Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti 303-guruh talabasi bobokalonov bobokalonning “biologiya o’qitish metodikasi” fanidan mustaqil ishi

NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI 303-GURUH TALABASI BOBOKALONOV BOBOKALONNING “BIOLOGIYA O’QITISH METODIKASI” FANIDAN MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Biologiya o’qitishda umumbiologik tushunchalarni tarkib toptirish

Biologiya o`quv fanida shakllantiriladigan tushunchalarni uch guruhga ajratish mumkin:

Biologiya o`quv fanida shakllantiriladigan tushunchalarni uch guruhga ajratish mumkin:

• Umumbiologik tushunchalar.
• Gnoseologik tushunchalar
• Kasbga yo`naltiruvchi tushunchalar.

I. Umumbiologik tushunchalar o`z navbatida quyidagi uchta yo`nalishga ajratiladi:

• Organizm biologik sistema.
• Ekologik sistemalar.
• Organik olam evolyutsiyasi.

1.1. Organizm biologik sistema.

Genetik injeneriya, hujayra injeneriyasi, irsiyatning moddiy asos­­lari, shtamm, klon, transformatsiya, trans­duktsiya, ko`chib yuruvchi genetik elementlar, re­gu­lyator genlar, trans­missibl va avto­nom plazmidlar, rekom­binat DNK, genlarni klon­lash, vektor kons­truk­tsiya, restriktaza­lar, tran­s­gen o`simlik­lar, gib­ridomalar, po­li­ va mono­klo­nal anti­tana­lar, yuqum­­li va irsiy kasal­liklarning gen in­­jenerligi tashxisi biotexnologiyasi, gen dak­tiloskopiyasi, “yangi” organlar yaratish texnologiyasi.

1.2. Ekologik sistemalar. Tashqi muxitning abi­otik, biotik va antro­po­genez omillari. Bio­tsenoz, biogeotsenoz oziq zanjiri, produ­tsent­lar, konsumentlar, redu­tsentlar. Biotsenoz­da modda va energiya almashinuvi. Agrotse­noz. Antropoekologiya, adaptiv tip turlari. Biosfera, biomassa. Biosferada moddalar­ning davriy aylanishi va energiya o`zgarishi. Bios­fera va uning rivojlanish bosqichlari. Biogenez, nooge­nez, noosfera.

1.2. Ekologik sistemalar. Tashqi muxitning abi­otik, biotik va antro­po­genez omillari. Bio­tsenoz, biogeotsenoz oziq zanjiri, produ­tsent­lar, konsumentlar, redu­tsentlar. Biotsenoz­da modda va energiya almashinuvi. Agrotse­noz. Antropoekologiya, adaptiv tip turlari. Biosfera, biomassa. Biosferada moddalar­ning davriy aylanishi va energiya o`zgarishi. Bios­fera va uning rivojlanish bosqichlari. Biogenez, nooge­nez, noosfera.

1.3. Organik olam evolyutsiyasi. Organizmlarning mos­lashganligi Sun`iy tanlash, yashash uchun kurash xillari, Tabiiy tanlanish. Mutatsiyalar, rekombinativ o`zgaruv­chanlik, mikroevolyutsiya va makroevoltsiya.Tur, kenja tur, populyatsiya, tur kriteriylari, struk­­turasi, tur hosil bo`lishi. Evolyutsiya dalillari, or­ganik olamning ri­voj­­lanishi, evo­lyutsiya omillari, yo`nalishlari, mole­ku­lyar asos­lari, boshqarish, nati­jasi. yerda hayotning paydo bo`lishi va ri­voj­lanishi. Antropogenez.

II. Gnoseologik tushunchalar ham ikki guruhga ajratiladi:

II. Gnoseologik tushunchalar ham ikki guruhga ajratiladi:

2.1. Biologik g’oya, kashfiyot va nazariyalarning kashf etilish tarixi haqidagi tushunchalar. Bu tushunchalar turkumiga evolyutsion nazariya, evolyutsiya dalillari, biogenetik qonun, filembriogenez nazariyasi, hayotning paydo bo`lishi va rivojlanishi haqidagi nazariyalar, biosfera va uning evolyutsiyasi nazariyalari, nuklein kislotalar, transformatsiya, transduktsiya, ko`chib yuruvchi genetik elementlar, rekombinat DNK, transgen o`simliklar, hayvon gibridomalarining kashf etilishi, irsiyatning moddiy asosini o`rganish tarixi, gen injeneriyasi va biotexnologiyaning rivojlanishiga hissa qo`shgan kashfiyotlar, O`zbekistonda gen injeneriyasi sohasida qo`lga kiritilgan yutuqlar kiradi.

2.2. Metodologik ya`ni borliqni ilmiy bilish metodlari haqidagi tushunchalar. Biologiya va ekologiyani o`rganishda foydalaniladigan metodlar, o`simlik va hayvon irsiyatini o`zgartirishda, DNK ni bo`laklarga ajratish, rekombinat DNK, transgen o`simlik va gibridomalar olishda qo`llanilgan metodlar shular jumlasidandir.

III.Kasbga yo`naltiruvchi tushunchalarni uch guruhga ajratish mumkin:

III.Kasbga yo`naltiruvchi tushunchalarni uch guruhga ajratish mumkin:

3.1. Texnologik tushunchalar. Bu guruhga hujayrada DNK, RNK sintezi, oqsillar biosintezi, genetik injeneriya va biotexnologiyada amalga oshiriladigan jarayonlar, transgen o`simlik va gibridomalar olish, irsiy kasalliklarning gen injenerlik tashxisi biotexnologiyasini ishlab chikilishi xaqidagi tushunchalar misol bo`ladi.

3.2. Iqtisodiy tushunchalar. Mazkur guruhga sun`iy tanlash yordamida yangi nav, zot, shtammlarni yaratish, genlarni klonlash, transgen o`simliklar va gibridomalarning istiqbollari, ulardan xalq xo`jaligida foydalanishdan ko`riladigan foyda asosida shakllantiriladigan tushunchalar kiradi.

3.3. Tabiatni muhofaza qilishga oid tushunchalar. Respublikamizda tabiatni muhofaza qilish bo`yicha amalga oshirilayotgan tadbirlar va me`yoriy hujjatlar, “Qizil kitob”, ekologik muhitning tirik organizmlarga ko`rsatgan ta`siri, turli kasalliklar va mutatsiyalarning kelib chiqish sabablarini tushuntirish orqali o`quvchilarda tabiatga nisbatan ongli munosabat tarkib toptiriladi va tabiatni muhofaza qilish tushunchalari shakllantiriladi. Biologiyani o`qitishda tushunchalarni shakllantirish barobarida ko`nikmalar ham tarkib toptiriladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!