NÓkis filialí «Dasturiy injiniringi» baǵdarı

Reostat haqqında túsinik hám mısallar.

III . Juwmaqlaw .

REOSTAT (yun. rheos — ag'im ha'm statos — qozgʻalmas) — elektr shinjiridag’i tok yaki kuchleniwdi uslap turatin qurilma. Tiykarinan, aktiv qarsiliqdan ibarat; qarshiliqdi rawan  yaki pagʻanali oʻzgertiriw mumkin. waziypasina koʻre, Reostat isge tusiriw, isge tusiriw ha’m nagruzka, qarsiliq; materialina koʻre, metall, lampali, suyuqliqli ha'm koʻmirli turlerge boʻlinedi.

Isge tusiriw Reostati elektr dvigatellerin isge tusiriwde tokdi sheklaw ushin isletiledi. Isge tusiriw — Reostat elektr dvigatellerin isge tusiriw waqitinda tokdi sheklew menen birge shinjirdag’i tok yaki kushleniwdi qa’lbge saladi. Reostat elektr shinjirinda tok yaki kushleniwdi qalibge salip turiw ushin moʻjjellenedi. Nagruzka Reostati bolsa akkumulyatorlar batareyasini zaryadlaw ha’m basqa maqsetlerde isletiledi (Ms, lampali Reostat). Suyiqliqli R. ishine elektrolit toldirilg’an ha‘m elektrod batirilg’an idisdan ibarat. Onin’ qarsilig’i elektrodlar arasindag’i araliqdi yaki elektrodlardin’ suyiqliqqa batiw shuqirlig’in oʻzgertirip rastlanadi. Koʻmirli Reostat juqa koʻmir shaybalarinan ustin koʻrinisinde jiynaladi. Onin’ qarsilig’i ustinlerge qoʻyilatin basimdi oʻzgertirip rastlanadi.

Qarsiliq elektr ha’m elektron ortaliqlarda passiv element esaplanadi. Eki DC ha’m AC ortaliqlarinda bir neshe dasturlerge iye. Oniń tiykarḡi qasiyetleri sonda, ol energiya sarplaytin element bolip, elektr energiyasiniń aḡimina qarsi turadi. Rezistor elementler eki tiykaarg’i variantiniń rezistorlari sipatinda belgili.

1 - sim, uglerod, metall oksidi ha’m basqalar kibi turli xiyli turaqli rezistorlar. Olardiń ma’nisleri bir ma’rte aniqlanadi.

2- o'zgeriwsheń qarsiliq – bul qurilis ha’m material xasiyetlerine qarap olardiń ma’nislerin o'zgertiredi.

Eń keń tarqalḡan o'zgeriwsheń qarsiliq – bul tiykarinan uglerod relsleriden quraladi ha’m pa’s kushleniw dawiri ushin ha’m o'zgeriwsheń potentsial bõlisiwshi sipatinda ishlatiletin potentsiometr.

Yadroḡa o'ralḡan ha’m tiykarinan joqari õnimdarliqqa iye bolḡan rezistorlar ushin isletiletin o'zgeriwsheń kushge iye bolḡan potentsiometrdiń joqari õnimdarli rezistorlarina reostatlar delinedi. Slayd qarsiliq elementi ǔstinde jiljiydi ha’m hareketdin tǔrli noqatlarinda baylanis ornatadi. Usi noqat ha’m axirḡi jalḡaniw ortasindaḡi qarsiliq basqasha edi.

Reostst tiykarinan potentsial bo'liniwshi sipatinda emes, ba’lki o'zgeriwsheń rezistor sipatinda isletiledi. Quwwat tutiniwshi jǔda’ joqari, soniń ushin qarsiliq keramik yadroḡa oraladi.

Reostat o'zgeriwsheń rezistor bolip, ol aḡimdi basqaradi.

Siz kontaktlardiń tatlaniwina alip bariwińiz mumkin. Qurilis potentsiometrdi quriw menen juda uxsas.3 jalḡaniw bolsa da, tek eki jalḡaniw isletiledi (apotentiometr menen bo'lḡani kibi).

Birinshi baylanis qarsiliq elementiniń bir ushinda, ekinshisi bolsa o'shiriw maslamasina (toymasin aloqa) ornatiladi. Potentsiometrlerden pariqli tǔrde , reostatlar sezilerli aḡimḡa iye boliwi kerek.

Soniń ushin olar tiykarinan sim rezistorlar sipatinda qurilḡan. Qarsiliq simi izolyatsiya qiliwshi keramik yadroḡa oraladi ha’m artgich sargilar boylap sirḡaladi.

Reostatlar ko'binshe quwwatdi basqariw maslamalari sipatinda isletiletin, maselen, jaqtiliq qizg'inliḡini (dimmer), motorlar, isitqishlar ha’m peshlerdiń tezligini basqariw ushin. Ha’zirgi kunde olar endi usi funktsiya ushin isletilmeydi. Bul olardiń qaraḡanda pa’s paydaliliḡi menen baylanisli . Quwwatdi basqariw dasturlerinde olar kommutatsion elektronika menen almastiriladi. O'zgeriwsheń rezistor sipatinda olar ko’binese aylaniwlardi sazlaw ha’m sazlaw ushin isletiledi.

Qarsiliq - bul elektr tokining oḡimina ta'sir qilatin birikpe esaplanadi.

R menen belgilenedi. Qarsiliqdiń standart birligi ohm esaaplanadi. Turaqli qurilis ushin belgilengen ma’nisge iye. Reostatdan pariqli tǔrde, ol pariq qiliwi mumkin emes.

Resistor, kontaktlardiń zanglawina alip keletin aḡimdi sheklew ushin isletiledi. Qarsiliq ma’nisi sobit ha’m o'zgeriwi mumkin emes. Bunnan tisqari, rezistor tek eki jalḡaniwḡa iye. Bunnan tisqari, reostat – bul ǔsh jalḡaniwḡa iye, olardan biri hareketleniwshi. Ruxsat etilgen ushlari belgilengen ma’nis ushin isletiliwi mumkin. O'zgeriwsheń qarsilik 0 den belgilengen reostatdiń maksimal ma’nisine deyin bolḡan o'zgeriwsheń qarsiliq ha’m hareketleniwshi ortasinda ornatiliwi mǔmkin. Ja’ne bir afzalliq – bul reostat. Reostat o'zgeriwsheń kushleniw jalḡaniwshi sipatinda hareketleniwshi qurilma ihletip, ǔsh jalḡaniwdan paydalanip potentsial bo'liniwshi sipatinda isletiliwi mumkin. Reostat - bul toymasin kontaktge iye simli oralgan rezistor, soniń ushin qarsiliq ma’nisi 0 ohmdan ol o'rnatilḡan maksimal qarshiliqqa ornatiliwi mumkin.

Dizayn har qiyli boliwi mumkin: bazilari silindrsiman (izolyatsiyalanḡan trubaḡa oralḡan) toymasin baylanis penen. Basqalar Variacsḡa uqsaydi, biraq mis sim ornina temir yadro ha’m qarsiliq simlari joq.

Reostat (potansiyometr, ózgeriwshen qarsılıq, ózgeriwshen qarsılıq ; áyyemgi grek tilinen. Qaǵıyda jol menende, ol elektr qarsılıgın basqarıw úskenesine iye bolǵan ótkezgish elementten ibarat. Qarsılıqtı ózgertiw tegis hám basqıshpa-basqısh ámelge asırılıwı múmkin.
Reostat kiritilgen shınjırdıń qarsılıgın ózgertirip, aǵıs yamasa kernew úlkenliginiń ózgeriwine erisiw múmkin. Eger aǵımdı yamasa kernewdi kishi shegaralar ishinde ózgertiw zárúr bolsa, reostat sxemaǵa parallel yamasa izbe-iz kiritiledi. Aǵıs hám kernew bahaların noldan maksimal bahaǵa shekem alıw ushın potentsiometrik reostat isletiledi, bul halda sazlanıwı Voltaj ajıratıwshı.
Reostatni elektr ólshew úskenesi retinde de, elektr yamasa elektron shınjırdıń bir bólegi retinde de isletiw múmkin.

1. Reostatlarning tiykarǵı túrleri

Sımlı reostat. Ramka ústine shozılǵan joqarı rezistentlik simidan ibarat. Tel bir neshe kontaktlardan ótedi. Tuwrı kontaktga jalǵanıw arqalı kerekli qarsılıqqa erisiw múmkin.

Slaydtı reostat. Ol izolyatsiyalovchi materialdıń tayog'i ústine shozılǵan, búklem ushın joqarı qarsılıqqa iye bolǵan materialdıń simidan ibarat. Tel islep shıǵarıw processinde arnawlı alınǵan shkala qatlamı menen oralǵan. Slayderni oǵan tutasǵan kontakt menen háreketlantirganda shkala qatlamı qirib taslanadı hám elektr tokı simdan slayderga oqadi. Bir kontaktdan ekinshisine qanshellilik kóp búklem bolsa, qarsılıq sonshalıq úlken boladı. Bunday reostatlar oqıw processinde qollanıladı.

Suyıq reostat, bul elektrolitli tank bolıp, onıń ishine metall plitalar túsiriledi. Jumsaq tártipke salıw támiyinlenedi. Reostat qarsılıgınıń ma`nisi plitalar arasındaǵı aralıqqa proporcional hám plitalardıń maydanı elektrolitga botgan bóleginiń maydanına teris proportsional bolıp tabıladı. [1]

Yoritgich reostati [2]. Parallel túrde jalǵanǵan akkor lampalar kompleksinen ibarat. Qosılǵan lampalar sanın ózgertirip, reostatning qarsılıgı ózgerdi. Shıra reostatining nasharlıǵı onıń qarsılıgınıń shıra filamentlarining qizdirilish dárejesine baylanıslılıǵı bolıp tabıladı.

2. Rezistiv múyesh sezimshleri

Tiykarınan, hár qanday ózgeriwshen qarsılıq tariypi boyınsha bunday sensor bolıp tabıladı. Tek ǵana múyesh funktsiyası normallastırılgan, sızıqlı yamasa eksponent. Bunnan tısqarı, doǵanıń minutınan kóre jaqsılaw anıqlıqqa iye bolǵan anıq rezistiv múyeshtegi kodlovchilar bar.

Paydalanılǵan ádebiyatlar .

1. 
   https://aim.uz
   

2. 
   https://arxiv.uz
   

3. 
   https://google.com