Nutq tovushlarining umumiy tavsifi

1.2. Undosh fonemalar va ularning tasnifi.
A a harfi. badan, vazifa, gap, dasht, jabr, zarb, kalla, lab, mana, nam, past, rasm, talaba,faraz, xabar, shabada, g’azab, harf so’zlarida old qator keng unlini ifodalash uchun yoziladi. Bahor,vaqt, davom, zavq, nahor, savob, tavfiq, xaloyiq, Qahhor kabi so’zlarda o eshitilsa ham, a yoziladi. Muomalo, muhokama kabi so’zlardaieshitilsa ham, a yoziladi.
O o harfi. obod, ovoz, odob, ojiz, ozod, oy, olomon, ona, opa, oson, ota, oxur, och, oq, og’ir, ohkabi so’zlardaorqa qator keng unlini ifodalash uchun qo’llanadi. Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosida boks, gol, domna, azot, kod, lom, morfema, nota, pochta, rota, sotka, tonna, fosfor, xor, shonkabi so’zlarda o’zbekcha o’harfi o’rniga ishlatiladi.
I i harfi . ish, tiyin, jiyron, ziyrak, kiyim, muhimkabi so’zlarda old qator tor unlini ifodalash uchun yoziladi.Bir, sira, bilankabi so’zlarda qisqa eshitilsa hami yoziladi.
U u harfi.Bur, quv, tuzkabi so’zlarda orqa qator tor unlini ifodalash uchun ishlatiladi. Tovush, qovun so’zlaridavdan keyiniishlatilsa ham,uyoziladi.
O’o’ harfi.Lekin, kel, tejamoqkabi so’zlarda old qator o’rta keng unlini ifodalash uchun qo’llanadi.
Diqqat! a, i, u, o harflariso’z ortasida,a harfi so’z oxirida qo’shaloq kelish mumkin:manfaat, tassurot, tabiiy, shuur, mudoffa.
Bb harfi.Odob, kitob so’zlarida pkabi,qibla, tobla so’zlaridavtarzida eshitilsa hamfyoziladi.Vv harfi chetdan kirgan avtobus, avtomatkabi so’zlardaftarzida eshitilsa ham,v kabi yoziladi. Dd harfi.Obod, ozodkabi so’zlardat kabi eshitilsa hamdyoziladi.J j harfi. Jo’ja, jo’rakabi so’zlardatil oldi qorishiq portlovchini ifodalasa,chetdan kirgan jurnal, gijja,ajdarkabi so’zlarda til oldi sirg’aluvchi tovushni ifodalash uchun qo’llanadi.Zz harfi.Izsiz, yuz ko’rmaskabi so’zlarda seshitilsa hamzyoziladi. N n harfi. Manba, tanburkabi so’zlardameshilsa hamnyoziladi. F f harfi. Fayz,Fotimakabi so’zlarda ba’zan ptarzida aytilsa hamfyoziladi.Q q harfi.To’qson, maqsad, maqtovkabi so’zlarda x eshitilsa ham qyoziladi.Tutuq belgisi ( ‘ ). Quyidagi vazifalarni bajaradi.

1. 
   Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosida ayirish belgisi o’rnida ishlatiladi.Unlilardan keyin ularning cho’ziqroq talaffuz qilinishi ifodalasa, undoshlardan keyin kelganda ularning oldingi tovushlardan ajratib aytilishini ko’rsatadi: a’lo,me’yor, qat’iy, tal’at.