q o ‘yiladi. C hizm ada biror nuqtaning X yoki Y koordinatalarini ko‘rsatish Iozim b o ‘lsa, dJ tugm ani yuklab qo'yiladi. Aylana yoyining radiusi va aylana diametri tegishlicha, & ? tugmalardan, ham da burchak o ‘lcham lar, d tugm adan foydalanib qo‘yiladi. Agar biror sabab bilan o ‘lcham k o ‘rsatkichlarini o'zgartirish kerak bo'lsa, o ‘lcham lar panelidagi oxirgi tugmasini yuklab, ekranga dastlabki “ М енеджер Стиля и зм ер е н и я” darchasini chaqirish ham m um kin. Agar biror o ‘lcham qiym atini yaxlitlab olish yoki unga qo ‘shim cha yozuv kiritish zarur b o'lsa, m enyular qatoridan “ И зм ен и ть ” m enyusi yuklanib, uni darchasidan “Т ек ст” qo'shim cha buyruq yuklanadi. Shunda ekranda paydo bo'lgan kvadrat nishoncha bilan o ‘zgartirish kiritiladigan o ‘lcham bog'lanadi. Ekranda paydo bo‘lgan “ Редактор мультилинийного тек ста” darchasiga kerakli o ‘zgartirish, m asalan 0100,51 yozuvini, Ф 100 yoki ФЮ1 yozuviga, yoki ФЮ yozuvini “4tesh. ФЮ” yozuviga o'zgartiriladi. Darchadagi “O K ” yoki “ E nter” tugmasini yuklab, q o ‘yiIgan o ‘lcham taxrir qilinadi. A utoC A D 2002 dasturida “ Редактор м ультили н ий н ого тек ста” d arch asin i quyidagi k etm a-k etlik d a (М о д и ф и к а ц и я /О б ъ е к т /Т е к с т / Редактирование) ekranga chaqiriladi. 0 ‘lcham q o ‘yish buyrug‘idan foydalanib quyidagi 73-rasm dagi vazifa bajarilsin va uning o'lcham lari q o ‘yilsin. 73-rasm Tayanch iboralar: 0 ‘lcham qo'yish buyruqlari 0 ‘lcham lar q o ‘yishga tayyorgarlik ko‘rish 0 ‘lcham lar qo'yish va uning algoritmi Chiziqli o ‘lcham Radius o ‘lcham D iam etr 0 ‘lcham Nazorat savollari: 1 . 0 ‘lcham lar q o ‘yishga tayorgarlik ko‘rish tartibini aytib bering; 2 . 0 ‘lcham lar qo ‘yishning qaysi buyruqlaridan foydalanib gorizontal, vertikal va og‘m a konturlarga o ‘lcham lar qo'yiladi; 3. 0 ‘lcham lar q o ‘yishning qaysi buyruqlaridan foydalanib aylanaga va uning yoyiga o ‘lcham lar qo'yiladi; 4. 0 ‘lchamdagi yozuvlami qanday qilib 75 gradusga og‘dirib yoziladi; 5. 0 ‘lchamdagi yozuvlarni balandligi qanday qilib o'zgartiriladi; 6 . 0 ‘lcham dagi yozuvlarni qanday qilib taxrir qilinadi, ya’ni o ‘lcham qiym atlari qanday qilib yaxlitlanadi yoki unga q o ‘shim cha yozuvlar kiriti- Kompyuter grafikasidan birinchi joriy nazorat ishini ( l -Ж Б ) bajarish (Nazorat ishi o ‘quv semestrining to‘qqizinchi xaftasida kunning ikkinchi yarmida o ‘tkaziladi) Nazorat rejasi: 1. Birinchi joriy baholash ishining m aqsadi va m azm uni; 2. Birinchi joriy baholash ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar; 3. Birinchi joriy baholash ishini taxt qilish. Uni xotirada saqlash va chizma qog‘oziga chiqarish. 1-Ж Б.1. Birinchi joriy baholash ishida tutashm aningchizm asi bajariladi. Birinchi joriy baholashda talabalarning kom pyuter grafikasidan olgan bilim va o'rgangan amaliy ko‘nikmalari sinaladi. Birinchi joriy baholashda ularning am aliy malakalari ham ortadi. Talabalarga o ‘qituvchilartomonidan vazifa qilib, ilovani birinchi laboratoriya ishida keltirilgan nazorat ishlari uchun vazifalar variantlaridan tanlab beriladi. Buning uchun u !a ro ‘z vazifalarini daftarlariga ko‘chirib oladilar. 1-Ж Б.2. Tutashm a bilan tanishib, uning chizniasini quyidagi ketma- ketlikda bajarish tavsiya etiladi, lekin buni liar bir talaba o'zi istagan va maqbul deb o'ylagan reja asosida, ya'ni ijodiy izlanishda boMib bajarishlari ham mumkin: 1. TeKis kontum ing sim metriya o'qlari va markaz chiziqlar “ О трезок” - “ Kesma” buyrug'idan foydalanib o ‘tkaziladi. Markaz chiziqlam i o ‘tkazishda ular orasidagi masofani “ Surish” - “С двиг” buymg‘idan yoki kesma uzunligini tezkor kiritish usulidan foydalanib kiritiladi. TeKis kontur chizm asida berilgan chiziqlar, ya’ni to ‘g‘ri chiziq va avlanalar chizib olinadi. TeKis kontur chizmasidagi tutashm a elenienti-aylana yoyi to ‘liq aylana ko'rinishida chizish panelidagi yoki “ Ч ер ч ен и е” menyusidagi “ K pyr” - “ A ylana” buyrug‘idan foydalanib chizib olinadi. Bunday amallami bajarish asosida chizmadagi barcha tutashmalar bajariladi. Ulardagi ortiqcha aylana yoylarini chizm adan y o ‘qotiladi. So‘ngra berilgan o ‘lchamlar, ekranda bajarilgan chizmaga qo‘yib chiqiladi. 1-ЖБ.З. Yuqoiidagi bosqichlaida bajarilgan “TeKis kontur” chizmasi taxt qilinadi. Tayyor boMgan “TeKis k o n tu r” chizm asi chop etishga tayyor holda hotirada saqlanadi va bir nushada qog‘ozga ko‘chirib olinadi. Adabiyot: 1. www.info-baz.nan 3 d.ai, IIl-раадел “ Редактирование геометрии”, 2-часть. 2. А. Ф едоренков, А.Кимаев, AutoCAD 2002: “ Практический курс” , М осква, “Д Е С С C O M ” , 2002г., 183 - 213 стр. 3. Б. Барчард va boshqalar. “ Внутренньш мир AutoCAD” (П ереводс анг.) Киев: Д и а С оф т 2000. Ш -раздел. 9.1. Laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun A4 yoki A3 formatlami bajarishga oid tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar Bu mashg‘ulotda awalgi mashg‘ulotlarda o ‘zlashtirilgan bilimlar asosida laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun A4 yoki A3 form atlam i asosiy yozuvi bilan bajariladi. A4 form atni va asosiy yozuv kataklarini chizishni va ulardagi yozuvlam i bajarishni ko‘rib chiqam iz. A4 formatni ekranda chizish uchun “ Kesma” buyrug‘i yuklanadi. Kursomi ekranning pastki yoki yuqori chap burchagiga olib kelib, uning birinchi chap burchagining o ‘rni belgilanadi. S h u n d a m u l o q a tla r d a r c h a s i d a , k e s m a n i ik k in c h i u c h in in g k o o rdinatalarini kiritish so ‘raladi. K esm a uzunligini kiritishning tezko r usulidan foydalanib, kursorni g o rizo n tal chiziq bo 'y lab o ‘ng tom o n g a suriladi va 210 mm terilib, “ E n te r” bilan qayd etiladi. N a tijad a A4 form atning bir to m o n i hosil b o ‘ladi va k ursor bu to m o n n in g ikkinchi uchiga kelib qoladi. K ursorni yuqoriga vertikal chiziq b o ‘ylab suriladi va 297 mm ni klavishalar yordam ida teriladi, ham d a “ E n te r” bilan qayd etiladi. Natijada A4 formatni ikkinchi tom oni ekranda chizilib qoladi. Qolgan tom o n larin i ham yuqoridagi to m o n la ri kabi chizib olinadi. N a tijad a A4 form at ek ran d a tasvirlanib qoladi. R am ka ch izig ‘ini va asosiy yozuv kataklarini chizish uchun “ QiBMr" - “ S u rish ” buyru g‘idan foydalaniladi. Buning uchun bu buyruqqa kirib, 5 mm qiym at kiritiladi va A4 form atning pastki, ustki va o ‘ng tom onlarini ketm a-ket kvadrat nishoncha bilan ajratib, kursorni form at ichkarisiga surib “ S ic h q o n ” bilan qayd etiladi. N atijad a ram ka chizig‘ining pastki, ustki va o ‘ng to m o n lari chiziladi. U ning chap to m o n in i chizish u ch u n , uni kvadrat n ish o n ch a bilan ketm a-ket t o ‘rt m arotaba siljitib, uni 20 mm o ‘ng to m o n g a suriladi. Asosiy yozuvning kataklarini chizish uchun kvadrat n ish o n ch a bilan k etm a-k et o 'n bir m arotaba siljitib, gorizontal chiziqlari chizib olinadi. S o 'n g ra “С д в и г”- ''S u ris h ” buy rug'idan yoki kesm a uzunligini tezkor kiritish usulidan foydalanib, lining vertikal chiziqlari chizib olinadi. O rtiq ch a to ‘g ‘ri chiziqlarni va ulam ing uzunliklarini kesmani ajratib, ekrandan yo'qotiladi yoki uzunliklari qisqartirilib chiqiladi. N atijada asosiy yozuv kataklari DavSTida belgilanganidek chizilib qoladi. 9.2. AutoCAD dasturida yozuvlar bajarish Asosiy yozuv grafalarini tegishli yozuvlar bilan to ‘ldiriladi. Kataklardagi yozuvni bajarishda asosiy yozuv kataklarini bir nechtasini kattalishtirib olinadi. AutoCAD dasturida yozuvlar quyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. M enyular qatoridan “ Р и совани е” - ‘‘Chizish" menyusi yuklanib, undagi “TeKCT”- “ M atn" buyrug'i yuklanadi. Oxirgi buyruqdagi “О дно CTP04HbiR,,- “ Bir qatorli” q o ‘shim cha b o ‘yruq yuklanadi (75-rasm ). Рисование Размерность Линия Луч Пиния конструкции i Ммогострочньм Поманая линия Поманая 30-линия Многоугольник • ПрямоугольтЖ МодиФикация изображение E'yLsy*. - r j J 6 ' a Q I B Дуга ► Kpyi ► Кольцо Сппайн Эплипс ► Блок ► Точка ► tUmpuxceka... Г рамица.. Область | Тёксго Поеерхности >1 Объемносгпи ► 1 3 _1 Мн&острочн&й текст.. Однострочнь»й т е к с т 75-rasm Shunda m uloqatlar darch asid a “ Matn yozuvining boshlanish nuqtasini ko‘rsating” so'rovi paydo bo‘ladi. Yozuvning boshlanish nuqtasi biror katakni chap tom onidan ko‘rsatiladi. 2. Shunda m uloqatlar darchasidagi navbatdagi so‘rov paydo bo‘ladi: “ M atndagi harflam ing balandligini kiriting” :. Bu so'rovga 2,5 mm terib kiritiladi va “E n ter” bilan qayd etiladi. 3. Shunda yana navbatdagi so‘rov paydo bo‘ladi: “M atn asosini gorizontga nisbatan og‘ish burchagini kiriting”. Bu so‘rovga “0 ”, y a 'n i gorizontal chiziq bo ‘ylab m atnni yozilishi kiritiladi. Bu so ‘rovning ko‘rsatkichi ham “ E nter” bilan qayd etiladi. 4. Shundan so‘ng muloqotlar darchasida “ Matnni kiriting” so‘rovi paydo b o la d i (76-rasm ). A fu ta s m a iib Н Л > ►ГЛ M o d e l/Т а у о и И / L a y o u t / S p e c i f y h e i g h t <2 5000> S p e c i f y r o t a t i o n a n g l e o f te s t < 0>: E n t e r tex t C om m and. 1 1 1 1 1 76-rasm Bu so'rovga javoban kerakli yozuvlar masalan, asosiy yozuv kataklaridan eng pastki chap katagiga 11111 raqam lar yozgan kabi, uning barcha kataklari tegishli yozuvlar bilan to ‘ldirilib chiqiladi. Agar yozuvlarni bajarishda xatolikka y o ‘l qo'yilgan b o ‘lsa, ularni “ H3MeHHTb”- “0 ‘zgartirish” menyusini va undagi “TeKCT”- “ M atn" buyrug‘i “ Sichqon” yordamida yuklanib, quyidagicha bataraf etiladi: Bu buyruq yuklangach ekranda “ M atnni taxrir qilish” darchasi kvadrat nishoncha paydo boMadi (77-rasm ). va Ш Ш З Ш Текст: JChizdi OK Отмена П омошь 77-rasm Kvadrat nishoncha bilan yuqorida yozilgan 11111 yozuvni ajratiladi, shunda “ M atnni taxrir qilish” darchasidagi “ M atn ” yacheykasida bu yozuv paydo bo‘ladi. Bu yozuvni “ Backspace” tugmasi yordamida o ‘chiriladi va uning o ‘miga to ‘g ‘ri yozuv m asalan, “C hizdi” yozuvi terilib, “ O K ” yoki “ E n ter” tugmasi bilan qayd etiladi. Shunda ekrandan darcha yo‘qolib, to ‘g‘ri yozuv paydo b o ‘ladi. Shu tariqa taxrir qilib n o to ‘g‘ri bajarilgan yozuvlar to ‘g ‘rilanadi. A sosiy yozu v kataklariga yozuvlarni “ KonHPOBaTb” - uN u sx a la sh ” buyrug'ining ‘‘M ultiple” qo'shimcha buyrug'idan foydalanib, bir xil yozuvni uning hamma kataklariga qo'yib chiqib, “ Изменить”- “0 ‘гйа1Иг1511” menyusi buyruqlaridan foydalanib ham bajarish mumkin. 78-rasmda laboratoriya ishlari uchun A4 format, asosiy yozuvi bilan kataklari to'ldirib ko'rsatilgan. Hosil bo'lgan A4 form atni blok deb xotiraga olib, undan A3 kabi formatlarni hosil qilish mumkin. Yoki asosiy yozuvini alohida blok ko'rinishida xotiraga kiritib qo'yib, uni istalgan form atlarga joylashtirish m um kin. Blok deganda yig'ma birlik tarkibiga kiruvchi detallarining tugallanib xotiraga saqlangan c h izm asi tu s h u n ila d i. M asalan , boltli b irik m an i yasash u c h u n u n i qism tarining chizm asi alohida-alohida chizib olinib, bloklar hosil qilinadi. So'ngra ularni bitta chiziqqa-o'qqa yig'ilib boltli birikmaning tasviri bajariladi. 78-rasm Tayanch iboralar: Laboratoriya ishlarini bajarishga tavsiyalar va uslubiy ko'rsatmalar. Laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun form atlar bajarish Bir va ko'p qatorli yozuvlar bajarish Nazorat savollari: 1. A4 yoki A3 fo rm atlarn i bajarishni eng m aqbul b o 'lg an nuqta koordinatalar kiritish uslubini asoslab bering. 2. Asosiy yozuv grafalarini chizishda va unga yozuvlar yozishda qaysi buyruqlardan foydalanishni maqbul ko'rasiz va nim a uchun. Adabiyot: 1. w w w .info-baz.narod.ru, П-раздел “ ГТримитив” , 2-раздел. 2. A. Ф едоренков, А.Кимаев, AutoCAD 2002: “ П рактический курс” , М осква, “Д Е С С C O M ”, 2002г. IV-раздел “С редства редактирован и я чертеж ей” , 4 -раздел, 291 - 307 стр. 3. Ю. Қ ирғизбоев va boshqalar. “ М аш инасозлик чизм ачилик курси” , Т , Ў қитувчи, 1987й. 45-51 бетлар. 4. Ю. Қ и рғи зб оев va boshqalar.' “Т ехн и к ч и зм ачи ли ги курси ” , Т, Ў қитувчи, 1987й. 45-51 бетлар. 10-11.1. I-laboratoriya ishi-“Teitis kontur” chizmasini, ya'ni “Tutashma”ni bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar I-laboratoriya ishini bajarish uchun talabalar guruh jurn alid an o ‘z tartib raqam lariga m os boMgan vazifani ilovadan oladilar. Talabalar bu m ashg‘u!otga o ‘z vazifalarini daftarga k o ‘chirib kelishgan boMishlari shart. “TeKis kontur” chizmasini quyidagi ketm a-ketlikda bajarish tavsiya etiladi: Lekin buni har bir talaba o ‘zi istagan, y a 'n i o ‘zi maqbul deb topgan reja asosida bajarishlari ham mumkin. 1. TeKis konturning oMchamlaridan kelib chiqqan holda A4 yoki A3 format tanlab olinadi. So‘ngra bu formatda tutashmaning simmetriya o ‘qlari va markaz chiziqlari “ О трезок” - “ Kesm a” buyrugMdan foydalanib o ‘tkaziladi. M arkaz chiziqlarni o'tkazishda ularorasidagi m asofani “ Surish” - “ С двиг” buyrugMdan yoki kesma uzunligini tezkor kiritish usulidan foydalanib kiritiladi. 2. TeKis k o n tu r chizm asida berilgan chiziqlar, y a’ni to ‘g ‘ri chiziq va aylanalar chizib olinadi. Bunda “О трезок”- “ K esm a” va “ K p vr” - “A vlana” buyruqlaridan foydalaniladi. 3. TeKis kontur chizmasidagi tutashm a elem enti - aylana yoyi o ‘tkaziladi. Kompyuterda bunday aylana yoyi toMiq aylana ko‘rinishda chizish panelidagi yoki “Черчение” menyusidagi “ Kpyr”- “ Aylana" buyrugMdan foydalanib chizib olinadi. Buning uchun ulam ing birortasiga kirib, undagi “ K ac/ Kac /Р ади у с” buyrugM yuklanadi va taxm iniy urinish nuqtalari “ S ich q o n ” yordam ida ko'rsatiladi. Muloqotlar darchasidagi so‘rovga tutashma radiusi kiritiladi va “ Enter” ni yuklash bilan tutashm a yoyi toMiq aylana boMib tasvirlanib qoladi. Shunday am allam i bajarish asosida chizm adagi barcha tutashmalar bajariladi. Ulardagi ortiqcha aylana yoylarini chizm adan yo'qotish uchun, “Q6pe3aTb”- “K esish” buyrug‘idan foydalaniladi. 10-11.2. I-laboratoriya ishini bajarish va taxt qilish Yuqoridagi bosqichlarda bajarilgan “TeKis kontur” chizmasi taxt qilinadi. Y a'n i I-laboratoriya ishini qog‘ozga chiqarib olishdan aw al, uning chiziqlari kerakli turlarda- qiyofalarda va yo‘g‘onliklarda bajarib chiqiladi. 0 ‘q va markaz chiziqlari ikkinchi “ ByLayer"’ buyrug'idan foydalanib bajariladi. Asosiy chiziqlar yo‘g‘onligini, ekranning eng pastki “ Реж им ” - “ H olat” qatoridagi “ В Е С Л И Н ” buyrug‘iga kirib, ko‘riladi va tekshiriladi. Agar chizm ada biror yo'g'onlashtirilm agan chiziq qolib ketgan b o ‘lsa, uni ajratib uchinchi “ ByLayer” buyrug'idan foydalanib yo'g'onlashtiriladi. Agar chizmadagi chiziqlarga rang berish lozim bo'lsa, birinchi “ ByLayer” buyrug'idan foydalaniladi. “TeKis kontur” vazifasida berilgan o'lchamlar, ekranda bajarilgan chizmaga q o 'y ib c h iq ila d i. 0 ‘lcham c h iz iq la rin i, strelkalarini va raqam larini ko'rsatkichlari “ Ф о р м ат" menyusidagi “ Размерньгй сти л и ...” buyrug'iga kirib, “ М енеджер Стиля измерения” darchasidan foydalanib tanlab olinadi. Tayyor bo'lgan “TeKis kontur” chizm asi qog'ozga chiqarish uchun tayyor holda hotirada saqlanadi va bir nushada qog'ozga ko'chirib olinadi. 79-tasmda “Teicis kontur”ning kompyuterda bajarilgan namunasi keltirilgan. Tayanch iboralar: Tekis kontur chizmasi Tutashm alar Kompyuterda tutashma bajarish C hizm ani taxt qilish C hizm ani chop etish Nazorat savollari: 1. T utashm ada berilgan aylanalam ing m arkazlari, qaysi maqbul nuqta koordinatalarini kiritish usulidan foydalanib ekrandagi o 'rn in i aniqlash m um kin. 2. Qaysi buyruqdan foydalanib chizm adagi o'lch am lar taxrir qilinadi. 3. Chiziq turlarining yo‘g‘onligini maqbul bo'lgan qiymatlarini aytib bering. 4. N am unadagi diametri 5 mm bo'lgan beshta aylanani chizm ada qanday qilib “ 5 tesh. Ф 5 ” ko'rinishida yozish m um kin. 5. N am unadagi diam etri 17 va 7 mm bo'lgan ikkita aylanani chizm ada qanday qilib “ 2 tesh. Ф17 va 2 tesh. Ф 7 ” ko‘rinishida yozish rnumkin. 6 . Qanday qilib o 'lcham qiymatini ko'rinim li joyga ko'chirish rnumkin. Adabiyot: 1. Ю. Қирғизбоев va boshqalar. “М аш инасозлик чизмачилик курси” , T, Ў қитувчи, 1987Й. 87-92 бетлар. 2. Ю. Қ ирғизбоев va boshqalar. “Т ехн и к чизм ачилиги курси ” , Т, Ў қитувчи, 1987й. 165-177 бетлар. 12-13.1. П-Iaboratoriya ishi-“Ddd ko‘rinishi bo'yicha berilgan predmetning uchinchisini topish, kesim, qirqim bearish va o‘lchamlar qo^yish”, ya'ni “Proeksion chizmachilik”ka oid vazifalami bajarishga tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmaIar Talabalar II-laboratoriya ishi vazifasini birinchi laboratoriya ishi kabi, guruh jum alidagi tartib raqamlariga m os boMgan, ilovadagi II-laboratoriya ishlariga oid o ‘z variantlarini oladilar. B unda bir nech ta oddiy sirtlardan tashkil topgan geometrik predmetning ikkita ko‘rinishi, ko‘p hollarda oldidan va ustidan ko‘rinishlari berilgan bo'ladi. II-la b o ra to riy a ishini avvalgi m a sh g ‘u lo tla rd a o lin g an b ilim va ko‘nikm alar asosida quyidagi bosqichlarda bajarish tavsiya etiladi: 1. Bu vazifadagi o ‘lcham lartahlil qilinib, II-laboratoriya ishini bajarish uchun form at tanlanadi. K o‘p hollarda vazifa A3 form atda bajariladi. Agar A3 format xotiraga saqlangan b o ‘lsa, undan foydalanish m um kin. Chizmani xuddi qog'ozda bajargandek, berilgan har bir ko‘rinishlaming, aw al simmetriya o‘qlari bilan markaz chiziqlarini o ‘tkazib olinadi. So‘ngra predmetning bosh (oldidan), ustidan va chapdan ko'rinishlari ketma-ket bajariladi. 2. Kerakli kesim va qirqim lar bajarilib, kesilgan (qirqilgan) yuzalari shtrixlanadi. 3. Predmetning berilgan ikki ko‘rinishida ko‘rsatilgan o ‘lchamlarini, uning uchta ko'rinishiga taqsimlab, DavST talablariga mos holda qo‘yib chiqiladi. 12-13.2. II-laboratoriya ishini bajarish va taxt qilish Chizmani qog‘ozga chiqarib olishga taxt qilinadi. Bu bosqichda chizmaning chiziqlariga kerakli chiziq turlari va yo‘g ‘onliklari va lozim bo‘lgan hollarda rang beriladi. Chizm a taxt qilinib bo‘lgach, xotiraga saqlanib chizm a qog‘oziga chop etiladi yoki keyinchalik qog‘ozga chiqarish uchun guruh papkasiga, xotirada saqlab q o ‘yiladi. II-laboratoriya ishini o‘n birinchi v ao ‘n ikkinchi mashg‘ulotlarda to‘liq bajarib, taxt qilinadi. II-laboratoriya ishining bajarilgan namunasi 80-rasmda keltirilgan. Tayanch iboralar: K o‘rinish, kesim, qirqim Proeksion chizm achilik Nazorat savollari: 1. Ko‘rinishIami yasashni osonlashtirish uchun uni butun ekranda qaysi tugma yordamida amalga oshiriladi va qaysi tugma yordamida dastlabki chizmaga qaytiladi. 2 . K o 'rin ish lard a aylanalarning m arkazlari, qaysi m aqbul bo 'lgan buyruqlardan foydalanib aniqlanadi. Mavzu: III-laboratoriya ishi-“Yig‘ma birlik tarkibiga kiruvchi detallarni ajratib ishchi chizmalami bajarish”ga oid uslubiy ko‘rsatmalar va tavsiyalar Adabiyot: 1. Ю. Қирғизбоев va boshqalar. “ М аш инасозлик чизм ачиликкурси” , T, Ўқитувчи, 1987й. 279-288 бетлар. 2. Ю. Қ ирғизбоев va boshqalar. “ Т ехн и к чизм ачилиги курси” , Т, Ў қитувчи, 1987й. 293-300 бетлар. 14-15.1. III-laboratoriya ishining maqsadi va mazmuni IV-laboratoriya ishida “Yig‘ma birlik chizmasi” bajariladi. Shuning uchun III-laboratoriya ishida, aynan IV-laboratoriya ishida bajariladigan yig‘ma birlik tarkibiga kiruvchi 3 yoki 4 ta detallaming ishchi chizmalari DavSTlari talablariga muvofiq bajariladi. Yoki III-laboratoriya ishiga yig‘ma birlikning aslidan, ya' ni talabalar o ‘zlarining “Yig‘ish chizm asi” vazifasidagi uzelning 3 yoki 4 ta detallarining ishchi chizm alarini vazifa sifatida bajarishlari ham mum kin. III-laboratoriya ishi uchun vazifa ilovada keltirilgan bo ‘lib talaba uni shaxsiy, ya’ni guruh jum alidagi tartib raqam iga mos bo'lgan variantini, yig‘m a birlik chizm asining vazifasi qilib olinadi. Bu chizm adan guruh o ‘qituvchisi tomonidan ajratib olishga 3 yoki 4 ta detallar vazifa sifatida belgilab beriladi. Shuning uchun vazifani belgilashda ularni bir-birlari bilan qulay va oson, ham da oddiy biriktirish detallari yordam ida birikishini h am nazarda tutish lozim bo‘ladi. III-laboratoriya ishini bajarishdan ko‘zlangan asosiy maqsad talabalaming chizm achilikdan va kom pyuter grafikasidan olgan bilim va ko‘nikm alarini mustahkamlab, ularni kompyuterda chizma bajarish malakalalarini oshirishdan iborat. III-laboratoriya ishi ikkita yoki uchta A3 form atga bajiriladi. Form atlar soni vazifadagi detallaming o ‘lchamlariga va sodda yoki murakkabligiga hamda tanlab olingan masshtabga bog‘liq bo'ladi. 14-15.2. III-laboratoriya ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar III-laboratoriya ishini quyidagi ketm a-ketlikda bajarish tavsiya etiladi: 1. Yig‘ma birlik chizm asidan ajratib olishga belgilangan detallarini tahlil qilib, ularning chizm asi o ‘qiladi, ya’ni fazoda ko‘z oldiga keltirib tasaw u r qilinadi. M asalan, vazifani bajarish u ch u n “ R eduktor” yig‘m a birligidan (uzelidan) quyidagi K K orpus1). 2(Prizm a'). З(УПка) va 6 (V int) detallar berilgan bo'lsin, (81-rasm ). Bu bosqichda har bir detaining nom i, materiali va qanday geom etrik sirtlardan tuzilishi ham da, boshqa detallar bilan birikish turlari aniqlanadi. H a r bir detaining qanday oddiy sirtlardan tashkil topganligi, uni yigMsh chizmasidagi barcha ko‘rinishlardagi tashqi va ichki konturlari ham da kesim va qirqimdagi shtrixovkalash yo'nalishlari diqqat bilan ko'zdan kechiriladi. H ar bir detalni bunday tahlil qilish asosida, ulam ing bosh ko‘rinishlari va k o ‘rinish lar soni an iq lan a d i. S hu asosda ularni h om aki, y a ’ni eskiz k o ‘rinishidagi chizm asini daftarga chizib olinadi yoki to ‘g‘rid a n -to ‘g‘ri kompyuterda bajarishga kirishiladi. 2. H ar bir detaining chizmasi XI-m ashg‘ulotda bajarilgan II - laboratoriya ishidagi vazifa kabi tavsiya etilgan bosqichlarda bajariladi va chizm a qog‘oziga chiqarishga taxt qilinadi. Bunda o 'lcham lar q o ‘yishda detallam ing bir-birlari bilan birikm ada b o ‘ladigan sirtlari o ic h a m la rin n g bir-biriga mos b o ‘lishi nazarda tutilishi shart. Aks holda ularni yig‘ib, “Yig‘m a birlik chizm asini bajarish”da, y a 'n i IV-Iaboratoriya ishini bajarishda q o ‘shimcha m uammolaiga olib keladi. 14-15.3. III-laboratoriya ishini taxt qilish. Uni xotirada saqlash va chizma qog‘oziga chiqarish Yig‘m a birlik tarkibiga kiruvchi chizm asi taxt qilingan detallardan keyinchalik yigMsh chizmasini bajarishda foydalanish uchun, ulam i “создать б лок” buyrug‘idan foydalanib bloklar ko‘rinishida hotiraga saqlab q o ‘yiladi. C hizm alari taxt qilingan detallarni III-laboratoriya ishi sifatida chizm a qog‘oziga chiqarib olinadi. 82, 83 va 84-rasmlarda yuqorida III-laboratoriya ishiga vazifa qilib berilgan d etallam in g ishchi chizm alari k o ‘rsatilgan. 82-rasm da “ K orous” ni. 83- rasm da “ P rizm a” ni va 84-rasm d a “V ilka” bilan “V in t” ni chizm alari tasvirlangan. Ushbu konduktor, chizm ada ingichka chiziq bilan tasvirlangan detalga ikkita silindrik teshik parm alash uchun m o'ljallangan. Ishlov beriladigan detal, 3-detal ichiga kiritiladi va u 4-detalga tiralib turadi. Y a’ni u, 3-vilka va 6 -vint yordamida maxkam siqiladi. Kesuvchi parmani o ‘q bo‘ylab yo‘nalishi, 5-konduktor yordamida ta ’minlanadi. 1-detal-yo‘naltiruvchi korpus staninaga to 'rtta bolt bilan m axkam lanadi. 2 -prizm ani parm aga-(sverloga) nisbatan to ‘g‘ri o ‘m ashuvi aniqlanib, bu o ‘zgarm as vaziyatni 12 -bolt bilan m ahkam qotiriladi. 15. К О Н Д У К Т О Р Я & $ Э оп а o C Обочначекие Н ан м ен о в а н и е ч о и с * Д о ку м ен тац и я 22 МЧОО. 1 5 .0 0 .0 0 .С Б С б о р о чн и й че р теж Д ст ал и 12 / M 4 0 0 .15.00.01 К орпус 1 12 2 М Ч 0 0 .1 5 .00.02 П риам а 1 12 3 М Ч 0 0 .15.00.03 Вил ка 1 11 4 М Ч 0 0 .15.00.04 У пор J 11 5 M 4 0 0 .15.00.05 В ту л ка 2 11 6 М Ч 0 0 .1 5 .0 0 .0 6 В ипт М20 1 11 7 М Ч 0 0 .15.00.07 Р у к о я т к а 1 11 8 МЧОО. 15.00.08 О сь 2 С та н д а р т н и е иэделия 9 Б о л т М 8Х 4 0.58 2 ГО С Т 7798— 70 10 В инт М 5 Х 12.58 1 ГО С Т 1476— 64 n В н н т М 5 Х 14.58 2 ГО С Т 1476— 64 12 В н н т М 10 X 2 5 .5 8 ГОСТ 1481—64 81-rasm Vazifa: 1-7 detallam ing chizm asi bajarilsin. D etallam ing m ateriallari: 1-4 - tarkibiy qism lar-S C H 18-36 G O ST1412-70 5,6 va 8 - tarkibiy qism lar - P o 'lat 45 G O S T 1050-74 71 7- tarkibiy qism - P o‘Iat 3 G O S T 380-71 Tayanch iboralar: Y ig'm a birlikning tarkibiy qismlari D etallam i ajratish Tutashuvchi sirtlar va ularni o'lcham lari Nazorat savollari: 1. III-laboratoriya ishining maqsadi va m azm unini aytib bering. 2. Y ig'm a birlik tarkibiga kiruvchi detallam i ajratib ishchi chizm alam i bajarish qanday tartibda bajariladi. 3. Yig‘m a birlik tarkibiga kiruvchi detallam ing qanday o'lcham larini qo ‘yishda, alohida axamiyat beriladi. Kompyuter graflkasidan ikkinchi joriy nazorat ishini (2-Ж Н ) bajarish (Nazorat ishi o ‘quv semestrining o ‘n oltinchi xaftasida kunning ikkinchi yarmida o ‘tkaziladi) Nazorat rejasi: 1. Ikkinchi nazorat ishining maqsadi va m azm uni; 2. Ikkinchi nazorat ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘nsatmalar. 3. Ikkinchi nazorat ishini taxt qilish va uni xotiraga saqlash va chizm a qog'oziga chiqarib olish. 2-Ж Н .1. Talabalar Il-n azo rat ishining vazifasini guruh o'qituvchisining tavsiyasiga ko'ra, ilovadagi II-laboratoriya ishlariga oid Il-nazorat vazifalaridan oladilar. Bunda bir nechta oddiy sirtlardan tashkil topgan geometrik predmetning ikkita ko'rinishi, ko‘p hollarda oldidan va ustidan ko‘rinishlari berilgan b o ‘ladi. Bu nazorat ishida talabalarning proeksion chizm achilikdan bilimlari va kom pyuterda chizm a bajarish malakasi sinaladi ham da ularning bilim va malakalari ortadi. 2-Ж Н .2. II -nazorat ishini aw algi m ashg'ulotlarda olingan bilim va ko'nikm alar asosida quyidagi bosqichlarda bajarish tavsiya etiladi: 1. Bu vazifadagi o ‘lcham lar tahlil qilinib, Il-n a z o ra t ishini bajarish u ch u n form at tanlanadi. K o‘p hollarda vazifa A3 form atda bajariladi. Agar A3 form at xotiraga saqlangan b o ‘lsa, undan foydalanish m um kin. C hizm ani xuddi qog‘ozda bajargandek, berilgan vazifa ko'rinishlarining a w al sim m etriya o ‘q]arini va m arkaz chiziqlarini o 'tkazib olinadi. S o'ngra predm etning bosh (olddan), ustidan va chapdan ko‘rinishlari ketm a-ket bajariladi. 2. K erakli kesim va q irqim lar bajarilib, kesim va qirqim yuzalari shtrixlanadi. 3. P redm etning berilgan ikki ko'rinishida ko'rsatilgan o'lcham larini, uning uchta ko'rinishiga taqsim lab, DavST talablariga mos holda qo'yib chiqiladi. 2-Ж Н .З. Chizm ani chop etishga taxt qilinadi. Bu bosqichda chizm aning chiziqlariga kerakli chiziq turlari, yo'g'onliklari va lozim bo'lsa saqlanib chop etiladi. M avzu: IV-laboratoriya ishi-yig‘ma birlikning «Yig‘ish chizmasi» ni bajarish Adabiyot: 1. Ю. Қиргизбоев va boshqalar. “М аш инасозлик чизмачилик курси” , T, Ўқитувчи, 1987й. 262-279 бетлар. 2. Ю. Қ ирғизбоев va boshqalar. “Т ехн и к чизмачилиги курси” , Т, Ў қитувчи, 1987Й.280-292 бетлар. 16-17.1. IV - laboratoriya ishini maqsadi va mazmuni rV-laboratoriya ishida, III-laboratoriya ishida detallarga ajratish uchun vazifa qilib berilgan yig‘m a birlikning «Yig'ish cliizmasi» bajariladi. IV-laboratoriya ishini bajarishdan maqsad talabalaming chizmachilikdan va kom pyuter grafikasidan olgan bilim va ko'nikm alarini m ustahkam lash bo ‘lib, ularni zam onaviy texnik vositalar-kom pyuterlardan foydalanish malakasini oshirishdan iborat. 16-17.2. IV-laboratoriya ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar IV-laboratoriya ishi A3 form atda bajariladi. Agar «Yig‘ish chizmasi»ning spetsifik atsiyasi-yig'm a birlik tarkibiga k iruvchi d etallar t o ‘g ‘risidagi m a 'lu m o tla r jadvali A3 form atga sig‘m ay qolsa, uni ikkinchi A3 formatga, yig‘ish jarayonining ketm a ketligini aks etuvchi «Блок схема» bilan birgalikda bajariladi. III-laboratoriya isliida bajarilgan detallaming ishchi chizmalarini, «создать б лок»-«В 1 ок yaratish» buyrug‘idan foydalanib hotiraga saqlab q o ‘yilishi takidlangan edi. Shuning uchun ekranda hotirada saqlangan A3 format ochiladi. Agar A3 form at hotirada bo'lm asa, A3 form atda bajarilgan biror chizm a ekranda ochilib, uning chizm asini o ‘chirib tashlash yo‘li bilan h am , tayyor A3 form atni olish m um kin. Yig‘m a birlikning yig‘ish chizm asini quyidagi ketm a-ketlikda bajarish tavsiya etiladi, m asalan «Ventil» misolida; Asosiy tana-«K opnvc» hisoblangan detalni «Вставить б лок» -«Blokni qo'yish» buyrug‘i yordam ida ochilgan A3 form atga joylashtiriladi. Y a 'n i «K opnvc» chizm asi ekranga chaqirib olinadi v a undagi barcha o 'lch am lar ekrandan yo‘qotilib, u bilan birikuvchi detallarni biriktirishga tayyorlanadi. « К о р п у с » bilan birikuvchi detallarni ketm a-ket blokdan chaqirib olinadi va ularni joylashtirib chiqiladi. Bizning misolimizda: aw al klapan va shpindel birikkan holda, korpusning vertikal teshigini berkitib tuigan vaziyatda tasvirlanadi. So'ngra «Qopqoq»ni qistirma yordam ida koф usga qotirilishi tasvirlanadi. Keyin esa, zichlagich, vtulka va ustam a gayka tasvirlanadi. Bunday detallaming chizmasi «Вставить б лок» -«Blokni q o ‘yish» buyrug'i yordam ida xotiradan olib kelib, korpus bilan biriktiriladi. Kopnyc kabi, biriktirilgan detallam i o ‘lchamlari ekrandan o'chirib boriladi. Shuningdek, yig‘ish chizm asini ko'rinishlarida detallarning ortiqcha chiziqlari b o ‘lsa, ular ham y o ‘qotiladi, ya’ni yig'ish chizm asi taxrir qilib chiqiladi. Agar birikuvchi detallar bir-birlari bilan standart biriktirish detallari yordam ida biriktirilgan b o ‘lsa, ulam i soddalashtirib tasvirlanadi . Yig‘m a birlikning «Yig‘ish chizm asi»dagi ko‘rinishlar soni asosiy tana, y a 'n i korpusning ko'rinishlar soni kabi bo'ladi. Yig‘ish chizm asining tahrir qilish chog‘ida bu ko‘rinishlarga q o ‘shim cha qilib ayrim ko'rinish yoki qirqim va kesim lar bajarilishi ham m um kin (85-rasm ). IV -labo rato riya ishini bevosita yig‘ma birlikning yig'ish chizm asidan fo y d a la n ib b ajarish m u m k in . B u n in g u c h u n ta la b a la rn in g b ilim la ri va m a la k a la rid a n kelib c h iq q a n h o ld a , y ig ‘m a b irlik n in g aso siy 3 yoki 4 ta va u n d a n k o 'p ro q d e ta lla r id a n ib o ra t b o 'lg a n q ism i v azifa qilib b erilad i. Yig'ish chizm asi haqiqiy o 'lcham larda bajariladi. Buning u chu n yig‘m a birlik chizm asining masshtabi asosiy yozuvdan olinadi va u nd an foydalanib, uning detallarining asl-haqiqiy o ic h a m la ri aniqlanadi. Y ig‘m a birlikning y ig 'ish ch izm a sin i, bosh k o 'rin ish i va bo sh q a ko'rinishlarining sim m etriya o ‘qlari ham da m arkaz chiziqlari o'tkazilib, vazifani bajarishga kirishiladi. Yig‘m a birlikning yig'ish chizm asini, uning bosh-oldidan ko'rinishining tasvirlashdan boshlanadi. S o'ngra uning ustidan va chapdan ko'rinishlari bajariladi. 16-17.3. IV-laboratoriya ishini chop etishga taxt qilish va xotirada saqlash C hizm ada yig'ma birlikning gabarit o'lcham lari va boshqa detallar bilan bevosita birikuvchi sirtlarining o'lchamlari ham qo'yiladi. Yig'ma birlik tarkibiga kiruvchi detallar raqam lanib, ular uchun burchak spetsifikatsiyasi va «Блок схемаси» bajariladi ( 86 -rasm ). Yig'm a birlikning «Yig'ish chizmasi»ni chop etish uchun so'ngi taxrirdan o'tkazilib, barcha kamchiliklari tuzatiladi va hotiraga saqlab chop etiladi. ' ^ - M ^ J t \ M - - ----------- 1 a ядг м с ш ш . Ventil I «** Yig'ish chizmsi TTKSI X Deiatiar X /Corpus HCH 05.12.01. Qopqoq MCH.05.12.02. Vtulka MCH.05.12.03. X U stam gayka MCH.05.12.04. ' I ---- Shpinde! MCH.05.12.05. I Klapan MCH.05.12.06. Yiglsh chiznasi MCH.05.12.00. Stanc/art c/e taller T X Ha teriallar Gayka H8 I ~ Shayba 8 Zichlagich ----- r ■ Oistirna _L Oistirna l l $ B e la is i N o n i 5 CslatrsQ X uqqq tlar-' A. ЦЦ.ОЬ.12,00. ■ Ykj'tsh ctiznasi Detattar- 1 HCHOSJZM ■ Korpus г нснош ог. Qopqoq i з ш о и г о л Vtufko i 4 MCH05.12.04. Ustam Qayko i 5 МСН.05.1г.05. Shoincfef i 6 HCHOSIBM Klopon i Standart o/etal/on 7 Gayka M8 i 8 Shayba 8 i 9 Hoxovik i M q ter totlan 1C fichlQQich Kanop 11 Qrstrna i Rezinka IS Qistima i Rezinka Ш : Ven til HE TTYESI Г Ш Н 11-М рл« 86 -rasm Tayanch iboralar: Yig‘ma birlik Yig‘ish chizmasi Nazorat savollari: 1. IV-laboratoriya ishining maqsadi va m azm unini aytib bering; 2. Yig‘ma birliklam ing yig‘ish chizm asi qanday tartibda bajariladi; 3. Yig‘ma birlikning yig‘ish chizm asiga qanday o ‘lcham lar q o ‘yiladi. 78 M avzu: Kompyuter grafikasidan yakuniy nazorat (YaN) ishini bajarish 18.1. Yakuniy nazorat ishining maqsadi va mazmuni Yakuniy nazorat-(Y aN ) ishida o ‘qituvchi tom onidan berilgan yig'm a birlik chizm asidan foydalanib, uning asosiy u ch ta yoki to ‘rtta detallaridan iborat b o ‘lgan yig‘ish chizmasi bajariladi. Bunda standart biriktirish detallari hisobga olinmaydi. Yakuniy nazoratda talabalam ing kom pyuter grafikasidan olgan bilim va o ‘rgangan amaliy ko'nikm alari sinaladi. Shuningdek, yakuniy nazoratda ularning kom pyuterdan amaliy foydalanish m alakalari ham ortadi. 18.2. Yakuniy nazorat ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar «Yig‘ma birlik chizmasi» bilan lanishib, vazifa qilib berilgan detallar va ulam ing o ‘zaro birikishi o'rganib chiqiladi. S o'ngra yig‘ma birlikning yig'ish chizm asini quyidagi ketm a-ketlikda bajarish tavsiya etiladi: Yig‘ish chizm asi haqiqiy o'lcham larda bajariladi. Buning uchun yig‘m a birlik chizm asining masshtabi asosiy yozuvdan olinadi va undan foydalanib, detallarining elem entlarini asl-haqiqiy o ‘lcham lari m asshtabini koeffitsienti aniqlanadi. Y ig 'm a birlik n in g yig‘ish chizm asin i, bosh k o ‘rinishi va b osh qa k o ‘rinishlarining sim m etriya o'qlari ham da m arkaz chiziqlari o ‘tkazilib, vazifani bajarishga kirishiladi. Yig‘m a birlikning yig‘ish chizm asini, uning bosh-oldidan ko'rinishini tasvirlashdan boshlanadi. So'ngra uning ustidan ko'rinishi bajariladi. Agar birikuvchi detallar bir-birlari bilan standart biriktirish detallari yordamida biriktirilgan bo'lsa, ulami soddalashtirib tasvirianadi. Nazorat ishida yig‘ma birlikning ikki ko‘rinishi, bosh va ustidan ko'rinishi tasvirianadi. Lekin qo‘shimcha qilib, ayrim ko‘rinish yoki qirqim va kesimlar bajarilishi ham mumkin. 18.3. Yakuniy nazorat ishini taxt qilish va uni xotiraga saqlab, chizma qog‘oziga chiqarib olish C hizm ada yig‘m a birlikning gabarit o lch am lari va boshqa detallar bilan bevosita birikuvchi sirtlarining o ‘lchamlari q o ‘yiladi. Yig‘ma birlik tarkibiga kiruvchi detallar raqam lanib, ular uchun burchak spetsifikatsiyasi bajariladi. Yig‘m a birlikning «Yig‘ish chizmasi»ni chop etish uchun so‘nggi tahrirdan o ‘tkazilib, barcha kamchiliklari tuzatiladi va xotiraga saqlab chizm a qog‘oziga chiqarib olinadi. ILOVALAR 1-laboratoriya ishiga o'rta murakkablikdagi vazifa varianllari. Oddiy murakkab likdagi vazifa har bir liguradagi tashqi kontuming tutashmasi olinadi. 1 -variant -------- ----------------- 2 -v a n an t — Кронштейн 3-variant 56 i JO I 060 4-variant Станинп 87-rasm 80 Подбеско 5-variant Н р о нш т е йн 6 -variant ПодОесла 7-variant 8 -variant Станина Поддеска Стонино Станино 11 -variant Onopa 15 -v a ria n t 17 -v arian t 16 -v a ria n t 18 -v a ria n t Ш л\<» ®7J e4J 21-variant 22-variant 23-variant 24-variant 26-variant Birinchi nazorat ishi uchun vazifa variantlari. Oddiy murakkablikdagi nazorat ishi qilib bar bir figuradagi tashqi konturning tutashmasi olinadi I -variant 2-variant * !0t 3 - v a r i a n t 4 - v a r i a n t П одвеска 8 - v a r i a n t R24- R3Z Onopa K o p r . y c 1 9 -v a ria n t 2 0 - v a r i a n t Р ь ш а г 23 - v a ria n t 2 2-v ariant $46 Кондуктор 24 -variant Kppmjt Ч> 5 It К рь/ш ка 2 7 - v a ria n t Се р ь га 2 8 -v a ria n t 31-variant 4 t e s h . ( p 1 2 Kopnyc Ikkinchi laboratoriya ishi uchun shaxsiy vazifa variantlari, murakkab vazifa variantlari 0 4 0 Ф З О Фланеи 0 3 5 1 Onopa ГА ОП 1 ------------ t - — j —T — 1 I - I . J 1 Плита Крмшка Қоппак i V I ! ©i -ГГГ _U_L Ж f r i Г Т -I— 1— L Вкладь/ш { ] Я>Ю 2 le s h : 1 \V 2 \ - Ф П 1-1 1 I J__L 2j-vanan t t Z ' i U - S ^ Q 1 * Я T ^ + i 1 1 o l 1 M | 1 i I I . ' ^ I I I 1 1 ... 1 l 1 C>! kv , 10 R*5 Ф6 10 c~ Ц0 ~60 1 RIO esli.010 a ^ -------- Ю| 120 ■ 2tesh.01O & 3 0 i 10 I, 4 Кршшка 24-variant Q Ц0 u -A K u \ 8 p 57' 7 — 0 /TJ u 6 > ;s,h 0 ffl Q10 4-tesh. Крь/шка 29-variant 30-variant 0 ‘rta murakkablikdagi vazifa variantlari 1-variant 2-variant 3-variant 4-variant 5-variant 50 3 8 l JT I J__ __ L T u . I ■ »9 5 8 J O 3 0 32 6-variant 15-variant 16-variant 2 * Ж - ss ■ 'ss 5 8 7 8 19-variant 1 N <> 4 44 8 0 20-variant Ikkinchi nazorat ishiga o ‘rta murakkablikdagi vazifa variantlari 1 -variant < 2>60 <2)42 j __ I 70 2 -variant 3-variant 4-variant J ___ M l I __ Г US — r - ~\H8 H x 'O a: T i ■S- CSI _ Z i ~ — s * 40 60 100 <Ь20 si C H i , l f 4 . — p | c 7 8 Ф % & Г~ 44 60 94 46 ж , 1 ' 5* < i 1 i 1 i - '78 y - * t 7 -variant 2 1 - v a r i a n t % s ? I I I l ----------- L T - I I I I I I I ' 1 1 I 1 i ! Download 39.44 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|