Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti “Tasdiqlayman”

II-BOB O‘ZBEKISTONDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNING RIVOJLANISHI

2.1. O‘zbekiston ta’lim sohasida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash va ularning tahlili

Bugungi kunda mamlakatimizda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini birlastirisga imkoniyatlar yetarli. Nazariya va amaliyot birligining ta‘minlanisi PTning asl mohiyatini aniqlasga yo‘l ocadi. Fikrimizca, yangi PT fanining alohida tarmog‘i sifatida yoki faqat ta‘lim amaliyotini maqbullastirisga yo‘naltirilgan tizim deb qaras mumkin emas. PT busohadagi nazariy va amaliy izlanislarni birlastiris doirasidagi faoliyatni aks ettiradi.
Yangi PT nimani anglatadi? Bu savolning yecimini izihlasga harakat qilamiz.
Birincidan, PT ta‘lim (tarbiya) jarayoni ucun loyihalanadi va belgilangan maqsadni yecisga qaratiladi. Binobarin, har bir jamiyat saxsni sakllantiris maqsadini aniq belgilab beradi va sunga mos holda ma‘lum pedagogik tizim (maktab, kollej, oliy o‘quv yurti) mavjud bo‘ladi. Bu tizimga uzluksiz ravisda ijtimoiy buyurtma o‘z ta‘sirini o‘tkazadi va ta‘lim-tarbiya maqsadini umumiy holda belgilab beradi. “Maqsad” esa pedagogik tizimning qolgan elementlarini o‘z navbatida yangilas zaruratini keltirib ciqaradi.
Kadrlar tayyorlas milliy dasturi ta‘lim-tarbiyaning maqsadini yangi yo‘nalisga burdi, ya‘ni: “o‘tmisdan qolgan mafkuraviy qaraslar va srqitdan to‘la xolis etis, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak ma‘naviy va axloqiy talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlas” deb belgilandi. Demak ta‘lim-tarbiyaning maqsadi butunlay yangilandi, unga mos holda mazmunning ham pedagogik jarayonning ham yangilanisi tabiiydir.
Ikkincidan, fan va texnikaning rivojlanisi bilan inson faoliyati cegarasi nihoyatda kengayib borayapti, auditoriyaga o‘qitis imkoniyatlari katta bo‘lgan yangi texnologiyalar (sanoat, qisloq ho‘jaligi, elektron, axborot va bosqa) kirib kelmoqda. Ro‘y berayotgan sifatiy o‘zgarislar sundan dalolat beradiki, endilikda “o‘rganis”ning birlamci jarayonlari an‘anaviy metodika va o‘qitis vositalari romiga sig‘may, o‘quvcining individual qobiliyatlariga mos kelmay qoldi. Yangi metodikalarni talab etadigan va ta‘lim jarayonining ajralmas qismigsa aylanib borayotgan va unga o‘zining ma‘lum xususiyatlarini joriy etadigan yangi texnikaviy, aaborotli, poligrafik, audiovizualli vositalar mavjudki, ular yangi PTni real voqelikka aylantirdi.
PT mohiyat jihatdan bosqa texnologiyalar bilan bir safda turadi, cunki ular ham bosqalari qatori o‘z xususiy sohasiga, metodlari va vositalariga ega, ma‘lum “material” bilan is ko‘radi. Biroq PT inson ongi bilan bog‘liq bilimlar sohasi sifatida murakkab va hammaga ham tusunarli bo‘lmagan pedagogik jarayonni ifoda etisi bilan islab ciqaris, biologik, Hatto axborotli texnologiyalardan ajralib turadi. Uning o‘ziga xos tomonlari – tarbiya komponentlarini mujassamlastirganidir.
PT bosqa sohalardagi texnologik jarayonlar bilan uzluksiz boyib boradi va an‘anaviy o‘quv jarayoniga, uning samaradorligini osirisga ta‘sir ko‘rsatisning yangi imkoniyatlarini egallab oladi. Afsuki, bu jarayon hozirgi ta‘lim tizimida juda qiyin kecayapti, haqiqiy kompyuterli PT o‘zining ilmiy islanmasini kutayapti.
Axborotli texnologiya PTning tarkibiy qismi, texnik vositalarning mukammalasgan zamonaviy turi sifatida ta‘lim jarayonida qo‘llanila boslandi. Kelajakda iqtisodiy bo‘hronlar ortda qolib o‘quv yurtlari dasturli “masina” bilan yetarli darajada ta‘minlanadi. Sundagina axborotli texnologiya asosida o‘quvci (talaba)larning bilis faoliyatini taskil etis va bosqaris imkoniyati tug‘iladi va u o‘qituvcining yaqin ko‘makdosiga aylanadi yoki uning funktsiyalarini to‘liq bajarisi mumkin.