Nosirova kamola

Rasmli” o’yin. O’quvchilar Present Continious tarkibini yaxshiroq o’zlashtirishlari uchun rasmli o’yinni qo’llash mumkin. O’quvchilarga hali ko’rmagan rasmlaridagi personaj nima qilayotganini topish taklif etiladi. Masalan, P1: Is the girl sitting at the table? P 2 : No, she is not.

P1: Is the girl standing? P 2:: Yes, she is

Rasmda ifodalangan harakatni to’g’ri topgan o’quvchi g’olib xisoblanadi. U boshlovchi bo’lib boshqa rasmni oladi.

“Rasmdagi gaplar”o’yini. Bu o’yin grammatik formalarni mashq qildirish uchun yaxshi ko’rgazmali vosita hisoblanadi. Kartalarda odamni qandaydir harakatlarini ifodalovchi bir necha rasmlar bor, masalan: konkida uchayotgan, shaxmat o’ynayotgan, kitob o’qiyotgan rasmlar bor. O’qituvchi rasmli kartalarni ko’rsatadi (bola konkida uchayapti) va so’raydi: What is he doing? O’quvchilar o’zlarida xuddi shunday rasmni topadilar va javob beradilar: He is skating.

Xulosa o‘rnida ta‘kidlash joizki, ingliz tilini o‘qitishda o‘quvchilarni yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda, ulardagi chet tilini o‘zlashtirishga bo‘lgan qiziqish, ehtiyojni to‘la qondirishga yordam beruvchi pedagogik texnologiyalarga asoslangan zamonaviy didaktik ishlanmalarni tayyorlash va ularni amalga oshirishning mustahkam mexanizmini ishlab chiqish muaommoning amaliy yechimini ta‘minlaydi.

Chet  til  o‘qitishga  bunday  yondashuv  o‘rganilayotgan  chet  tildan  foydalanishga  kuchli  ehtiyoj  mavjud  bo‘lgan  muhitda  yuqori  samara  beradi.  Chunki  chet  til  elementlarini  (tarkibiy  qismlarini)  o‘zlashtirish  jarayoni  ona  tilini  o‘zlashtirish  jarayoni  bilan  aynan  o‘xshash  (parallel),  ya’ni  avval  nutqiy  kompetensiyalar,  keyin  lisoniy  kompetensiyalar  yoki  avval  tinglab  tushunish,  gapirish,  o‘qish  va  yozuv,  keyin  fonetika,  leksika,  grammatikani  o‘zlashtirish  izchilligida sodir bo‘ladi.  

Ma’lumki,  ona  tilini  sof  bo‘lmasa-da,  taqlidan  o‘zlashtirish  jarayonida  o‘xshashlik  (analogiya)ka  amal  qilinadi,  o‘quvchi  qanday  idrok  etsa,  shunday  o‘zlashtiradi va bilganiga monand gaplar (va so‘zlar), til qonuniyatiga yot hosilalar  yaratadi.  Buni  bolaning  so‘zdan  foydalanishdagi  omilkorligi,  deb  tushunish 

mumkin.  Masalan,  besh  yoshli  David  ismli  bola  dadasining  tug‘ilgan  kunda  «I’d  like  to  propose  a  toast»  (Qadah  so‘zi  aytmoqchiman),  degan  gapidan  ilhomlanib,  qo‘liga finjon oladida; «I’d like to propose a piece of bread», deya mehmonlarni  kuldiradi.  Bunday  holat  mutaxassislar  tomonidan  muloqot  qilishning  insonga  xos  instinkti  va  kreativ  til  tajribasi,  deb  izohlanadi.  Biz  bunday  vaziyatdagi  tasodifiy  nutqiy ifodani tashabbusli nutq deb nomlashni ma’qul topdik. Til tajribasi atamasi  tadqiqotchilar tomonidan mukammal sharhlangan . Mutanosiblik nazariyasida ham  chet  til  ta’limining  maqsadi  o‘quvchilar  psixikasida  til  egallashning  avvaldan  shakllangan umumiy mexanizmlarini faollashtirish lozimligi targ‘ib etiladi.   Tabiiy muhit mavjud bo‘lgan xorijiy mamlakatlarda chet til alohida predmet  sifatida  emas,  balki  boshlang‘ich  ta’limda  o‘qitiladigan  boshqa  predmetlar  bilan  integratsiyalashtirilgan  holda  o‘qitiladi,  chet  tildagi  autentik  nutqni  tinglab  tushunish  va  o‘quvchilarning  o‘zaro  yoki  o‘qituvchi  bilan  og‘zaki  muloqotiga ustuvor ahamiyat qaratiladi.  Predmetlararo bog‘lanish hozirda didaktika va o‘qitish metodikasida bilimlar  mazmuni  bilan  ilmiy  bilish  metodlarining  mutanosibligiga  asoslangan  yaxlit  sistema  sifatida  tushuniladi  (M.N.  Skatkin,  I.D.  Zverev,  I.Ya.  Lerner  va  b.).  Predmetlararo  bog‘lanishga  sistemali  yondashish,  uning  tarkibi,  tuzilishi  hamda 
vazifalarini,  uning  boshqa  tizim  ob’ektlari  (o‘quv  jarayoni,  o‘quv-tarbiyaviy 

Chet tilining o‘rgatishning barcha asosiy komponentlari (o‘qitish maqsadi, metod va vositalari, o‘quv fan mazmuni) bir-birlari bilan chambarchas bog‘liq. Chet tiliga o‘rgatishning maqsadi muomila asoslarini yaratishga, o‘z fikrini erkin bayon qilishga va shuningdek oddiy kommunikativ vaziyatlarda suhbat olib borish malakalaridan iborat. Shundan kelib chiqqan holda birinchi navbat ta’lim mazmuni va uning tarkibini kengaytirish va chuqurlashtirish, xususan bu mazmunga nafaqat bilim, ko‘nikma va malaka, balki umuminsoniy madaniyatini tashkil qiluvchi ijodiy faoliyat tajribasi, tevarak atrofga nisbatan munosabatlarini ham kiritish masalasi katta ahamiyat kasb etadi. Ta’lim jarayoni nutq faoliyatining tinglab tushunish, gapirish, o‘qish va yozishlardan iborat ko‘nikmalarini shakllantirishga bo‘ysundirilgan bo‘ladi.

Chet tilini o‘rgatish jarayonida yangi zamonaviy pedagogik texnologiyalar joriy etish va amaliyotga tadbiq etishni taqozo etmoqda. Ayni paytda amaliyotda qo‘llanilayotgan va ijobiy natijalar berayotgan bir qancha zamonaviy pedagogik texnologiyalar mavjud-ki, ulardan chet tilini o‘qitish bo‘yicha o‘quv jarayonida qo‘llash bir necha omillarni talab etadi. Shulardan eng muhim ta’lim tizimiga pedagogik innovatsiyalarni kiritish, ulardan unumli foydalanish va rivojlangan davlatlardagi pedagogik texnologiyalar markazlari va ular faoliyatini o‘rganish asosida mamlakatimizda chet tilini o‘qitish bo‘yicha zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyasi markazlarini ochish, ulardan kelajakda unumli foydalanish maqsadga muvofiq bo‘lar edi.

Ta’lim maqsadi ijtimoiy - pedagogik va lingvodidaktik tushuncha sifatida chet til o’qitishga tatbiqan quyidagicha ta’riflanishi mumkin: umumta’limiy yo’nalishdagi o’quv predmetlaridan bo’lmish chet tilni o’rganishga jamiyat va davlatning ijtimoiy buyurtmasi shaklidagi ta’lim mazmunini belgilash, o’qitish jarayonini tashkil etish va muayyan natijalarga erishishni oldindan aniqlash vositasidir. Maktabda chet tili nima uchun o’rganiladi? savoliga javob tariqasida qo’llanadigan termin-tushunchadir. Umumta’lim maktablarida o’quvchilarga chet til (1)