Nuqta kinеmatikasi

1-variant.

1. 
   Nuqta kinеmatikasi.
   

1.JAVOBI: Mеxanik harakatning eng sodda ko`rinishiga moddiy nuqtaning harakati misol bo`la oladi. Bеrilgan masalada jismning massasi va o`lchamlarini hisobga olmasa ham bo`ladigon jismga moddiy nuqta dеyiladi.

2. 
   Mоlеkulyar kinеtik nazariyaning fizik asоslari
   

2.JAVOBI: Ushbu nazariya doirasida harorat tushunchasi ham xuddi shunday talqin qilinadi. Harorat qancha yuqori bo‘lsa, gaz molekulasining o‘rtacha tezligi ham shuncha baland bo‘ladi. Ushbu o‘zaro bog‘liqlik quyidagi formula yordamida ifodalanadi:bu o‘rinda m - gazning bir dona molekulasi massasi; v - molekulaning issiqlik harakati o‘rtacha tezligi; T - gazning harorati (Kelvinda); k esa - Bolsman doimiysi.

Mazkur tenglama molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi hisoblanadi va uning chap tarafi - molekulyar xossalarni, o‘ng tarafi esa makroskopik (o‘lchasa bo‘ladigan) xossalarini namoyon qiladi. Ya'ni, tenglama, gazning mikroskopik va makroskopik xossalari orasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlikni belgilaydi. Unga ko‘ra xulosa qiladigan bo‘lsak, gazning harorati gaz molekulalarining o‘rtacha tezligi kvadratiga teskari proporsional.

Molekulyar-kinetik nazariya shuningdek alohida olingan ayrim molekulalarning tezligini o‘rtacha qiymatdan faqr qilishi masalasiga ham yetarlicha batafsil javob beradi. Molekulalarning har bir o‘zaro to‘qnashuvi ular orasida energiyaning qayta taqsimlanishiga olib keladi. Ya'ni, to‘qnashuv natijasida, tezligi baland molekula sekinlashadi va aksincha, tezligi sust molekula tezlashadi. Bu esa, tezlikning o‘rtacha qiymatga yaqinlashishiga olib keladi. Har bir vaqt lahzasida gaz tarkibida molekulalarning shunday to‘qnashuvlari son-sanoqsiz millionlab marta sodir bo‘ladi. Shunga qaramay, ushbu nazariya bo‘yicha aniqlanishicha, belgilangan haroratda barqaror turgan gazda v tezlik va E energiyaga ega bo‘lgan molekulalarning o‘rtacha miqdori o‘zgarmas ekan. Buning sababi shundaki, statistik nuqtai nazardan qaralganda, E energiyaga ega bo‘lgan molekulaning o‘z energiyasini o‘zgartirib, boshqa energetik darajaga o‘tishi ehtimolligi, boshqa bir molekulaning o‘z energiyasini o‘zgartirib, aynan E energiyaga ega bo‘lish ehtimolligiga teng ekan. Shunga ko‘ra, E energiyaga ega bo‘lgan molekulalarning soni o‘zgarishsiz qolaveradi. Buni shunday misol bilan o‘xshatib tushuntirish mumkin: aytaylik o‘rta maktabda 10 yoshli bolalar soni bu yil 100 nafarni tashkil qiladi. Lekin, ushbu joriy yilda 10 yashar bo‘lgan bolalarning hech biri keyingi yili ham 10 yoshli bo‘lmaydi. Ularning hammasi keyingi yili 11 yoshga to‘ladi. Biroq, bu bilan maktabdagi 10 yoshli bolalarning umumiy soni keskin o‘zgarib qolmaydi. Chunki, keyingi yili ham albatta taxminan shu sondagi (misolimizda yuz nafar) 10 yoshli bolalar maktabda mavjud bo‘ladi.

3.Issiqlik nurlanishi.

3.JAVOBI:Issiqlik nurlanish, temperaturaviy nurlanish — jismning ichki energiyasi hisobiga chiqariladigan elektromagnit nurlanish.Mas, choʻgʻlangan metallar sirtidan, yer atmosferasi va b. dan issiklik nurlanadi. Issiqlik nurlanish moddaning mikroskopik jarayoniga, uning mutlaq temperaturasi va optik xossalariga bogʻliq. Issiqlik nurlanishning asosiy tavsiyalaridan biri — jismning nurlanish qobiliyati; u Issiqlik nurlanish paytida jism yorituvchanligining spektr zichligiga teng . Qizigan jism bilan termodinamik muvozanatda boʻlgan Issiqlik nurlanish uchun Kirxgof nurlanish qonuni, mutlaq qora jism uchun Plank nurlanish qonuni, Stefan— Bolsman nurlanish qonuni va b. bajariladi.^[1]

3. 
   500 m massali poezd tormozlanganda tekis sekinlanuvchan xarakat qilib 1 min davomida tezligini 40 km/soat dan 28 km/soat gacha kamaytirgan. Tormozlanish kuchi topilsin.
   
4. 
   Relsda turgan vagon tekis tezlanuvchan xarakat qilib, s =11 m yo'lni t =30 sek da o'tishi uchun unga qanday kuch ta'sir qilishi k.erak? Vagonning ogirligi R =16 T. Xarakat vaqtida unga, o'z og’irligining 0,05 qismiga teng bo'lgan ishqalanish kuchi ta'sir qiladi
   

2-variant.

1. 
   Mоddiy nuqta dinamikasi
   

1.JAVOBI: Moddiy nuqta deb tekshirilayotgan masofaga nisbatan o’lchamlaridan juda kichik va shakli hisobga olinmaydigan jismlarga aytiladi.

2. 
   Yorug‘likningdispеrsiyasi
   

2,JAVOB: yorug‟lik dispersiyasi deganda moddaning sindirish ko‟rsatkichi n ni yorug‟lik to‟lqinning siklik chastotasi ω ga bog‟liqligi tufayli sodir bo‟luvchi hodisalar tushuniladi

3. 
   Atоmning elеktrоn qоbig‘i. Zarralarning to‘lqin хоssalari:
   

1. 
   3.JAVOBI: Atom markazida atom yadrosi joylashgan, atomning qolgan hamma hajmini elektronlar egallaydi. Yardo ichida elektronlar yo’q (bu 1930-yillar boshida aniq bo’ldi); yadro musbat zaryadlangan protonlar va zaryadga ega bo’lmagan neytronlardan iborat. Atomdagi elektronlar soni yadrodagi protonlar soniga teng; bu mazkur kimyoviy elementning atom raqami (uning davriy sistemadagi tartib raqami) dir. Elektron massasi proton yoki neytron massasidan tahminan 2000 marta kichik, shuning uchun atomning hamma massasi yadroga to’plangan. Turli elektronlar yadro bilan turli darajada bog’langan; ularning ba’zilarini atom nisbatan oson yo’qotishi mumkin, bunda u musbat iongaaylanadi. Atom qo’shimcha elektronlarga ega bo’lib, manfiy ionga aylanadi. Atomning birinchi miqdoriy nazariyasini 1913-yilda daniya fizigi Nils Bor ishlab chiqdi. Bu eng oddiy atom – vodorodatomining nazariyasi edi. Nils Bor Rezerford tajribalarining natijalaridan va o’sha vaqtlarda ma’lum bo’lgan atomlar vodorodning spektri haqidagi ma’lumotlardan foydalandi. U vodorod atomini quyidagi ko’rinishda tasavvur qildi: proton (atom yadrosi) atrofida aylanma orbita bo’lib elektron harakatlanadi.
   

3.JAVOBI:Atom markazida atom yadrosi joylashgan, atomning qolgan hamma hajmini elektronlar egallaydi. Yardo ichida elektronlar yo’q (bu 1930-yillar boshida aniq bo’ldi); yadro musbat zaryadlangan protonlar va zaryadga ega bo’lmagan neytronlardan iborat. Atomdagi elektronlar soni yadrodagi protonlar soniga teng; bu mazkur kimyoviy elementning atom raqami (uning davriy sistemadagi tartib raqami) dir. Elektron massasi proton yoki neytron massasidan tahminan 2000 marta kichik, shuning uchun atomning hamma massasi yadroga to’plangan. Turli elektronlar yadro bilan turli darajada bog’langan; ularning ba’zilarini atom nisbatan oson yo’qotishi mumkin, bunda u


4.